İzmir İlinde Bulunan Nadir, Endemik ve Tehdit Altındaki Bitki Türlerinin Toplanması ve Ex Situ Muhafazası

Year 2021, Volume: 31 Issue: 2, 226 - 244, 15.12.2021

Erdinç Oğur

https://doi.org/10.18615/anadolu.1033609

Abstract

Endemik ve nadir bitkiler bir ülkenin bitkisel genetik kaynak zenginliklerinin başında gelmektedir. Ülkenin sahip olduğu zengin genetik kaynaklar ekonomik, sosyal ve kültürel değerleri nedeniyle stratejik bir öneme sahiptir. Bitki genetik kaynaklarımızın korunması, mevcut ve gelecek nesiller için sürdürülebilir kullanımının sağlanarak ekonomik değere dönüştürülmesi ülkemiz için büyük önem taşımaktadır. Bu çalışma, İzmir ilinde bulunan endemik, nadir ve tehdit altındaki bitki türlerinin toplanması ve ex situ muhafazası amacıyla 2014-2018 yılları arasında gerçekleştirilmiştir. Yapılan arazi çalışmaları sonucunda toplanan örneklerin 188 tanesinin çalışmada hedeflenen taksonlar olduğu belirlenmiştir. Bu türlerden 115 tanesi endemik, 48 tanesi tip örneği Türkiye olan, 13 tanesi nadir ve 12 tanesi endemik ya da nadir olmayıp IUCN kriterlerine göre tehdit kategorisinde olan taksonlardır. Yapılan arazi çalışmaları sonucunda tespit edilen taksonların IUCN tehdit kriterlerine göre tehlike kategorileri de belirlenmiştir. Bu taksonlardan bir takson Doğada Tükenmiş (EW), 6 takson Kritik (CR), 19 takson Tehlikede (EN), 36 takson Duyarlı (VU), 9 takson Korumaya Tabi (CD), 50 takson Düşük Riskli (LC), 14 takson Tehdite Yakın (NT) ve 3 takson Veri Yetersiz (DD) kategorisindedir. Hedef türlerin 188’inin herbaryum örnekleri alınırken 75’inden tohum materyali alınmıştır. Toplanan herbaryum örnekleri ETAE Herbaryumunda (İZ), tohum materyali ETAE Ulusal Tohum Gen Bankasında muhafazaya alınmıştır. Bu çalışmanın sonuçları, endemik ve nadir bitkilerimizin iyi tanınması, korunması ve çoğaltılarak ekonomiye kazandırılması açısından önemlidir.

Keywords

İzmir, nadir ve endemik bitkiler, ex situ koruma, herbaryum örneği, tohum gen bankası

Collection and Ex Situ Conservation of Rare, Endemic and Threatened Plant Species in İzmir Province

Abstract

Endemic and rare plants are at the foremost of a country’s plant genetic resource richness. The rich genetic resources of the country have a strategic importance due to their economic, social and cultural values. It is of great importance for Turkey to protect plant genetic resources and to transform them into economic value by ensuring their sustainable use for current and future generations. This study was carried out between 2014-2018 for the collection and ex situ conservation of endemic, rare and endangered plant species in İzmir Province. As a result of the field studies, it was determined that 188 of the collected specimens were the target species taxa of the study. Overall, 115 out of 188 specimens are endemic, 48 are type samples which are only found in Turkey, 13 are rare and 12 are neither endemic nor rare but categorized as endangered according to IUCN criteria. The conservation status of the taxa found as a result of the field studies were also determined according to IUCN criteria. Among these taxa 1 is in the Extinct in the Wild (EW) category, 6 are in the Critically (CR), 19 are in the Endangered (EN), 36 are in the Vulnerable (VU), 9 are in the Conservation Dependent (CD), 50 are in the Least Concern (LC), 14 are in the Near Threatened (NT) and 3 are in the Data Deficient (DD) categories. While herbarium specimens were taken from 188 of the target species, seed material was taken from 75 of them. The collected herbarium samples were kept at the AARI Herbarium (IZ) and the seed material were kept National Seed Gene Bank at AARI. The results of this study are important allowing for our endemic and rare plants to be well known, protected, and reproduced and to contribute to the economy.

