Analysis of Factors that Affect Tax Avoiding With the Structural Equality Model

Year 2020, , 1033 - 1056, 30.09.2020

Ulvi Sandalcı

https://doi.org/10.29023/alanyaakademik.686673

Cited By: 1

Abstract

The aim of the study is to determine the level of tax avoidance of individuals who are taxpayers, each with direct and indirect taxes. Another aim is to determine the economic, moral-psychological and tax system factor that has an effect on the tax avoidance of the individuals in question with the structural equation model. In this context, a questionnaire was applied to 712 individuals living in TR33 Region. As a result of the study, it has been found that the level of tax avoidance of individuals is high, that is, they use legal ways to reduce the tax burden. Another result is that economic and tax system factors have a positive effect on tax avoidance and moral-psychological factor has a negative effect

Keywords

Tax, Tax Avoidance, Structural Equation Model

Vergiden Kaçınmayı Etkileyen Faktörlerin Yapısal Eşitlik Modeli İle Analizi

Abstract

Çalışmanın amacı her biri dolaylı ve dolaysız vergiler yoluyla vergi mükellefi olan bireylerin vergiden kaçınma düzeyini belirlemektedir. Söz konusu bireylerin vergiden kaçınmaları üzerinde etkili olan ekonomik, ahlaki-psikolojik ve vergi sistem faktörlerinin yapısal eşitlik modeli ile belirlenmesi ise çalışmanın diğer bir amacını oluşturmaktadır. Bu kapsamda çalışmada TR33 Bölgesinde ikamet eden 712 bireye anket uygulanmıştır. Çalışma sonucunda bireylerin vergiden kaçınma düzeyinin yüksek olduğuna, yani vergi yükünü azaltmak için yasal yollara başvurduğuna ulaşılmıştır. Vergiden kaçınma üzerinde ekonomik ve vergi sistem faktörlerinin olumlu yönde, ahlaki-psikolojik faktörün ise olumsuz yönde etkili olduğu da ulaşılan diğer bir sonuçtur.

