PEDANIUS DIOSCORIDES (M.S. 1. YÜZYIL): ANADOLULU HEKİM, HERBALİST VE MATERIA MEDICA YAZARI

Year 2022, Volume: 1 Issue: 1, 1 - 6, 15.04.2022

Rıfat Vedat Yıldırım

Abstract

Pedanius Dioskorides Roma Ordusu’nda hizmet etmiş bir Grek hekimdir. Dioskorides’in şöhreti antik
çağın en büyük ver önemli bir farmakolojik rehberi olan De Materia Medica isimli eserinden gelmektedir.
Ordu hekimi olmasının ona Roma Ordusu ile beraber seyahat fırsatı verdiği ve Dioskorides’in de bitkiler
üzerinde çalışma yaparken bu seyahat fırsatından yararlandığı görülmektedir. Dioskorides’in seyahat ettiği yerler hakkında eserinde bahsettiği kayıtlar bilgi vermektedir. De materia medica’da Anadolu’dan 38
şehir ya da dağ adı olarak, Yunanistan’dan 27, Mısır’dan 512, Suriye’den 9, İtalya’da 8, Arabistan’dan 6,
İspanya, Afrika ve İran’dan 3, toplam 609 farklı yerden kayıt bulunmaktadır. Beş kitap şeklinde düzenle -
nen De Materia medica’da, aromatik bitkiler, yağlar, merhemler, ağaçlar ve bunların özsuları, reçineleri
ve meyveleri birinci kitapta; hayvan kaynaklı droglar (et, süt, kan, idrar… vb.), tahıllar ve sebzeler ikinci
kitapta; üçüncü ve dördüncü kitaplarda kökler ve özsular, yapraklar ve tohumlar; beşinci kitapta üzümler,
şarap çeşitleri ve mineraller (madensel droglar) ele alınmıştır. Eldeki De Materia Medica nüshalarının bir
kısmı resimli olduğu görülmektedir (Viyana Nüshası). Ancak bazı kaynaklarda orijinal eserin resimli olmadığı, bu bitki resimlerinin başka kitaplardan, özellikle Cretauas’ın eserinden, alındığını söylemektedir.
De Materia Medica sonraki 1500 yıl boyunca hem batı hem de doğu tıbbında farmakoloji ve fitoterapi kitabı olarak bir mihenk taşı oldu. Süryaniceye, Arapçaya, Farsçaya sonra da Latinceye tercüme edildi.
Yakın Doğu’da olduğu gibi Avrupa’da da tıbbın gelişimini fazlasıyla etkiledi. Birçok hekim eserinde ondan yararlanmış ve alıntılar yapmıştır. Tüm bunlara rağmen Dioskorides’in hayatı ile ilgili fazla bilgimiz bulunmamaktadır. Onun biyografisi ile ilgili bilgilerimiz ikincil kaynaklara dayanır. Bu çalışmanın amacı, elde bulunan batı ve doğu kaynaklarında Dioskorides'in biyografisini ortaya koymaktadır.

Keywords

De Materia Medica, Antik dönem tıbbi bitki bilimciler, Dioscorides