Keywords

İzmir, rare and endemic plants, ex situ conservation, herbarium specimens, seed gene bank

References

• Anonymous, 2001. IUCN Red List Categories: Species Survival Commision. Version 3.1, Gland, Switzerland.
• Anonymous,2003. Guidelines for Application of IUCN Red List Criteria at Regional Levels, Version 3.0. Gland, Switzerland and Cambridge, UK: IUCN.
• Anonymous, 2009. Appendices I, II and III. http://www.cites.org/eng/app/appendices.shtml. (Erişim Tarihi:25.11.2015).
• Anonymous, 2012. IUCN Red List categories and criteria, version 3.1, second edition (Turkish version), ISBN: 978-2-8317-1435-6. Gland and Cambridge.
• Anonymous, 2013a. The Plant List (a working list of all plant species). http://www.theplantlist.org/. (Erişim tarihi 01/10/2015).
• Anonymous, 2013b. Ulusal Dijital Herbaryum Veri Tabanı. http://herbaryum.tagem.gov.tr/. (Erişim tarihi 31/12/ 2018)
• Anonymous, 2018a. “İzmir İli’nin Karasal ve İç Su Ekosistemleri Biyolojik Çeşitlilik Envanter ve İzleme İşi sonuç raporu”, T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, Ankara.
• Anonymous, 2018b. Tehdit Altındaki Bitki Türleri Listesi. http://www.tehditaltindabitkiler.org.tr/v2/. (Erişim tarihi 01/11/2018).
• Anonymous, 2018c. Uluslararası Bitki Adları İndeksi. http://www.ipni.org. The Royal Botanic Gardens, Kew, Harvard University (Erişim tarihi: 10 Aralık 2018).
• Boissier, E. (1979-1984). Flora Orientalis, IV-V, Basel-Genova-Lyon.
• Çepel, N. 2003. “Ekolojik Sorunlar ve Çözümleri”. Tübitak Popular Bilim Kitaplar 180. Aydoğdu Matbaası, Ankara,
• Davis P. H. (1965 – 1985). “Flora of Turkey and East Aegean Islands, Vol I-IX, Edinburg Univ. Press UK.
• Davis, P. H., R. R., Tan, Kit. 1988. Flora of Turkey and The East Eagean Islands, Suplement I. Edinburg Universty Press, Edinburg.
• Demirsoy, A. 1996. Genel ve Türkiye Zoocoğrafyası. Meteksan AŞ. Ankara.
• Eken, G., M. Bozdoğan, S. İsfendiyaroğlu, D.T. Kılıç veY. Lise. 2006. Türkiye’nin Önemli Doğa Alanları, Doğa Derneği, Ankara.
• Ekim, T., M. Koyuncu, M. Vural, H. Duman, Z. Aytaç veN. Adıgüzel. 2000. Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı. Türkiye Tabiatını Koruma Derneği, 246 s, Ankara.
• Ellis, R. H., T. D. Hong. and E. H. Roberts. 1985. Handbook of Seed Technology for Gene Banks, Volume I: Principles and Methodology. IBPGR, Rome
• Eroğlu, V. 2011. Campanula teucroides Boiss. ve Jasione supina subsp. tmolea Damboltd’tozlaşma biyolojisi (Yüksek Lisans Tezi). Ege Üni. Fen Bilimleri Enstitüsü. İzmir
• Güner, A., N. Özhatay, T. Ekim and H.K.C. Başer. 2000. Flora of Turkey and East Aegean Islands, Edinburgh University press, Supplement 2, Vol.11, 656 s, Edinburgh.
• Güner, A., S. Aslan, T. Ekim, M. Vural ve M.T. Babaç. (Edlr.). 2012. Türkiye Bitkileri Listesi (Damarlı Bitkiler). Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını. İstanbul.
• Hawkes, J. G. 1980. Crop Genetic Resources Field Collection Manuel. I.B.P.G.R and Eucarpia, Pudoc, Wageningen.
• Heywood V. H. and G. T. Tutin. (1963-1980) Flora Europaea, Vol. I-V. Cambridge University Press, Cambridge.
• Karagöz A., N. Zencirci, A. Tan, T. Taşkın, H. Köksel, M. Sürek, C. Toker ve K. Özbek. 2010. Bitki Genetik Kaynaklarının Korunması ve Kullanımı. Türkiye Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi. 11-15 Ocak 2010. Bildiriler Kitabı – I: 155-177
