BALIKESİR ÖRNE ĞİNDE GELENEKSEL KIRSAL AVLU DUVARI

Year 2006, Volume: 8 Issue: 2, 159 - 184, 23.05.2006

Abdullah Köse

Abstract

Kültürü anlamanın ve açıklamanın en önemli araçlarından biri peyzaj incelemeleridir. Her peyzaj kendisini yaratan kültürü yansıtır. Geleneksel kırsal peyzajın ayırt edici unsurlarından biri de avlu duvarlarıdır. Avlu duvarlarının yapı malzemesi, inşa tekniği ve yüksekliği kısa mesafelerde değiştiği için ilk göze çarpan peyzaj unsurudur.
Türkiye’nin geleneksel kırsal avlu duvarı binlerce yıllık kültürel birikimin sonucu olarak biçimlenmiştir. Öncelikle geleneksel kırsal Türk evini dış dünyadan ayıran mekansal ve sembolik ayırım aracıdır; evi ve aileyi dışarıdan korur; aile ve kadın için mahremiyet sağlar. Günümüzde ise modern çağın popüler kültürüne göre yeniden şekillenmeye başlamıştır. Popüler kültürün çıkış merkezi olarak şehirlere yakın olan kırsal alanlarda bu bozucu kültürel değişim hızlı iken, şehir ile ilişkilerin zayıf olduğu şehirden uzak dağlık-tepelik alanlarda geleneksel avlu duvarı peyzajı nispeten orijinalliğini korumuştur. Balıkesir çevredeki dağlık-tepelik alan kırsal yerleşmelerinde geleneksel avlu duvarı taşların üst üste yığılması ile oluşturulmuş, üzerine kuru çalı sıralanmıştır. Avlu duvarı alçaktır; dayanıksızdır; estetik kaygı sezilmez; ses ve göz mahremiyeti sağlamaz. Balıkesir ovası kırsal yerleşmelerinde ise avlu duvarı çoğunlukla tuğladan yapılmış olup yüksektir; dayanıklıdır; sıvalı ve boyalıdır; ses ve göz mahremiyeti sağlar.

Keywords

Avlu duvarı , mahremiyet , kalabalıklaşma , mesafe , kültürel yayılma.

References

• Altaş, N.T.; Gök, Y. ve Doğanay, S., 2006, Domaniç’te Kır Meskenleri. Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı: 16, Erzurum, s.63-88.
• Arı, Y., 2005, Amerikan Kültürel Coğrafyasında Peyzaj Kavramı. Doğu Coğrafya Dergisi, Haziran 2005, Sayı: 13, Erzurum, s. 311-339.
• Arı, Y., 2005’den Lewis, Pierce F., 1979, Axioms for Reading the Landscape, The Interpretation of Ordinary Landscapes: Geographical Essays. Oxford University Press, New York, Oxford.
• Asatekin, G., 1994, Anadolu’daki Geleneksel Konut Mimarisinin Biçimlenmesinde Aile-Konut Karşılıklı İlişkilerinin Rolü. Kent Planlama, Politik, Sanat. Tarık Okyay Anısına Yazılar, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yayını, Ankara.s.65-87.
• Bothwell, S. E., Gindroz, R.; Lang, R.E., 1998, Restoring Communitiy through Traditional Neighborhood Design: A Case Study of Diggs Town Public Housing.Housing Policy Debate, Volume 9, Issue 1, ©Fannie Mae Foundation 1998.
• http://staging.fanniemaefoundation.org/programs/hpd/pdf/hpd_0901_bothwel l.pdf, 26.01.2006.
• Bulut, Î., 1995, Tipik Bir Yolboyu Köyü Örneği: Kars-Kümbetli Köyü. Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı: 1, Erzurum, s. 96-111.
• Can, Y., 1995, İslam Şehirlerinin Fizikî Yapısı. Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 169, Ankara.
• Dağgülü, M ve Dağgülü, Î.B., 1996, Trakya’daki Yöresel Köy Konutlarında Belirleyici ve Değiştirici Rol Oynayan Faktörler. Çağlar Boyunca Anadolu’da Yerleşim ve Konut Uluslararası Sempozyumu, 5-7 Haziran 1996, Bildiriler, Ege Yayınları, İstanbul, s.103-110.