Ortaokul Matematik Ders Kitaplarında Yer Alan Sanat İçeriklerinin İncelenmesi

Year 2025, Volume: 27 Issue: 2, 431 - 451, 18.06.2025

Havva Karakaya , Mehmet Ertürk Geçici

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1313904

Abstract

Bu araştırmanın amacı ortaokul matematik ders kitaplarında yer alan sanat içeriklerini incelemektir. Araştırmada nitel araştırma yöntemi kullanılmış olup veriler doküman analizi ile analiz edilmiştir. Araştırma kapsamında Millî Eğitim Bakanlığı Yayınlarına ait ortaokul matematik ders kitaplarının tamamı incelenmiştir. Bu bağlamda 6. ve 8. sınıf düzeylerinde 2’şer tane ders kitabı, 5. ve 7. sınıf düzeylerinde ise 1’er tane ders kitabı olmak üzere toplam 6 kitabın analizi yapılmıştır. Analiz aşamasında sanat türlerine ilişkin sınıflandırma yapılırken edebiyat, müzik, resim, yapı-mimari, süsleme, mozaik, tiyatro, sinema, origami, kirigami ve el sanatları kategorileri kullanılmıştır. İncelenen ders kitaplarındaki sanat içeriklerinin sınıf seviyesine ve öğrenme alanlarına göre dağılımını belirlemek için güncel öğretim programında belirtilen öğrenme alanları ve alt öğrenme alanları dikkate alınmıştır. Kitapta yer aldığı bölümlere ilişkin sınıflandırmada ise konuya giriş, örnek, etkinlik ve konu sonu kategorileri kullanılmıştır. Araştırma sonucunda toplam 77 adet sanat içeriği tespit edilmiştir. Ders kitaplarında en fazla yapı/mimari (f=22) en az ise tiyatro (f=1) sanatına yer verildiği görülmüştür. Bu içeriklerin, konuya giriş (f=22), örnek (f=13), etkinlik (f=11) ve konu sonu (f=26) şeklinde dağıldığı bulunmuştur. Sanat içeriklerinin çoğunlukla “Sayılar ve İşlemler” ile “Geometri ve Ölçme” öğrenme alanlarında olduğu da ortaya konmuştur. Buna ilaveten sınıf düzeyi arttıkça genel olarak ders kitaplarındaki sanat içeriklerinin sayısında azalma olduğu tespit edilmiştir.

Keywords

matematik eğitimi , ders kitabı , matematik ve sanat

Supporting Institution

TÜBİTAK

Project Number

1919B012205677

Thanks

Destekleri için TÜBİTAK Bilim İnsanı Destek Programları Başkanlığı’na teşekkür ederiz.

Investigation of Art Contents in Middle School Mathematics Textbooks

Abstract

This study aims to investigate the art contents in middle school mathematics textbooks. The qualitative research method was used in the study and the data were analyzed by document analysis. In this context, a total of 6 books were analyzed, 2 textbooks each for 6th and 8th-grade levels and 1 textbook each for 5th and 7th-grade levels. In the analysis phase, the categories of literature, music, painting, building-architecture, ornamentation, mosaic, theater, cinema, origami, kirigami, and handicrafts were used to classify the types of art. To determine the distribution of art contents the learning areas and sub-learning areas specified in the current curriculum were taken into consideration. The categories of introduction, example, activity, and end-of-topic were used to classify the chapters in the book. As a result of the research, it was determined that there were a total of 77 art contents in the textbooks. It was seen that the arts of building/architecture (f=22) were included the most and theater (f=1) the least. It was also found that the art contents were distributed as introduction (f=22), example (f=13), task (f=11), and end-of-topic (f=26). It was also revealed that the art contents were mostly in the learning areas of “Numbers and Operations” and “Geometry and Measurement”.