• Özhatay, N. and Ş. Kültür. 2006. Check-list of additional taxa to the Supplement Flora of Turkey III. Turk J. Bot. 30 (4): 281-316.
• Özhatay, N. and Ş. Kültür, S. Aslan. 2009. Check-list of additional taxa to the Supplement Flora of Turkey IV. Turk J. Bot 33: 191-226.
• Özhatay, N., Ş. Kültür and S. Aslan. 2011. Check-list of additional taxa to the Supplement Flora of Turkey V. Turk J Bot 35: 1-36.
• Özhatay, N., Ş. Kültür and B. Gürdal. 2013. Check-List of Additional Taxa to the Supplement Flora of Turkey VI. Istanbul Ecz. Fak. Dergisi 43(1): 33-82.
• Özhatay, N., Ş. Kültür and B. Gürdal. 2015. Check-list of additional taxa to the supplement flora of Turkey VII. Istanbul J Pharm. 45 (1): 61-86.
• Özhatay, N., Ş. Kültür and B. Gürdal. 2017. Check-list of additional taxa to the supplement flora of Turkey VIII. Istanbul J Pharm. 47 (1): 31-46
• Rechinger, K.H. 1943. Flora Aegaea: Flora der Inseln und Halbinseln des Ägäischin Meeres. Ôsterr. Akademie der Wissenschaften in Wien, Denkschriften 105. Bd.1. vii-924.
• Seçmen, Ö., Y. Gemici, G. Görk, L. Bekat ve E. Leblebici. (2008). Tohumlu Bitkiler Sistematiği, Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Kitapları Serisi No:116, İzmir.
• Subaşı, Ü. 2010. Salvia smyrnaea Boiss. üzerinde otoekolojik incelemeler. (Yüksek Lisans Tezi), Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Strid A. and K. Tan. 1991. Mountain Flora Of Greece. Edinburg University Press, 22 George square, Edinburg. Şenol, S.G., H. Yıldırım and Ö. Seçmen. 2011. Prangos hulusii sp. nov. (Apiaceae) from West Anatolia, Turkey. Nordic J. of Botany 29 (4): 402-409.
• Şenol, S. G., 2012. “İzmir-Ödemiş Bozdağ a Özgü Endemik Bitkilerin Koruma Biyolojisi” TÜBİTAK, 108T851 nolu Araştırma Projesi.
• Şenol, S. G., E. Oğur, D. Bozyel, N. B. Pelit and G. E. Arslan. 2016. Morphological, Anatomical, Ecological Features of Pilularia minuta and Its Distribution of Turkey, Symposium on Euroasian Biodiversity (SEAB) Antalya.
• Tan, A. 2000. Biodiversity conservation. Ex situ and İn situ conservation: A case in Turkey. In: Watanabe K. and A. Komamine (eds.). Chalenge of Plant and Agricultural Sciences to the crisis of biosphere on the Earth in the 21st Century. Eurekah, Texas.
• Tan, A. ve T. Taşkın. 2001. Herbaryum hazırlama teknikleri. TAYEK/TYUAP. 4-6 Eylül 2001. Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Yayınları, 103: 1-6, Menemen, İzmir.
• Tan, A. 2010a. Türkiye Bitki Genetik Kaynakları ve Muhafazası. Anadolu J. of AARI. 20 (1): 7-25.
• Tan, A. 2010b. Türkiye Gida ve Tarim Bitki Genetik Kaynaklarinin Durumu. Gıda Ve Tarım Için Bitki Kaynaklarının Muhafazası Ve Sürdürülebilir Kullanımına İlişkin Türkiye İkinci Ülke Raporu. ETAE Yayın No: 141. Meta Basım. Bornova ISBN 978-975-407-292-1.
• Tezer, N. M. (2012). İzmir’in Ekonomik Ve Tıbbi Değer Taşıyan Endemik Bitkileri. Biyoçeşitlilik Sempozyumu bildiri Kitabı. s.195-199.
• Yıldırım, H. 2013. Campanula mugeana sp. nov. (Campanulaceae) from western Anatolia, Turkey. Nordic J. of Botany 31 (4) :419-425.
• Yıldırım, H. ve H. Duman. 2017. Peucedanum guvenianum (Apiaceae), a new species from West Anatolia, Turkey, Turkish Journal of Botany 41: 600-608.
• Yıldırım, H. 2018. Campanula lebleicii (Campanulaceae), a new chasmophyte species from western Turkey. Phytotaxa 376 (2): 114-122