İki Kadın Bir Bebek: Tıbbi, Etik ve Hukuki Yönleri ile Mitokondri Değiştirme Tedavileri

Year 2020, Volume: 25 Issue: 2, 138 - 151, 13.06.2020

Sevtap Metin Adem Az Hakan Ertın

https://doi.org/10.21673/anadoluklin.673832

Abstract

Mitokondriler, neredeyse tüm insan hücrelerinde bulunan hücre içi organellerdir ve nükleusta bulunan çekirdek DNA molekülü haricinde özgül bir genetik materyale sahip yegâne organeldir. Mitokondriyal gen defektine bağlı olarak gelişen mitokondrinin işlevinin bozulması, semptom ve ağırlıkları değişen çeşitli mitokondriyal hastalığa ve sendromlara neden olur. Mitokondriyal hastalıklarda bugün için kesin küratif bir tedavi yoktur. Sağaltımı olmayan bu mitokondri hastalıklarında dönüm noktası; 2008 yılında Newcastle Üniversitesi’nden bilim insanlarının, mitokondriyal hastalıkları artık geçmişte bırakan bir kırılmanın müjdesini vermesi olmuştur: Bu kırılma “Mitokondri değiştirme tedavisi”dir. Bu yöntemle dünyaya gelen bebekler -kamuoyunda daha çok bilinen ismiyle üç ebeveynli bebek- üremeye yardımcı teknolojiler ve bilhassa manipüle edilmiş mitokondri kullanılarak, iki kadının ve bir erkeğin genetik materyalleri ile doğan bebeklerdir. Bu çalışmamızda mitokondri değiştirme tedavilerini tıbbi, etik ve hukuki yönleri ile ele alacağız.

Keywords

üç ebeveynli bebek, mitokondri nakli, mitokondri değiştirme tedavisi, etik, hukuk

Two Women One Baby: Mitochondrial Replacement Therapy with Medical, Ethical and Legal Aspects

Abstract

Mitochondria are intracellular organelles found in almost all human cells. They are the only organelles with a specific genetic material except the nucleus DNA molecule. Mitochondrial dysfunction due to mitochondrial gene defect causes various mitochondrial diseases and syndromes with different symptoms and severity. There is currently no definitive curative treatment for mitochondrial diseases. The turning point in mitochondrial diseases without curative treatment; In 2008, scientists at the University of Newcastle announced a development that ended mitochondrial diseases: This development is “mitochondrial replacement therapy.” Babies born with this method called as three-parent babies in public are infants born with the genetic material of two women and one man, using reproductive assisted technologies and especially manipulated mitochondria. In this study, we will discuss mitochondrial replacement treatments with medical, ethical and legal aspects.

Keywords

three-parent baby, mitochondrial donation, mitochondrial replacement therapy, ethics, legal

