Nisâ’ Sûresi 34-35. Âyetler Özelinde Kur’ân Âyetlerini Bağlamında Okumak

Yıl 2023, Sayı: 21, 462 - 498, 30.12.2023

Mustafa Kara , Hatice Şahin Aynur

https://doi.org/10.18498/amailad.1328359

Öz

Bu çalışmada “Nisâ’ Sûresi 34-35. Âyetler Özelinde Kur’ân Âyetlerini Bağlamında Okumak” konusu işlenmektedir. Çalışmanın problemi, söz konusu âyetleri bağlamından, muhtevasındaki kavramlardan ve Hz. Peygamber’in (s.a.s) bu âyetlerle ilgili uygulamalarından kopuk okumanın başta aile olmak üzere sosyal yapıda bir dizi sorunlara yol açmasıdır. Çalışmanın amacı, Nisâ’ sûresi 34-35. âyetleri, bu âyetlerin bağlamını ve muhtevasındaki kavramları dikkate alarak incelemek, Hz. Peygamber’in zikredilen âyetlerle ilgili uygulamalarını ortaya koymak ve söz konusu âyetlere dair güncel yaklaşımları tahlil etmektir. Araştırma, mezkûr âyetlerle sınırlı tutulmuştur. Çalışma, nitel bilgi toplama yöntemlerinden yazılı doküman incelemesine dayanmaktadır. Bu bağlamda, literatür taramasından elde edilen veriler, tarihsel arka plan da dikkate alınarak incelenmekte ve bütüncül bir bakış açısıyla metin analizine tabi tutularak değerlendirilmektedir.
Kur’ân âyetlerinin anlaşılmasında sebeb-i nüzul, muhkem-müteşâbih, nâsih-mensûh, vucûh-nezâir, siyâk-sibâk gibi Kur’ân ilimlerinin yanı sıra ilgili âyetlerin muhtevasındaki kelime ve kavramların da büyük önemi vardır. Çünkü insan zihnindeki bir düşünce, ancak kelime ve kavramlar aracılığıyla karşılık geldiği anlama uygun bir düzene kavuşur. Bir başka ifade ile zihindeki düşünceler, kavramlar sayesinde hayat bulurlar. Ayrıca her yeni düşünce, kavramsal bir faaliyetin sonucunda ortaya çıkar. Bu önemine istinaden, araştırmamıza konu olan Nisâ’ sûresi 34-35. âyetlerin sağlıklı bir şekilde anlaşılması adına muhtevalarında bulunan ḳavvâm, nüşûz, ḍarb, şiḳâḳ ve ıṣlaḥ kavramlarının etimolojik açıdan irdelenmesi gerekmektedir. Bu çerçevede Arapçada ḳvm kök harflerinden türetilmiş mübalağalı ism-i fâil olan ḳavvâm, “tüm samimiyetiyle koruyup gözeten, bir konu üzerinde titizlikle duran, iyileştiren, yöneten ve işleri çekip çeviren” anlamlarına gelmektedir. Aile hukukuyla yakın ilişkili bir kavram olan nüşûz, “kadın veya erkeğin evlilik ve aile hukukuna riayet etmemesi, evlilik ve aile birliğini sürdürmeyi zorlaştıracak ya da engelleyecek düzeyde geçimsizlik sergilemesi, karı-kocanın birbirlerine karşı görevlerini ihmal etmeleri, eşlerin birbirlerine kötü muamelede bulunmaları” demektir. Bu haldeki erkeğe nâşiz, kadına da nâşize denir. Arapçada ḍrb fiili sözlükte “(el, âsâ, kılıç vb. şeylerle) vurmak, dövmek, para basmak, hareket etmek, yolculuğa çıkmak, hızlı hızlı yürümek, (bir görev) üstlenmek, yerine getirmek, (bir şeyden) elini çekmek, vazgeçmek, (rızık aramak için) seyahat etmek, (birini yaptığı bir şeyden) engellemek, nikâhlamak, bir şeyi bir şeye karıştırmak, misal vermek, açıklamak (akrep) sokması, (kalp) çarpması, (denizin) dalgalanması” gibi anlamlara gelmektedir. Arapçada şḳḳ fiilinden türetilen şiḳâḳ da “eşlerin karşılıklı geçimsizliği ve anlaşmazlığı” demektir. Arapçada ṣlḥ fiilinden türetilmiş olan ıṣlâḥ ise “bozuk/düzensiz olan bir işi düzeltmek veya daha iyi hale getirmek, elverişli duruma getirmek” anlamlarına gelmektedir. Bu doğrultuda Nisâ’ sûresi 34 ve 35. âyetlerde geçen kelime ve kavramlara mütercimler şu manaları vermişlerdir: Ḳavvâm: İdareci ve hâkim, hâkim, yönetici, koruyup gözetici, koruyup kollayıcı, sorumlu, amir, reis, koruyucu. Nüşûz: Fenalık, geçimsizlik, şer, serkeşlik, hırçınlık, kötü niyet, (evlilik yükümlülüklerini reddederek) başkaldırmak, dik başlılık. Ḍrb: Dövmek, cezalandırmak, hafifçe dövmek, tokat atmak, geçici olarak evden uzaklaştırmak, bir süre bırakıp terk etmek, kısa süreli uzaklaşmak. Şiḳâḳ: Eşlerin arasının açılması, anlaşmazlık doğması, eşlerin ayrılması, eşler arasındaki anlaşmazlığın boşanma noktasına varması. Iṣlâḥ: Barışmak, barıştırmak, uzlaştırmak, arayı düzeltmek, çözüme kovuşturmak. Görüldüğü üzere bu kavramlara müellif ve mütercimler tarafından yüklenen manalar farklılık arz etmektedir. Sözü edilen farklılıklar ise ilgili âyetlerin çok farklı bir biçimde anlaşılmasına ve yorumlanmasına sebep olmaktadır. Hatta bu yorumlara dayalı uygulamaların, başta aile olmak üzere sosyal yapıda ciddi sorunlara neden olduğu gözlemlenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Bağlam, Kavvâm, Nüşûz, Darb

