Stratejik Ortaklık: Türkiye-Katar İlişkilerinin Tarihsel Gelişimi ve Bölgesel Etkileri

Year 2024, Volume: 6 Issue: 2, 241 - 271, 29.12.2024

Aziz Armutlu

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Türkiye-Katar ilişkilerinin tarihsel arka planını, stratejik ortaklık çerçevesinde gelişen iş birliği alanlarını ve bu ilişkilerin bölgesel güç dengeleri üzerindeki etkilerini analiz etmektir. Tarihsel olarak 1972 yılında kurulan diplomatik ilişkiler, 2000’li yıllardan itibaren ivme kazanmış ve 2014 yılında imzalanan Yüksek Stratejik Komite anlaşması ile kurumsal bir yapıya dönüşmüştür. Katar’ın ekonomik gücü ile Türkiye’nin jeopolitik konumunun oluşturduğu güçlü sinerji, savunma, enerji ve ekonomik alanlarda derinleşen iş birliğinin temel dayanağı olmuştur. Özellikle 2017 Körfez Krizi sırasında Türkiye’nin Katar’a verdiği güçlü destek, iki ülke arasındaki karşılıklı güveni artırarak ilişkileri stratejik bir boyuta taşımıştır. Çalışma, bu ilişkinin bölgesel ve küresel düzeydeki etkilerini değerlendirerek savunma ve enerji iş birliklerinin bölgesel güç dengelerinde önemli bir unsur haline geldiğini vurgulamaktadır. Arap Baharı sonrası dönemde Türkiye-Katar ortaklığı, Ortadoğu’daki krizlere yönelik politikaların şekillenmesinde etkili bir aktör olarak öne çıkmıştır. Bu bağlamda, iki ülke arasındaki iş birliğinin bölgesel istikrara ve kalkınmaya sunduğu katkılar dikkat çekmektedir. Türkiye ve Katar ilişkilerinin Ortadoğu’da yeni ittifak modelleri geliştirme kapasitesine, bölgesel krizlerde çözüm odaklı yaklaşımlar sergileme ve Ortadoğu’da barış ve istikrarı destekleyerek bölgesel istikrarın sağlanmasına yönelik kayda değer bir potansiyele sahip olduğu sonucuna varılmıştır. Bu stratejik ortaklığın, yalnızca iki ülke arasındaki ilişkiler çerçevesinde değil, aynı zamanda uluslararası sistemde bölgesel ve küresel güç dengelerini şekillendiren, yeni iş birliği ve diplomatik model arayışlarına katkı sağlayan etkili bir örnek teşkil edeceği değerlendirilmektedir.

Keywords

Türkiye-Katar İlişkileri, Stratejik Ortaklık, Körfez Krizi, Savunma İşbirliği, Bölgesel Güç Dengeleri

Strategic Partnership: The Historical Development And Regional Implicaions of Türkiye-Qatar Relations

Abstract

The aim of this study is to analyse the historical background of Türkiye-Qatar relations, the areas of cooperation developed within the framework of their strategic partnership, and the effects of these relations on regional power balances. Diplomatic relations, established in 1972, gained momentum in the 2000s and were institutionalised through the High Strategic Committee agreement signed in 2014. The strong synergy between Qatar's economic power and Türkiye's geopolitical position has served as the main basis for deepening cooperation in defence, energy, and economic fields. Türkiye's strong support for Qatar, particularly during the 2017 Gulf Crisis, enhanced mutual trust and elevated relations to a strategic level. The study evaluates the impacts of this partnership at both regional and global levels, emphasizing that defence and energy cooperation have become critical elements in regional power dynamics. In the post-Arab Spring period, the Türkiye-Qatar partnership has emerged as an effective actor in shaping policies to address crises in the Middle East. This cooperation has made significant contributions to regional stability and development. It is concluded that Türkiye-Qatar relations have the capacity to develop new alliance models, adopt solution-oriented approaches to regional crises, and support peace and stability in the Middle East. Moreover, this strategic partnership is expected to serve as an effective model not only in bilateral relations but also in shaping regional and global power balances, contributing to the development of new cooperation and diplomatic frameworks.

Keywords

Türkiye-Qatar Relations, Strategic Partnership, Gulf Crisis, Defence Cooperation, Regional Balance of Power

