KADIASKER MUSTAFA İZZET EFENDİ’NİN MUSİKİŞİNASLIĞI VE MEŞHUR YAZILI NEY’İ

Yıl 2023, Cilt: IX Sayı: 18, 314 - 341, 26.07.2023

Fettah Aykaç

Öz

Özet
1801 yılında Osmanlı’nın Kuzeydoğu şehirlerinden Kastamonu’ya bağlı Tosya’da doğan Mustafa İzzet Efendi’yi annesi12-13 yaşlarında yüksek eğitim için İstanbul’a (İsmail-i Rumi hazretlerinin soyundan gelen) akrabalarının yanına göndermiştir. Sesinin güzelliği ile dikkat çeken küçük Mustafa İzzet, hocasının yardımı ile Sultan II. Mahmud ile tanıştırılarak Enderun okullarına kabul edilmesi sağlanmıştır. Musikîdeki üstün meziyetleri fark edilerek 1820 civarı II. Mahmud tarafından (zamanın büyük üstadlarının da müdavimi oldukları) sarayda yapılan musikî fasıllarına katılmaya davet edilmiş ve 1839’da onun vefatına kadar devam etmiştir. 1840 yılından itibaren de kendilerine hocalık yaptığı sultan Abdülmecid ile Abdülaziz’in saltanat dönemlerinde Eyüp Sultan Camii Cuma imamlığı ve Kadıaskerlik gibi saray dışı önemli resmi görevler ile taltif edilmiştir. Vefat ettiği 1876 yılına kadar bu vazifelerini sürdürmüştür.
Bu araştırma makalesinde, Mustafa İzzet Efendi’nin İstanbula gelişinden 1876 yılındaki vefatına kadar şiir ve mûsikî alanlarında ortaya koyduğu eserleri ve sultan II.Mahmud’un fasıllarında neşvü neva bulmuş olan mûsikîşinaslık yönü hakkında yapılmış olan yayınlarda az rastlanan önemli detaylar ön plana çıkartılmıştır. İlave olarak Osmanlı hat sanatında da büyük üstadlardan kabul edilen Mustafa İzzet Efendi hakkında yapılmış yayınlarda sıklıkla bahsedildiği halde bir fotoğrafı verilmediği için oldukça az kişi tarafından görülmüş olan, üzerinde kamış kalem kullanarak kendisinin talik hattıyla yazdığı bir şiir beyiti bulunan meşhur neyinin fotoğrafları da araştırmacıların dikkatine sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

II.Mahmud, Kadıasker, Mustafa İzzet, Neyzen, Osmanlı Musikîsi

Kaynakça

• Aksüt, S. K. (1967), Türk Mûsikîsinin 500 Yıllık Türk Mûsikîsi Antolojisi, İstanbul: Türkiye Yayınevi.
• Aksüt, S. K. (1993), Türk Mûsikîsinin 100 Bestekârı, İstanbul: Türkiye Yayınevi.
• Ayvazoğlu, B. (2002)., Neyin Sırrı Hâlâ Hasret: Bir Meşk Silsilesi: Aziz Dede, Emein Dede, Halil Dikmen, Niyazi Sayın, İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• Çaha, M. (2015), II. Mahmut’un Keşfettiği Yetenek Mustafa İzzet Efendi, İstanbul: İsmek, 19, 34-42.
• Derman, U. (2002), Sakıp Sabancı Hat Koleksiyonundan Seçmeler, İstanbul: Sabancı Üniv., Sakıp Sabancı Müzesi Yay.
• Derman, U. (2006), Mustafa İzzet, Kazasker, Diyanet İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: İsam.
• İnal, İ. MK. (1958), Son Asrın Türk Mûsikîşinasları, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları. İnal, İ. MK. (1955), Son Hattatlar, Ankara: Marif Vekaleti Yayınları, 1.Baskı,
• İnal, İ. MK. (1988), Son Asır Türk Şairleri (4 cilt), İstanbul: Dergâh Yayınları, III.Baskı.
• Kara, M. (2007), Vefatinin 130. Yılında Kazasker Mustafa İzzet Efendi, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, İstanbul: 8 (18), 9-17.
• Küçük, C. (1987). Abdülmecid, Diyanet İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: İsam.
• Mert, T. (2022)., II. Mahmud’un Sanat Çevresi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özcan, N. (2006), Mustafa İzzet, Kazasker, Diyanet İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: İsam.
• Öztuna, Y. (1969), Türk Bestecileri Ansiklopedisi, Hayat Neşriyat, İstanbul.
• Şeref, A. (1339/1921), Tarih Muhasebeleri, (İstanbul: 1339/1921), 316, http://www.ktsv.com.tr/sanatkarlar/105-kazaskermustafa-
• izzet-efendi. (Erişim Tarihi: 20/02/2019).
• Tan, A. (2011), Ney Açkısının Tarihi ve Teknik Gelişimi, (Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tan, A. Çıpan, M. (2012), Ney Kitabı, Konya Valiliği,
• Toprak, N. (2004), Hattat, Kazasker Mustafa İzzet Efendi’nin Hayatı ve Eserleri, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Üngör, E.R. (1981), Türk Mûsikîsi Güfteler Antolojisi, İstanbul: Eren Yayınları.
• Ünver, A. S. (1953), Hattat Mustafa İzzet ve Eserleri, İstanbul: Kemal Matbaası, 1953.