Keywords

mathematics education , textbook , mathematics and art

Project Number

1919B012205677

References

• Alyeşil-Kabakçı, D. ve Demirkapı, A. (2016). İzmit Bilim ve Sanat Merkezinde uygulanan matematik ve sanat dersi etkinlik uygulamalarının öğrencilerin uzamsal yetenekleri üzerine etkisi. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(1), 11-22.
• Arslan, O. (2022). Investigating pre-service teachers’ origami-based mathematics lesson plans. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 15(3), 661-675. https://doi.org/10.30831/akukeg.1049936
• Atasay, M. ve Erdoğan, A. (2017). Matematik ile sanatın ilişkilendirilmesi: Mandala desenlerinin simetri öğretiminde kullanımı. Journal of Instructional Technologies & Teacher Education, 6(2), 58-77.
• Baş, K. (2020). Sosyal bilgiler ders kitaplarında sanat kavramının ve sanat içerikli konuların yeri. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 14(31), 668-691. https://doi.org/10.29329/mjer.2020.234.32
• Bektaş, M., Kahraman, S. ve Temel, Y. (2018). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu matematik ders kitabı 6. MEB Yayınları.
• Bingölbali, E. ve Coşkun, M. (2016). İlişkilendirme becerisinin matematik öğretiminde kullanımının geliştirilmesi için kavramsal çerçeve önerisi. Eğitim ve Bilim, 41(183), 233-249.
• Bingölbali, E. ve Özdiner, M. (2022). İlkokul ve ortaokul matematik ders kitabı etkinliklerinin gerçek hayatla ilişkilendirme açısından incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(1), 45-65. https://doi.org/10.32709/akusosbil.885878
• Böge, H. ve Akıllı, R. (2018). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu matematik 8 ders kitabı. MEB Yayınları.
• Bulut, S., Boz, B. ve Yavuz, F. D. (2016). Geçmişte ve günümüzde okutulan bazı matematik ders kitaplarının görsel estetik anlayışlarının incelenmesi. III. Internatıonal Eurasıan Educatıonal Research Congress (31 Mayıs - 03 Haziran 2016), Muğla, Türkiye.
• Cereci, S. (2012). Güzel sanatlar dalı olarak matematik. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 2(1), 88-100.
• Cırıtcı, H., Gönen, İ., Araç, D., Özarslan, M., Pekcan, N. ve Şahin, M. (2018). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu matematik ders kitabı 5. MEB Yayınları.
• Çağlayan, N., Dağıstan, A. ve Korkmaz, B. (2018). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu matematik 6 ders kitabı. MEB Yayınları.
• Çetin, Ö., Aksakal, U., Ertürk, Ü., Şay, G. ve Tığlı, İ. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu matematik 8 ders kitabı. MEB Yayınları.
• Duru, A. ve İşleyen, T. (2005). Matematik ve sanat. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 11, 479-491.
• Esi, A. (2017). Matematik ve sanat. Journal of Awareness, 2(1), 515-522.
• Ev-Çimen, E. (2023). Matematik ve sanat. H. Yavuz-Mumcu, A. Osmanoğlu ve H. Korkmaz (Ed.), Matematik eğitiminde ilişkilendirme içinde (ss. 203-297). Ankara: Pegem Akademi.
• Hıdıroğlu, Ç. N. (2018). HTTM Öğrenme Sürecine Bir Bakış (Beklentiler, İhtiyaçlar ve Sürecin Akışı): Galileo ve Pisa Kulesi Deneyi HTTM Etkinliği. 2nd Education Research and Teacher Education Congress / ERTE Congress, Aydın, Türkiye.
• Hıdıroğlu, Ç. N. (2023). Matematiği diğer disiplinlerle ilişkilendirme. H. Yavuz-Mumcu, A. Osmanoğlu ve H. Korkmaz (Ed.), Matematik eğitiminde ilişkilendirme içinde (ss. 167-201). Ankara: Pegem Akademi.
• İncikabı, L., Kepceoğlu, İ. ve Küçükoğlu, U. (2019). Ortaokul matematik ders kitaplarında yer verilen matematik tarihi içeriklerinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 45, 144-158.
• İpek, J. ve Özmüş, P. (2014). Anadolu süslemelerindeki geometri. Ege Eğitim Dergisi, 15(2), 521-537.
• Keskin-Oğan, A. ve Öztürk, S. (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokul matematik 7 ders kitabı. MEB Yayınları.
• Kılcan, T. (2020). Ortaokul ve imam hatip ortaokulları matematik ders kitaplarında yer alan kök değerlerinin incelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi 4(2), 248-266. https://doi.org/10.38015/sbyy.816641
• Kılıç, A. (2006). İlköğretim ders kitaplarındaki resimlerin çocuğun görsel sanat eğitimine katkıları. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21, 24-29.
• Koçak, Z. F., İşler, N. ve Paşalı-Atmaca, S. (2009). Estetik ve matematik. The First International Congress of Educational Research, Çanakkale, Türkiye.
• Kuş, M. (2019). Playing with mathematics in the arts studio: Students' visual-spatial thinking processes in the context of a studio thinking based-environment (Doctoral thesis). Middle East Technical University, Ankara.
• Kükey, E., Kükey, H. ve Tutak, T. (2019). Matematik öğretmen adaylarının, matematik etkinliklerindeki sanata yönelik metaforik algıları. Journal of Computer and Education Research, 7(13), 90-108. https://doi.org/10.18009/jcer.534615
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). An expanded source book: Qualitative data analysis (2nd ed.). SAGE Publications.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2018). Matematik dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). MEB Basımevi.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (Aralık-EK 2021). 2022-2023 Eğitim öğretim yılı ders kitapları. Milli Eğitim Bakanlığı Tebliğler Dergisi, 84(2770), 1195-1262. http://tebligler.meb.gov.tr/index.php/tuem-sayilar/viewcategory/89-2021 adresinden 23.06.2022 tarihinde edinilmiştir.
• Mersin, N. ve Durmuş, S. (2018). Matematik tarihinin ortaokul matematik ders kitaplarındaki yeri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 997-1019.
• Mutlubaş, S. N. (2021). Beşinci sınıf matematik ders kitaplarındaki temsillerin öğretim programındaki kök değerler bağlamında incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Sak, R., Şahin-Sak, İ. T., Öneren-Şendil, Ç. ve Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-250. http://doi.org/10.33400/kuje.843306
• Topan, B. ve Bozkuş, F. (2021). Türk mimari eserlerindeki geometrik desenlerin geometri öğretiminde kullanılabilirliğine ilişkin öğretmen görüşleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 58, 362-389.
• Tuluk, G. ve Dağdelen, İ. (2021). 5. sınıf ders kitabında geometri ve ölçme öğrenme alanında görsel unsurlar. International Journal of Scientific and Technological Research, 7(3), 66-80.
• Uğurel, I., Tuncer, G. ve Toprak, Ç. (2013). Matematiği sanatla ilişkilendiren bir öğretim uygulaması tasarlamak mümkün müdür? Öğretmen adaylarının çalışma örnekleri. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 6(4), 455-476.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, C. (2020). Matematiksel düşünme (16. baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yıldızhan, B. (2019). Sanat temalı matematik etkinlikleri ile öğretimin öğrencilerin matematik başarılarına ve sanata yönelik tutumlarına etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Yılmaz, D. (2022). Sanatla ilişkilendirilmiş matematik: İlkokul 4. sınıf öğrencilerinin uygulamaları. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 51(1), 590-633. https://doi.org/10.14812/cuefd.847261