Reading the Verses of the Qur’an in Context in the scope of Sūrat al-Nisāʾ34-35. Verses

Öz

In this study, “Reading the Verses of the Qur’an in Context in the scope of Sūrat al-Nisāʾ 34-35. Verses” is discussed. The problem of the study is that reading these verses detached from the context, the concepts in their content and the practices of the Prophet Mohammad (pbuh) related to these verses causes a series of problems in the social structure, especially in the family. The aim of the study is to examine the verses 34-35 of the Sūrat al-Nisāʾ, taking into account the context of these verses and the concepts in their content, to reveal the practices of the Prophet Mohammad about the verses mentioned, and to analyze the current approaches to the verses in question. The research is limited to the aforementioned verses. The study is based on written document analysis, one of the qualitative information collection methods. In this context, the data obtained from the literature review are examined taking into account the historical background and evaluated by text analysis from a holistic perspective.
In the understanding of the verses of the Qur’an, the words and concepts in the content of the relevant verses, as well as the Qur’anic sciences such as the reason for revelation, muhkam-mutasabih, nasih-mansuh, wujuh-nezair, siyak-sibak are of great importance. Because a thought in the human mind attains an order in accordance with the meaning it corresponds to, only through words and concepts. In other words, the thoughts in the mind come to life thanks to the concepts. In addition, every new thought emerges as a result of a conceptual activity. Based on this importance, the concepts of “kavvâm, nuşûz, darb, şikâk, and ıslah” in their contents should be examined in terms of etymology in order to understand the verses 34-35 of the Sūrat al-Nisāʾ, which is the subject of our research, in a healthy way. In this context, ḳavvâm, which is an exaggerated noun derived from the root letters ḳvm in Arabic, means “who protects and watches over with all sincerity, who focuses on a subject meticulously, who heals, manages and manages things”. Nüşûz, a concept closely related to family law, means “the woman or the man’s failure to comply with marriage and family law, their discord at a level that makes it difficult or hinders the continuation of marriage and family unity, the husband and wife’s neglect of their duties towards each other, and the spouses’ mistreatment of each other.” The man in this state is called nashiz, and the woman is called nashize. In Arabic, the verb ḍrb is defined as “to strike (with hand, staff, sword, etc.), to beat, to mint money, to move, to go on a journey, to walk quickly, to undertake (a task), to fulfill it, to withdraw one’s hands (from something). It means “to give up, to travel (to seek sustenance), to prevent (someone from doing something), to marry, to mix something with something, to give an example, to explain (scorpion) sting, (heart) pounding, (sea) fluctuation”. Şiḳâḳ, derived from the Arabic verb şḳḳ, means “mutual discord and disagreement between spouses”. Derived from the Arabic verb ṣlḥ, ıṣlâḥ means “to fix a broken/irregular work or to make it better, to make it suitable”. In this regard, translators have given the following meanings to the words and concepts in verses 34 and 35 of Sūrat al-Nisāʾ: Ḳavvâm: Administrator and judge, judge, administrator, protector, responsible, chief. Nüşûz: Evil, discord, unruliness, irritability, bad faith, rebellion (by rejecting marital obligations), headstrongness. Ḍrb: To beat, punish, lightly beat, slap, temporarily remove from home, leave for a while, leave for a short time. Şiḳâḳ: Disagreement between spouses, disagreement arising, separation of spouses, disagreement between spouses reaching the point of divorce. Iṣlâḥ: To make peace, to reconcile, to bring to a solution. As can be seen, the meanings attributed to these concepts by authors and translators differ. These differences cause the relevant verses to be understood and interpreted in very different ways. In fact, it is observed that practices based on these comments cause serious problems in the social structure, especially in the family.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Context, Kavvâm, Nuşûz, Darb