Keywords

Vergi, Vergiden Kaçınma, Yapısal Eşitlik Modeli

References

• AKDOĞAN, A. (2009). Kamu Maliyesi, Gazi Kitabevi, Ankara.
• AKTAN, C. C. (2006). Vergi Dışı Piyasa Ekonomisi. (Ed.) Aktan, C. C., Dileyici, D. & Vural, (Der.), Vergileme Ekonomisi ve Vergileme Psikolojisi, Seçkin Yayınevi, Ankara.
• AKTAN, C. C. & ÇOBAN, H. (2006). Vergileme Ekonomisi ve Vergileme Perspektiflerinden Vergiye Karşı Tutum ve Davranışları Belirleyen Faktörler, (Ed.) Aktan, C. C., Dileyici, D. & Vural, (Der.), Vergileme Ekonomisi ve Vergileme Psikolojisi, Seçkin Yayınevi, Ankara.
• AKSOY, Ş. (1998). Kamu Maliyesi, Filiz Kitabevi, İstanbul.
• AY, H. M., & TALAŞLI, E. (2008). “Ülkelerin Ekonomik Gelişmişlik Seviyeleri ve Vergi Yapıları Arasındaki İlişki”. Maliye Dergisi, Sayı 154, Ocak-Haziran 2008, 136-137.
• AYTAÇ, M. & ÖNGEN, B. (2012). “Doğrulayıcı Faktör Analizi ile Yeni Çevresel Paradigma Ölçeğinin Yapı Geçerliliğinin İncelenmesi”. İstatistikçiler Dergisi, 5, 14-22.
• AYYILDIZ, H. & CENGİZ, E. (2006). “Pazarlama Modellerinin Testinde Kullanılabilecek Yapısal Eşitlik Modeli (YEM) Üzerine Kavramsal Bir inceleme,” Süleyman Demirel Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 11, Sayı 1, 63-84.
• BAYRAM, N. (2013). Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş, Ezgi Kitabevi, Ankara.
• BEKTAŞ, H. (2017). Açıklayıcı Faktör Analizi, Beta Yayınevi, İstanbul.
• BOWLER, T. (2009). Countering Tax Avoidance in The Uk: Which Way Forward?. The Institute for Fiscal Studies, TLRC Discussion Paper No. 7.
• BÜYÜKÖZTÜRK, Ş. (2002). “Faktör Analizi: Temel Kavramlar Ve Ölçek Geliştirmede Kullanımı”. Kuram Ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, sayı 32, güz.
• ÇİÇEK, H. (2006). Psikolojik ve sosyal yönden yükümlülerin vergiye karşı tutum ve tepkileri (İstanbul ili çalışması). İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası, Yayın 65, İstanbul.
• ÇİÇEK, S. & SABBAĞ, J. (2016). “Mükelleflerin Vergiden Kaçınma Algısı ve Demografik Belirleyicileri Üzerine Bir Araştırma: Isparta Örneği”. Sosyoekonomi, , Vol. 24(28), 43-64.
• ÇOKLUK, Ö., ŞEKERCİOĞLU, G., & BÜYÜKÖZTÜRK, Ş. (2014). Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik SPSS ve LISREL Uygulamaları, Pegem Akademi Yayıncılık, Ankara.
• CURAL, M., & ÇEVİK, N. K. (2015). “Ekonomik Kalkınmanın Vergi Yapısı Üzerindeki Etkisi: 1924-2013 Dönemi Türkiye Örneği”. Amme İdaresi Dergisi, Cilt 48, Sayı 3, 128-129.
• DECICCA, P., KENKEL, D., & LİU, F. (2013). “Tax Avoidance: The Case of State Cigarette Taxes”. J Health Econ. December ; 32(6).
• DEMİR, O., & ÖZTÜRK, N. (2001). “Kamu Tercihinin Oylama Yöntemiyle Tespitinde Karşılaşılan Sorunlar”. Kamu Tercihi ve Anayasal İktisat Dergisi, 68-85.
• DEMİRTAŞ AYDOĞAN, S. (2017). “Vergi Psikolojisinin Temelleri ve Vergiye Karşı Davranışları Etkileyen Faktörlerin Değerlendirilmesi”. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, Special Issue: Economic and Social Development in Balkan Countries, (03), 14-22.
• EDİZDOĞAN, N., ÇETİNKAYA, Ö., & GÜMÜŞ, E. (2011). Kamu Maliyesi, 3. Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa.
• EDİZDOĞAN, N., & GÜMÜŞ, E. (2013). “Vergi Afları ve Türkiye’de Vergi Aflarının Değerlendirilmesi”, Maliye Dergisi, Sayı 164, Ocak-Haziran, 99-119.
• ERDEM, M., ŞENYÜZ, D., & TATLIOĞLU, İ. (2013). Kamu Maliyesi, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa.
• EROĞLU, A. (2018). “Vergileme Kapasitesini Belirleyen Faktörler Ve Türkiye’de Vergi Aflarının Vergi Gelirlerine Etkisi”. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 3(5), 56-69.
• EVANS, C., & TRAN-NAM, B. (2013). “Towards The Development Of A Tax System Complexity Index”. Australian School of Business Research Paper, 1001:1-24.
• HAIR, J. F., ANDERSON, R. E., TAHTAM, R. L. & BLACK, W. C. (1998). Multivariate Data Analysis: Prentice Hall International Inc., New Jersey.
• HAIR, JR., JOSEPH F., BLACK, W. C., BARRY, J. B. & ANDERSON, R. E. (2014). Multivariate Data Analysis (7th Edition), Pearson New International Edition, Peason Education Limited, USA.
• HAIR, Jr, JOSEPH, F., BLACK, WİLLİAM, C. B., BABİN, B. J. & ROLPH E. A. (2014). Multivariate Data Analysis (7th Edition), Pearson New International Edition, Peason Education Limited, USA.
• HEPER, F. (2003). Kamu Maliyesi, Açıköğretim Yayınları, Eskişehir.
• HINTON, P.R. (2004). Statistics Explained, Routledge: New York.
• HO, R. (2006). Handbook of Univariate and Multivariate Data Analysis and Interpretation with SPSS, New York: CRC.
• HOQUE, Md. J., BHUİYAN, M.Z.H. & AHMAD, A. (2013). “Tax Evasion and Avoidance Crimes – A Study on Some Corporate Firms of Bangladesh”. Proceedings of 6th International Business and Social Science Research Conference, World Business Institute Australia, 1- 15.
• HOI, C.K., WU, Q. & ZHANG, H. (2013). “Is corporate social responsibility (CSR) associated with tax avoidance? Evidence from irresponsible CSR activities”. The Accounting Review, 88(6), 2025-2059.
