Konstantinapolis Kelimesinin Yapısı Üzerine

Yıl 2024, Cilt: 2 Sayı: 1, 10 - 16, 30.06.2024

Yusuf Avcı , Gizem Gezerler

Öz

ÖZET
İstanbul, Avrupa ile Asya’yı birbirine bağlayan kıtalar arası köprü misyonuyla kültürel, siyasi, ekonomik ve elbette coğrafi olarak Türk ve dünya tarihinde tartışılmaz bir öneme sahiptir. Araştırmacılar tarafından kültürü, tarihi, toplumsal yapısı gibi farklı yönleri incelenen şehrin adlandırılması dil biliminin bir konusudur. İstanbul tarih boyunca farklı medeniyetlerce birçok kez isimlendirilmiştir. Augusta Antonina, Byzantion, Konstantinapolis, Nova Roma, İslambol, Kostantiniyye ve İstanbul bu isimlerin en bilinenleridir. İstanbul’u Moğollar Çakduryan; Polonyalılar Kanatorya; Çekler Aylana; Macarlar Vizenduvar, isimleriyle anmıştır. Tarih boyunca İstanbul’a verilen birçok isim içinde, en yaygın biçimde kullanılan adlandırma “İstanbul”dur. İstanbul isimlendirilmesi ile ilgili araştırmacıların farklı görüşleri mevcuttur. Bir görüşe göre Yunancadaki “eis tin polin” isimli tamlamadan evrildiği düşünülen bu adlandırma Yunancada “şehrin içinde”, “şehir içi”, “şehirde” gibi anlamları karşılar. Bu çalışmada İstanbul’un tarihi süreç içerisindeki isimlerinden “Konstaninapolis” kelimesini anlam merkezli bir yaklaşımla inceledik ve bir etimoloji denemesi yaparak kelimenin oluşumundaki dil felsefesini belirledik. Bu birleşik kelimeyi oluşturan bazı kelimeleri ve anlamlı yapıları ayrı ayrı inceledik.
Çalışmada “Konstantinapolis” kelimesinin oluşumunu Türk dilinin eklemeli yapısından hareketle inceledik. Birleşik yapıdaki bu kelimeyi oluşturan parçalar ayrı ayrı değerlendirilerek şekil ve anlam merkezli yaklaşım bir arada kullanıldı. İncelemeler sonucunda bu kelimenin oluşum sürecinin eklemeli dil sistemi olan Türk Dilinin ses düzeni ve mantık sistemine göre geliştiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Konstantinapolis, stan, atina, polis, etimoloji.

The Structure of The Word Constantinople

Öz

Kaynakça

• Aksan, D. (2020). Her yönüyle dil: ana çizgileriyle dilbilim 1-2-3. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Asutay-effenberger, N. (2012). Bizans Konstantinopolis İstanbul. Dünya şehri, problemi bakımından bir araştırma. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Avcı, Y. ve Dağ P.A. (2018). Toria, Truva, Troya. IV.Uluslararası Dil Eğitimi ve Öğretimi Sempozyumu (440-452). Targu-Mures, Romania.
• Berberian, H. (1954). Stanbol (Istanbul) kelimesinin etimolojisine dair bir deneme. Tarih Dergisi, 6(9), 187-192.
• Choniates, N. (2005). Konstantinopolis'in zaptı - bir keşişin kaleminden 4. haçlı seferi. R. Macrides (Ed.). Oxford University Press.
• Crowley, R. (2005). Konstantinopolis: bir megapolün doğuşu (4.-6. yüzyıllar). Cambridge University Press.
• Duman, M. (1995). Türkiye Türkçesi'nin tarihî kaynaklarından Carbognano'nun grameri ve imlâ-telaffuz ilişkisi bakımından önemi. İlmi Araştırmalar, 0(1), 95-106.
• Erzen, A. (1954). İstanbul şehrinin kuruluşu ve isimleri. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, 18(70), 131-158.
• Freely, J. (2000). İstanbul'da Konstantinopolis'i aramak. Tauris Parke Paperbacks.
• Grant, R. G. (2011). Konstantinopolis'in düşüşü: Bizans İmparatorluğu'nun acımasız sonu. Berkley Caliber.
• Habibli, R. (2009). Ad bilimsel birimler ve sosyal etmenler. Türk Dil Kurumu Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, (28).
• Harris, J. (2007). Konstantinopolis 1054-1261. Penguin Books.
• Herrin, J. (2007). Konstantinopolis'in romanı. Penguin Books.
• İlyas Ç. (2010) "ŞEYTAN". TDV İslâm Ansiklopedisi. https://islamansiklopedisi.org.tr/seytan#1 (Erişim Tarihi: 15.09.2023 Erişim Saati:01:20).
• Kartallıoğlu, Y. (2016). İstanbul şehir adının telaffuzunun tarihî süreç içinde gelişmesi. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, (7), 119-136.