Kaynakça

• ‘Abdülbâkî, Muhammed Fuâd. el-Mu‘cemu’l-müfehras li-elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2001.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû ‘Abdillâh Muhammed eş-Şeybânî. el-Müsned. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Akalın, Şükrü Halûk vd. Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2011.
• Akpınar, Ali. “Aile İçi Sorunların Çözümünde Kur’ânî Yöntem (Nisa Suresi 34. Ayeti Bağlamında”. İlahiyat Akademi Dergisi 11 (2020), 1-18.
• Âlûsî, Ebu’l-Fadl Mahmûd. Rûhu’l-me‘ânî fi tefsîri’l-Kur’âni’l-‘azîm ve’s-seb‘ı’l-mesânî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, ts.
• Atmaca, Gökhan. “Müfessirlere Göre Kavvâm Kelimesi -Nisâ Sûresi 34. Ayet Bağlamında-”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/1 (2013), 215-231.
• Aydın, Zeynel Abidin. “Nisâ Sûresinin 34. Âyeti Bağlamında Evlilik Hayatında Kadının Geçimsizliği Durumunda Uygulanacak Çözümlerden “Darb”a Dair”. Turkish Studies 12/27 (2017), 87-100.
• Bayraklı, Bayraktar. Yeni bir Anlayışın Işığında Kur’an Tefsîri. İstanbul: Bayraklı Yayınları, 2005.
• Buhârî, Ebû ‘Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. el-Câmi‘u’s-Sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmet b. ‘Ali er-Râzî. Ahkâmu’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1993.
• Cürcânî, Ebû Bekr ‘Abdulkâhir b. ‘Abdirrahmân. Dercu’d-dürer fî tefsîri’l-Kur’âni’l-ʻazîm. nşr. Talat Sâlih el-Ferhân-Muhammed Edîb Şekûr. Amman: Dâru’l-Fikr, 2009.
• Çakıcı, İrfan. “Kur’an’ın Kur’an’la Tefsiri Bağlamında Nisâ Sûresi 34. Âyetin Tahlil ve Değerlendirmesi”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18 (2020), 38-67.
• Çelik, Hüseyin. “Kadınların Dövülmesi Meselesi (Nisâ Suresi 34. Ayet Bağlamında Bir Tahlil)”. İslami İlimler Araştırmaları Dergisi 11 (2022), 1-29.
• Çetinel, Hasan. “Kavram Olgusu; Dînî Kavramların Öğretimi, Önemi ve Sınırlılıkları Üzerine”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 47 (2019), 89-114.
• Demir, Fahri. “İslam ve Kadın”. Diyanet İlmi Dergi 30/3 (1994), 9-11.
• Demir, Recep. “Bağlamından Kopuk Kur’ân Okumalarının Serencamı”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 20/2 (2020), 573-604.
• Dökmen, Üstün. Küçük Şeyler. İstanbul: Sistem Yayıncılık, 2005.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. Eş‘as. es-Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf. el-Bahru’l-muhît. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘Ilmıyye, 2010.
• Firûzâbâdî, Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kûb. el-Kâmûsu’l-muhît. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2005.
• Geniş Açıklamalı Kur’an Meal-Tefsir. çev. Mehmet Okuyan. İstanbul: Haliç Üniversitesi Yayınları, 2022.
