KAYSERİ’DE DEF ÇALAN KADINLAR VE MÜZİKAL KİMLİKLERİ

Yıl 2023, Cilt: IX Sayı: 17, 234 - 255, 23.02.2023

Yasemin Karataş

Öz

Def çalma geleneği, Türk kültüründe çoğunlukla kadınların düğünlerde, kına gecelerinde, gelin hamamlarında ve daha birçok düğün pratiğinde kullandıkları bir eğlence aracı özelliği taşımaktadır. Kültürel miras olarak değerlendirilecek olan def çalma geleneği ve defçi kadınlar günümüzde sayıları azalsa da köylerde ve ilçelerde hala aktif bir biçimde bu kültürü devam ettirmektedirler. Kayseri’de yaşayan defçi kadınların müzikal kimliklerinin tespit edilmesinin amaçlandığı bu araştırmada, defçi kadının icra ortamları, icra biçimleri, toplumsal cinsiyet ve sosyokültürel bağlamda bu gelenekten nasıl etkilendikleri ve bu geleneği nasıl sürdürdükleri belirlenmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda Kayseri’de yaşayan defçi kadınlara uygulanan yarı yapılandırılmış görüşme formu ile derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiş, elde edilen bulgular içerik analizine tabii tutularak kodlar ve temalara dönüştürülüp tablolar halinde sunulmuştur. Araştırma sonucunda, defçi kadınların müzikal kimliklerinin toplumsal cinsiyet rollerinden ve algılarından etkilendiği, icra biçimlerinin ve icra ortamlarının müzikal kimliklerinin oluşumuna etki ettiği, sosyoekonomik bağlamda kadın icracıların maddi kazanç sağlamak için bu geleneği sürdürmediği, seslendirdikleri türkülerin çoğunlukla 2/4’lük, inici seyir özelliği taşıdığı, hüseyni, uşşak, hicaz ve segah makam dizilerinde olduğu, Kayseri yöresine ait yöresel ağız özellikleri kullandıkları ve türkülerin ayrılık, ağıt ve aşk/sevda konularını içerdiği ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Def çalma geleneği, Def çalan kadınlar, Müzikal kimlik

Kaynakça

• Aydoğdu, H. (2004), Modern Kimlikte Öznenin Ölümü: Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 10, 116-117.
• Beşiroğlu, Ş. Ş. (2006), İstanbul’un Kadınları ve Müzikal Kimlikleri: İTÜ Dergisi. 3 (2), 3-19.
• Çevik, A. E. ve Kaltakçı, M. Y. (2011), Türk Musiki Geleneğinde Kadın ve Kadın Bestekârlar: Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 29, 609-638.
• Çınar, S. (2016), Kadın Âşıkların Müzikal Kimlikleri: İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi. 5 (8), 3125-3143.
• Göher Vural, F. (2016), Büyük Selçuklu Seramiklerinde Kadın Müzisyenler: Zeitschrift für die Welt der Türken, 8 (2), 81-104.
• Harmankaya, H. (2015), Osmanlı Dönemi Oryantalist Resimlerde Görülen Kadın Figürleri ve Giyim Özellikleri: International Journal of Science Culture and Sport, 3, 764-781.
• Haşhaş, S. (2017), Geleneksel Türk Halk Müziğinde Yörelere Özgü Müzikal Kimlik Saptamaları: Doğu Anadolu Bölgesi Örneği, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Işıktaş, B. ve Tanar, M. (2015), Kimlik Oluşumu Sürecinde Popüler Müziğin Etkisi: Sosyoloji Konferansları, 51, 31-49.
• Kaplan, A. (2007), Türk Halk Müziğinin Geleceğini Kültürel Yapı Belirleyebilir mi?, 38. ICANAS, (Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi). Müzik Kültürü ve Eğitimi, Ankara, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları II. Cilt.
• Kılıç, F. ve Kılıç, M. (2016), Avanos’ta Defçi Kadınlar. Avanosa Dair Yazılar 1, Ankara.
• Kılıç, S. (2013), Örnekleme Yöntemleri, Journal of Mood Disorders. 3 (1), 44-46.
• Oğuz Güner, Y. (2018), Kore ve Altay Şaman Ritüellerinde Kullanılan Giysi ve Unsurlarının Form, Renk, Materyal, Sembol ve Teknik Özelliklerinin Karşılaştırılması, Çukurova Araştırmaları, 4 (2), 208-235.
• Okan, A. (2001), Türk Halk Çalgıları Terminolojisi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ege Üniversitesi, İzmir.
• Ögel. B. (1991), Türk Kültür Tarihine Giriş, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Özçimen, A. (2019), Karaman Sarıveliler Yöresinde Kına Ağıtları ve Gelin Okşama Geleneği: Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi. 2 (1), 22-34.
• Sağlambilen, O. (1999), Türk Kültüründe ve Türk Musikisinde “Tuvıl” Üzerine Bir İnceleme, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Şirin Özgün, E. (2007), Anadolu ve Çevresinde Tefçi Kadınlar Geleneği: Kültür ve Siyasette Feminist Yaklaşımlar Dergisi, 3, 54-76.
• Yıldırım, V. (2004), Popüler Müzik ve Müzikal Kimlik: Folklor/Edebiyat Dergisi. 4, 63-69.