• KARAGÖZ, Y. (2016). SPSS ve AMOS 23 Uygulamalı İstatistiksel Analizler, Nobel Yayıncılık, Ankara.
• KARAGÖZ, Y., HÜDAVERDİ, B., & BEĞEN, A. (2016). “Yapısal Eşitlik Modellemesi İle Öğretim Elemanlarının Öğrenci Başarısına Etkisi Ölçeğinin Geliştirilmesi“. Giresun Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Yıl: 2 Sayı: 4, 27-44.
• KALYONCU, R. (1984). “Vergi Sloganları, Vergi, Vergiden Kaçınma Yolları Üzerine Düşünceler”, 1981’den 2003’e Vergi Dünyası (CD), Maliye Hesap Uzmanları Yayını, Sayı:35, s. 13.
• KIRCHLER, E. (1998), “Differential Representations Of Taxes: Analysis Of Free Associations And Judgments Of Five Employment Groups”. Journal of Behavioral and Experimental Economics (formerly The Journal of Socio-Economics), vol. 27, issue 1, 117-131.
• KLINE, P. (1994). An Easy Guide to Factor Analysis, DK: Routledge.
• KOÇ, Ö. E. (2019). “Vergilemenin Mükellefler Üzerindeki Psikolojik Etkileri: Vergiden Kaçınma Ve Vergi Kaçırma Üzerine Bir Alan Araştırması”. Business and Economics Research Journal, 10(4), 1015-1027.
• LEWIS, A. (1982). The Psychology of Taxation. First Published, Oxford.
• MEYDAN, C. H. & ŞEŞEN, H. (2015). Yapısal eşitlik modellemesine AMOS uygulamaları, Detay Yayınları, Ankara.
• MUMFORD, A. (2015). “Tax Complexity, Tax Salience and Tax Politics”. Social & Legal Studies, Vol. 24(2), ss.185-201.
• MUTER N., SÜREYYA S., & ÇELEBİ K. (1993). Mükelleflerin Vergi Karşısındaki Tutum ve Davranışları Araştırması, Celal Bayar Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Maliye Bölümü, Manisa.
• ONU, D., OATS, L., KIRCHLER, E., & HARTMANN, A. J. (2019). “Gaming the System: An Investigation of Small Business Owners’ Attitudes to Tax Avoidance, Tax Planning, and Tax Evasion”. Games 2019, 10, 46.
• ÖNDER, İ. (1993). “İktisat Psikolojisi”, Prof.Dr. Memduh Yaşa’ya Armağan, Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, Otuz Dördüncü Seri, İÜİFME Yay. No:76, 178-187.
• ÖNDER, İ. & UÇKAÇ, A. (2010). “Farklı Ekonomik Yapılarda ve Türkiye’de Bütçeler”. Journal of Accounting & Finance, 47, 6-13.
• ÖZMEN, A. (1999). Örnekleme, 25-50, Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. (Edit) Ali Atıf Bir, T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları, No: 1081, Eskişehir.
• ÖZDAMAR, K. (2013). Paket Programlar ile İstatiksel Veri Analizi, 9. Baskı, Nisan Kitabevi, Ankara.
• PEHLİVAN, O. (2006). Kamu Maliyesi, Derya Kitabevi, Trabzon.
• RICHARDSON, G. (2006). Taxation Determinants of Fiscal Corruption: Evidence Across Countries”. Journal of Financial Crime, Vol.13, No.3, 323-338.
• ROTH, J. A., SCHOU, J. T. & WITTE, A.D. (1989). Taxpayer Compliance, VoU: An Agenda for Research, Phııadelphla:University of Pennsylvania Press.
• SAĞBAŞ, İ. & BAŞOĞLU, A. (2005). “İlk Öğretim Çağındaki Öğrencilerin Vergileri Algılaması: Afyonkarahisar İli Örneği”. Afyon Kocatepe Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, C.VII, S.2.
• SAUNDERS, M., L., P. & THORNHILL, A. (2000). Research Methods for Business Students, Second Edition. Prentice Hall.
• SEZGİN, S. & ÇOBAN, H. (2004). Vergi Mükelleflerinin Davranışları Üzerine Ampirik Bir İnceleme: Denizli Örneği, 19. Türkiye Maliye Sempozyumu “Türkiye’de Vergi Kayıp ve Kaçakları, Önlenmesi Yolları”, 10-14 Mayıs 2004, Belek/Antalya.
• SOYDAN, B. Y. (1993) Uluslararası Hukuksal Çifte Vergilendirmeyi Önleme Ve Ortadan Kaldırma Anlaşmaları Ve Türkiye’nin Taraf Olduğu Anlaşmalar, Doktora Tezi.
• ŞEN, H., & SAĞBAŞ, İ. (2017). Vergi Teorisi ve Politikası, Barış Arıkan Yayınları, Ankara.
• ŞENEL, K. (2014). Vergiye Karşı Mükellef Tepkileri Üzerine Bir Alan Çalışması. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• TAŞKIN, Y. (2010). “Vergi Psikolojisi Ve Vergiye Karşı Mükellef Tepkileri”. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi, Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, 54. Seri, 68-90.
• TAYLOR, M.B. (2006). Tax Policy and Tax Avoidance: The General Anti-Avoidance Rule from a Tax Policy Perspective, Master of Laws, The University of British, Columbia.
• TIMM, N. H., (2002). Applied Multivariate Analysis, Springer Science & Business Media, New York.
• TOOMA, R.A. (2008). Legislating Against Tax Avoidance, Amsterdam: IBFD.
• TORGLER, B. (2003). “Tax Morale, Rule Governed Behaviour and Trust”, Constitutional Political Economy, Sayı 14, 119-140.
• TURAN, T. (2008). “Maliye Politikası Araçlarının Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkileri: Bir Literatür İncelemesi”. Sayıştay Dergisi, Sayı: 69, 17-35.
• TURHAN, S. (1998). Vergi Teorisi Ve Politikası, Filiz Kitabevi, İstanbul.
• YARAŞLI, G.O. (2005). Türkiye’de Vergi Reformu, Başbakanlık Basımevi, Ankara.
• YAŞLIOĞLU, M. M. (2017). “Sosyal Bilimlerde Faktör Analizi ve Geçerlilik: Keşfedici ve Doğrulayıcı Faktör Analizlerinin Kullanılması”. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, Cilt: 46, Özel Sayı, 74-85.
• https://researchrepository.standrews.ac.uk/bitstream/handle/10023/7270/14_11_17_Ulph_draft_chapter_DU_1.pdf, 23.12.2019.