• Halîl b. Ahmed, Ebû ‘Abdirrahmân el-Ferâhîdî. Kitâbü’l-‘ayn. thk. Abdulhamîd Henedâvî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘Ilmiyye, 2002.
• Isfehânî, Ebu’l-Kâsım Huseyn b. Muhammed Râğıb. el-Müfradât fî ğarîbi’l-Kur’ân. Mısır: Mektebetü Nezâr Mustafâ el-Bânî, ts.
• İbn ‘Aşur, Muhammed Tâhir Muhammed b. Muhammed et-Tûnûsî. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: Dâru Tûnûsiyye, 1984.
• İbn ‘Atıyye, Ebû Muhammed ‘Abdilhakk el-Endelüsî. el-Muharraru’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-‘azîz. thk. ‘Abdusselâm ‘Abduşşâfî Muhammed. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘Ilmiyye, 2001.
• İbn Fâris, Ebu’l-Huseyn Ahmed b. Zekeriyyâ. Mu‘cemu mekâyîsi’l-lüğa. thk. ‘Abdusselâm Muhammed Hârûn. b.y.: Dâru’l-Fikr, 1979.
• İbn Mâce, Ebû ‘Abdillâh Muhammed b. Yezîd er-Rebeî el-Kazvinî. es-Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemalüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-‘Arab. Kahire: Dâru’l-Me‘ârif, 1119.
• Karakuş, Abdulkadir. “Çokanlamlı Kelimeler İçeren Ayetlerde Bağlam ve Anlam İlişkisi: Nisâ Suresi 34’üncü Ayetin Anlamı”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 11/3(25) (Aralık 2019), 1353-1371.
• Karaman, Hayrettin vd. Kur’an Yolu. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
• Karataş, Şuayip. “Kur’ân’da “Selâm Olsun!” İfadesiyle Esenliğe Mazhar Olacağı Belirtilen Davranışlar”. Dergiabant 9/1 (2021), 151-177. https://doi.org/10.33931/abuifd.856138
• Karataş, Şuayip. “Kur’ân’a Göre Aileyi Ayakta Tutan Bazı Kavramlar ve Bu Bağlamda Hz. İbrâhîm’in Örnekliği”. İhya Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi 7/1 (2021), 344-371.
• Kaya, Osman. “Nisâ Sûresi 34. Âyet Bağlamında Kur’an ve Sünnete Göre Kadın Erkek Eşitliği ve Kadınların Dövülmesi Meselesi”. Route Educational and Social Science Journal 4/6 (2017), 324-346.
• Kummî, Ebu’l-Hasen ‘Ali b. İbrâhîm. Tefsîru’l-Kummî. nşr. Seyyid Tayyib el-Mûsevî el-Cezâirî. Kum: Müessesetü Dâri’l-Kitâb, 1303.
• Kur’an Meâli. çev. Hüseyin Peker. Ankara: Gece Kitaplığı Yayınları, 2015.
• Kur’an Mesajı: Meal-Tefsir. çev. Muhammed Esed. Türkçeye çev. Cahit Koytak-Ahmet Ertürk. İstanbul: İşaret Yayınları, 1999.
• Kur’ân-ı Hakîm ve Meâl-i Kerîm. çev. Hasan Basri Çantay. Konya: Gençlik Kitabevi, 2014.
• Kur’an-ı Kerim Meali -Anlam ve Yorum Merkezli Çeviri-. çev. Mustafa Öztürk. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2015.
• Kur’an-ı Kerim Meâli. çev. Halil Altuntaş ve Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2010.
• Kur’an-ı Kerîm ve Türkçe Meali. çev. Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır. sad. Süleyman Feyzullahoğlu. İstanbul: Nuh Yayıncılık, 2012.
• Kur’ân-ı Kerîm ve Yüce Meâli. çev. Süleyman Ateş. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, ts.