References

• AA. (2024). Turkey, Qatar ink 8 strategic agreements in Ankara. AA. https://www.aa.com.tr/en/middle-east/turkiye-qatar-ink-8-strategic-agreements-in-ankara/3394018
• Abu Sulaib, F. Mukhyat (2017). Understanding Qatar’s Foreign Policy, 1995-2017. Middle East Policy, 24 (4), 29–44. https://doi.org/10.1111/mepo.12306.
• Afzal, N., ve Yaseen, Z. (2023). Power Competition in the Middle East: Emerging Alliance of Turkey And Qatar, and Response of Saudi Arabia. Global International Relations Review. https://doi.org/10.31703/girr.2023(vi-i).08.
• Akkaş, E. ve Doğan Akkaş, B. (2022). Assessing the Impact of Brexit on the UK-Qatar Relations: Economic and Political Dimensions. Fiscaoeconomia, 6(3), 1212-1232. Doi: 10.25295/fsecon.1107595
• Akkaya, G. N., ve El-Rantisi, M. (2015). Arap Baharı sonrası Katar dış politikası ve Körfez siyaseti. Ortadoğu Analiz, 7(62), 138.
• Al Jazeera Turk. (2015). Türkiye neden Katar’da askeri üs kuruyor? Al Jazeera Turk. https://www.aljazeera.com.tr/gorus/turkiye-neden-katarda-askeri-us-kuruyor
• Al-Mal, H., ve Saad, A. (2021). Did the Qatar blockade work? Evidence from trade and consumer welfare three years after the blockade. The Economics of Peace and Security Journal, 16(1). http://dx.doi.org/10.15355/epsj.16.1.66
• Alrantisi, M. (2021). Bölgesel Güç Dengelerinde Türkiye Katar İlişkileri. (2021). SETA Yayınları.
• Arslan, A. (2018). Basra’da Katar Açmazı. Uluslararası İlişkiler ve Diplomasi, 1 (1), 75–91.
• Başkan, B. (2019). Turkey between Qatar and Saudi Arabia: Changing Regional and Bilateral Relations. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 16(62), 85-99. https://doi.org/10.33458/uidergisi.588947
• Bakir, A. (2019). The Evolution of Turkey—Qatar Relations Amid a Growing Gulf Divide. Divided Gulf. https://doi.org/10.1007/978-981-13-6314-6_12.
• Battaloğlu, N. (2021). Ideational Factors in Turkey’s Alignment with Qatar and Their Impact on Regional Security. The International Spectator, 56, 101 - 118. https://doi.org/10.1080/03932729.2021.1994181.
• Berdibek, M. (2016). Türkiye-Ortadoğu İlişkilerinde Karşılıklı Üst Düzey ziyaretler: (1923-2014). Akademik Orta Doğu, 10 (2), 73-89.
• Bloomberg HT. (2020). Katar Borsa İstanbul'dan hisse alacak. Bloomberg HT. https://www.bloomberght.com/katar-borsa-istanbul-dan-hisse-alacak-2269464
• Boyraz, H. M. (2023). Bölgesel Güç Dengelerinde Türkiye-Katar İlişkileri. Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, 10(1), 267-270. https://doi.org/10.26513/tocd.1263103
• Comtrade, (2021). United Nations Comtrade Analytics. https://comtrade.un.org/labs/data-explorer/
• Çalışkan, H., ve Özden, S. (2022). Türkiye ve Katar’ın orman ürünleri ticareti üzerine bir değerlendirme. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 24(3), 504–513. https://doi.org/10.24011/barofd.1098912
• Fatunnisa, H. (2020). Analisis Penguatan Hubungan Qatar-Turki Selama Krisis Teluk 2017. , 5, 1-14. https://doi.org/10.5281/ZENODO.5165104.
• DW. (2023). Katar Krizi ve Türkiye'nin Riskli Oyunu. https://www.dw.com/tr/katar-krizi-ve-t%C3%BCrkiyenin-riskli-oyunu/a-39543985?utm
• Dirigöz, A. O. (2017). Körfez’de Katar Krizi Sonucu Bölgesel Ayrışma ve ABD’nin Bölgesel Vizyon Eksiklikleri. Ortadoğu Analiz, 28–31.
• Ekonomist. (2023). Türkiye'deki Katar Yatırımları Artıyor. https://www.ekonomist.com.tr/makale/turkiyedeki-katar-yatirimlari-artiyor-7594
• Ermağan, İ., ve Gümüş, B. (2014). Katar dış politikası ve Arap Baharı. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(2), 300-320.
• DEİK - Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu. (2018). Türkiye-Katar İş Konseyi. E-Haber. https://www.deik.org.tr/turkiye-ortadogu-ve-korfez-is-konseyleri-turkiye-katar-is-konseyi
• Fokus Plus. (2024). Türkiye-Katar ilişkilerinin stratejik ortaklığa giden tarihsel süreci. https://www.fokusplus.com/dosya-siyaset/turkiye-katar-iliskilerinin-stratejik-ortakliga-giden-tarihsel-sureci
• Gieler, W. (2021). Türkisch-katarische Beziehungen. Die Außenpolitik der Türkei im Mittleren Osten.