References

• Koç F, Sarıca Y. Mitokondrial Hastalıklar: Klinik Özellikleri-Hastaya Yaklaşım. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi. 2003;12(5).
• O'Ferrall E, Hahn S. Mitochondrial structure, function, and genetics. UpToDate. 2019.
• Bakırcı, ÇM. (2016). Babadan yavruya mitokondriyal DNA (mtDNA) transferi!. https://evrimagaci.org/babadan-yavruya-mitokondriyal-dna-mtdna-transferi-4343. Erişim Tarihi: 03.08.2019
• Dimond R. Social and ethical issues in mitochondrial donation. British medical bulletin. 2015;115(1):173.
• Bouzenita AI. The islamic ethics of mitochondria transplantation. IIUM Engineering Journal. 2017;18(2):42-46.
• National Library of Medicine (US). (2016). Genetics home reference: mitochondrial encephalomyopathy, lactic acidosis, and stroke-like symptoms. [Internet]. Bethesda (MD): National Institutes of Health (US). https://ghr.nlm.nih.gov/condition/mitochondrialencephalomyopathy-lactic-acidosis-and-stroke-likeepisodes. Erişim Tarihi: 29.11.2016.
• Koç F, Sarıca Y, Yerdelen D. Mitokondrial Hastalıklar. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi. 2003;12(5).
• Zeytinoğlu H. Mitokondriyal DNA: Hastalıklarda ve Yaşlanma Mekanizmasındaki Rolü.2000.
• Saxena N, Taneja N, Shome P, Mani S. Mitochondrial donation: A boon or curse for the treatment of incurable mitochondrial diseases. Journal of human reproductive sciences. 2018;11(1):3.
• McFarland R, Clark KM, Morris AA, Taylor RW, Macphail S, Lightowlers RN, Turnbull DM. Multiple neonatal deaths due to a homoplasmic mitochondrial DNA mutation. Nature genetics. 2002;30(2):145.
• Tai S. Mitochondrial replacement therapy and the “three parent baby”. SURG Journal. 2016;9(1):48-56.
• Jose F, Lekshmi S, Lal S, Jjiju V, Abraham E. Three parent child: a review:54-56.
• Baylis, F. The ethics of creating children with three genetic parents. Reproductive biomedicine online. 2013;26(6):531-534.
• Gómez-Tatay L, Hernández-Andreu J, Aznar J. Mitochondrial modification techniques and ethical issues. Journal of clinical medicine. 2017;6(3):25.
• Pompei M, Pompei F. Overcoming bioethical, legal, and hereditary barriers to mitochondrial replacement therapy in the USA. Journal of assisted reproduction and genetics. 2019;36(3): 383-393.
• McLean SA. Mitochondrial DNA transfer: Some reflections from the United Kingdom. BioLaw Journal-Rivista di BioDiritto. 2015;(2):81-88.
• Castro RJ. Mitochondrial replacement therapy: the UK and US regulatory landscapes. Journal of Law and the Biosciences. 2016;3(3):726-735.
• Garasic MD, Sperling D. Mitochondrial replacement therapy and parenthood. Global Bioethics. 2015;26(3-4):198-205.
• Times. (2015) Britain is first to legalise three-parent IVF. https://www.thetimes.co.uk/article/britain-is-first-to-legalise-three-parent-ivf-babies-9wd3s0gxs75. Erişim Tarihi: 25.02.2015.
• Ravitsky V, Birko S, Dupras-Leduc R. The “three-parent baby”: a case study of how language frames the ethical debate regarding an emerging technology. The American Journal of Bioethics. 2015;15(12):57-60.
• Dimond R. Techniques of donation:'three parents', anonymity and disclosure. Journal of Medical Law and Ethics. 2015;3(3):165-173.
• Dahiya N, Garg S. Three-parent baby: Is it ethical?. Indian journal of medical ethics. 2018;3(2):169-169.
• Ishii T. Potential impact of human mitochondrial replacement on global policy regarding germline gene modification. Reproductive biomedicine online. 2014;29(2): 150-155.
• The Senate Community Affairs References Committee: Science of mitochondrial donation and related matters, Report to Australian Parliament. (2018). https://www.aph.gov.au/Parliamentary_Business/Committees/Senate/Community_Affairs/MitochondrialDonation. Erişim Tarihi: 15.10.2019.
• Craven L, Murphy J, Turnbull DM, Taylor RW, Gorman GS, McFarland R. Scientific and ethical issues in mitochondrial donation. The New Bioethics. 2018;24(1):57-73.
• Fulk JM. Two & A Half Parents: Three-Parent IVF and Medical Malpractice in the United States. Concordia L. Rev.. 2018;3:204.
• Scott R, Wilkinson S. Germline genetic modification and identity: the mitochondrial and nuclear genomes. Oxford journal of legal studies. 2017;37(4):886-915.
• Newson AJ, Wilkinson S, Wrigley A. Ethical and legal issues in mitochondrial transfer. EMBO molecular medicine. 2016;8(6):589-591.
• Craven L, Herbert M, Murdoch A, Murphy J, Davies JL, Turnbull DM. Research into policy: a brief history of mitochondrial donation. Stem cells (Dayton, Ohio). 2016;34(2):265.
• Schaefer GO, Labude MK. Genetic affinity and the right to ‘three-parent IVF’. Journal of assisted reproduction and genetics. 2017;34(12):1577-1580.
• Resmi Gazete. (2010). Üremeye yardımcı tedavi uygulamaları ve üremeye yardımcı tedavi merkezleri hakkında yönetmelik. http://www.Resmigazete.Gov.Tr/Eskiler/2010/03/20100306-10.Htm. Erişim Tarihi: 06.10.2016.
• Resmi Gazete. (2018). Sağlıkla ilgili bazı kanun ve kanun hükmünde kararnamelerde değişiklik yapılmasına dair kanun. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/12/20181205-8.htm. Erişim Tarihi: 05.12.2018.
• Resmi Gazete. (2003). Biyoloji ve tıbbın uygulanması bakımından insan hakları ve insan haysiyetinin korunması sözleşmesi: İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesinin onaylanmasının uygun bulunduğuna dair kanun.
• Katoğlu, T. Türk hukukunun bir parçası olarak Avrupa Konseyi İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 2006;55(1):157-193.
• Gemalmaz MS. (2012). Ulusalüstü İnsan hakları hukukunun genel teorisine giriş cilt:2, genişletilmiş ve güncelleştirilmiş 8.bası. Legal Yayınevi. İstanbul-2012:297.