• Kurtubî, Ebû ‘Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr. el-Câmi‘ li ahkâmi’l-Kur’ân. thk. ‘Abdullah b. ‘Abdilmuhsin et-Turkî. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2006.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed es-Semerkandî. Te’vîlâtü’l-Kur’ân. thk. Mehmet Boynukalın. İstanbul: Mizan Yayınları, 2005.
• Mukâtil b. Süleymân, Ebu’l-Hasen b. Beşîr. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘Ilmiyye, 2003.
• Müslim, Ebu’l-Huseyn Müslim b. Haccâc. el-Câmi‘u’s-Sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Okuyan, Mehmet. “Kadına Yönelik Şiddete Kur’ân’ın Bakışı”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 23/23 (Haziran 2007), 93-134.
• Okuyan, Mehmet. Çok Anlamlılık Bağlamında Kur’ân Sözlüğü. İstanbul: Düşün Yayınları, 2015.
• Râzî, Ebû ‘Abdillâh Muhammed b. Ömer Fahreddîn. Mefâtîhu’l-ğayb. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1981.
• Seber, Abdulkerim. “Kadına Şiddet Bağlamında Nisâ’ Sûresi 34-35. Âyetlerinde Geçen Kavramların Siyak-Sibak Açısından Değerlendirilmesi”. Kadın ve Aile Sorunları Sempozyumu. ed. Şemsettin Kırış. 110-127. Hakkari: Hakkari Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2014.
• Semerkandî, Nasr b. Muhammed. Tefsîru Ebi’l-Leys: Bahru’l-‘ulûm. Beyrut: y.y., 1996.
• Suyûtî, ‘Abdurrahmân b. Kemâl Celâlüddîn. Lübâbü’n-nükûl fî esbâbi’n-nüzûl. Beyrut: Dâru'l-Kütübi’l-‘Ilmiyye, 1991.
• Şola, Hanefi. “En-Nisa 4/34. Ayeti Bağlamında “Nuşûz” ve “Darb” Kelimelerinin Anlam Kronolojisi”. Mecmua-Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi 6/12 (2021), 149-176.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Câmi‘u’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. ‘Abdullah b. ‘Abdilmuhsin et-Turkî. Kahire: Dâru Hacer, 2001.
• Tabresî, Ebû ‘Ali el-Fadl b. Hasen. Mecme‘u’l-beyân fî tefsîri’l-Kur’ân. Beyrut: y.y., 1994.
• Türkçe Kur’an-ı Kerim. çev. Osman Nebioğlu. İstanbul: Çağ Basım Ambalaj Sanayi, 1988.
• Vâhidî, Ebu’l-Hasen ‘Ali b. Ahmed. Esbâbü’n-nüzûl. Beyrut: y.y., 1991.
• Yavuz, Yunus Vehbi. Kur’an’da Kadın Hak ve Özgürlüğü. İstanbul: Bayrak Yayınları, 1999.
• Yeni Bir Anlayışın Işığında Kur’an Meâli. çev. Bayraktar Bayraklı. İstanbul: Bayraklı Yayınları, 2007.
• Zebîdî, Seyyid Muhammed Murtezâ el-Huseynî. Tâcu’l-‘arûs min cevâhiri’l-kâmûs. thk. İbrâhîm et-Terzî. Kuveyt: Matba‘atü Hukûmeti’l-Kuveyt, 2001.
• Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî. Me‘âni’l-Kur’ân ve i‘râbuh. thk. ‘Abdülcelîl ‘Abduh Şelebî. Beyrut: ‘Âlemu’l-Kütüb, 1988.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed. el-Keşşâf ‘an hakâikı ğavâmidi’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-ekâvîl fî vucûhi’t-te’vîl. Riyad: Mektebetu’l-‘Ubeykân, 1994.
• Zürkânî, Muhammed ‘Abdülazîm. Menâhilü’l-‘ırfân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. Mısır: y.y., 1372.