• Göktürk Çetinkaya, S., ve Koç, M. (2023). Türkiye’nin İnsansız Hava Araçları Serüveni. Anadolu Strateji Dergisi, 5(1), 1-27.
• International Gas Union. (2021). World LNG report 2021. https://naturgas.com.co/wp-ontent/uploads/2021/07/IGU_WorldLNG_2021_compressed.pdf
• Harunoğlu, N.Ç. (2016). Turkey's intensifying partnership with Qatar and its implications for Turkish-American relations. Unpublished manuscript. https://www.semanticscholar.org/paper/Turkey's-Intensifying-Partnership-with-Qatar-and-Haruno%C4%9Flu/22a8e715b6b4a53d829201fc0df24ccb460c9185
• Hürriyet. (2015). Katar'dan Türkiye'ye uzun vadeli LNG tedariki anlaşması. https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/katar-enerjide-turkiye-ile-is-birligi-icin-istekli-40375178
• Hürriyet. (2017). Katar Enerjide Türkiye ile İş Birliği İçin İstekli. https://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/katar-enerjide-turkiye-ile-is-birligi-icin-istekli-40375178
• Jabbour, J. (2019). Türkiye: Yükselen Güç Diplomasisi. CNR Editions, Paris.
• KADAM (2023). Katar Krizi ve Türkiye'nin Dengeleyici Rolü. https://kadam.klu.edu.tr/Sayfalar/8206-katar-krizi-ve-turkiyenin-dengeleyici-rolu.klu?utm
• Kaya, F. (2024). Türkiye'nin Uluslararası İlişkilerde Çok Boyutlu Dış Politika Yaklaşımı. Türkiye Stratejik Bakış Dergisi, 10(2), 101-120. https://doi.org/10.59886/tsbder.1390454
• Kayaoğlu, B. (2020). Ortadoğu politikası doğrultusunda Türkiye ve Katar i̇lişkileri: ekonomik ve ticari temaslar. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 3(2), 464-475. https://doi.org/10.33712/mana.772429
• Kınık, H. (2022). Türkiye’nin Çok Boyutlu Dış Politikasına Bir Örnek: Türkiye Katar İlişkilerinin Gelişimi. Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi, 10(1), 27-46.
• Kriter Dergi. (2022). Bölgesel güç dengelerinde Türkiye-Katar ilişkileri. https://kriterdergi.com/kitaplik/bolgesel-guc-dengelerinde-turkiye-katar-iliskileri
• Kurşun, Z. (2002). Katar. TDV İslâm Ansiklopedisi, 25, 29-31.
• Miller, R. (2024). Qatar–Türkiye relations during the embargo of Qatar: a case study in derivative power. International Politics, 16(3), 1–25. https://doi.org/10.1057/s41311-024-00609-1
• Muriç, K. (2020). Türkiye-Katar ilişkileri ve bölgesel dengeler. İNSAMER Araştırma, 122. https://www.insamer.com/tr/uploads/pdf/rapor-turkiye-katar-iliskileri-ve-bolgesel-dengeler.pdf
• Pala, Ö., ve Aras, B. (2015). Arap Baharı'na İlişkin Türk ve Katar Dış Politikasında Pratik Jeopolitik Akıl Yürütme. Balkan ve Yakın Doğu Araştırmaları Dergisi, 17, 286 - 302. https://doi.org/10.1080/19448953.2015.1063274.
• Riggs, R. (2020). The Qatar–Iran–Turkey Nexus: Shifts in Political Alliances and Economic Diversification in the Gulf Crisis. , 181-191. https://doi.org/10.1007/978-981-15-8735-1_11.
• Star Gazetesi. (2022). Türkiye ile Katar arasında güçlü iş birliği sürüyor. Star Gazetesi. https://www.star.com.tr/ekonomi/turkiye-ile-katar-arasinda-guclu-is-birligi-suruyor-haber-1799302/
• Tire Ticaret Odası. (2018). 2018 yılı ülke raporu. Tire Ticaret Odası Yayını. İzmir.
• TÜRKSAM. (2023). Anadolu-Körfez hattında stratejik iş birliği: Türkiye-Katar Yüksek Stratejik Komite 9. Toplantısı. TÜRKSAM. https://www.turksam.org/detay-anadolu-korfez-hattinda-stratejik-is-birligi-turkiye-katar-yuksek-stratejik-komite-9-toplantisi
• Uzman, Z. (2019). (2019). Common interests will keep Turkey and Qatar together. Emerald Expert Briefings. https://doi.org/10.1108/oxan-db249226.
• Verdixanov, I. (2024). Değişen güç dengeleri karşısında Türkiye ile Katar'ın ortak hareketlerinin geleceği. Türkiye Sosyal Bilimler Dergisi, 15(3), 89-110.
• Yıldırım, F. (2021). Osmanlı’dan günümüze Katar-Türkiye ilişkileri. İslam Medeniyeti Dergisi, 7(47), 1-21.
• Yeşi̇lyurt, N., ve Yetim, M. (2020). Emergence of the Turkish/Qatari Alliance in the Middle East: Making of the Moderate Resistance Bloc. , 131-164.
• Yetim, M., ve Akcan, N. (2020). Türkiye-Katar ortaklığında sert güç. Ortadoğu Analiz, 11(92), 24-28.