TÜRKİSTAN COĞRAFYASINDA ÇARLIK RUSYASI FAALİYETLERİ VE BAŞKURT LİDER SALAVAT YULAYEV

Year 2018, Issue: 6, 95 - 110, 30.11.2018

Önder Bilal Gelgör

Abstract

Türkistan coğrafyasının Çarlık Rusyası tarafından işgali ve ilhakının başlamasıyla birlikte bölgede izlenen politikalar yerli halklar tarafından hoş karşılanmamıştır. Bu duruma karşı başkaldırılar meydana gelse de bunlar sonuçları itibariyle pek etkili olamamış, isyanların bastırılması neticesinde var olan düzen devam etmiştir. Ancak Don Kosakları`ndan Yemelyan Pugaçev`in önderliğinde gerçekleşen ayaklanma, Çarlık Rusyası içerisindeki milletlerden karşılık bulmuş, özellikle Başkurt lider Salavat Yulayev`in ayaklanmaya dahil olması ile Çarlık Rusyası ordusunun ayaklanmayı bastırması güçleşmiştir. En nihayetinde ayaklanma kanlı bir şekilde bastırılsa da, halk nezdinde uyandırdığı duygular bir bakıma Çarlık Rusyası`nda sonun başlangıcı olmuş, 1917 Şubat Devrimi`ne giden sürecin ilk kıvılcımları Pugaçev Ayaklanması ile başlamıştır.

Bu çalışmada Çarlık Rusyası`nın Türkistan coğrafyasına yönelik işgal faaliyetlerine değinilerek bölgede patlak veren isyanlardan bahsedilecek olup, bu isyanların en kapsamlısı olan Pugaçev isyanından ve Salavat Yulayev`in isyandaki rolünden bahsedilecektir.

Anahtar Kelimeler: Çarlık Rusyası, Pugaçev Ayaklanması, Salavat Yulayev

Keywords

Çarlık Rusyası, Pugaçev Ayaklanması, Salavat Yulayev

References

• Acar, Kezban, (2014), Ortaçağ`dan Sovyet Devrimi`ne Rusya, İstanbul: İletişim Yayınları, 2. Baskı
• Bay, Abdullah, (2014), Abdülkerim Paşa`nın Rusya Sefareti ve Sefaretnamesi, Gece Kitaplığı, Birinci Basım
• Beydilli, Kemal, (2008), “Rusya”, DİA, Cilt: XXXV
• Bikbayev, Ravil ve diğerleri, (2004), Başkurt Halkının Milli Kahramanı ve Şairi Salavat Yulayev, Ankara-Ufa: TÜRKSOY Yayınları, Yayın No:23,
• Çapraz, Hayri, (2011), “Çarlık Rusyası’nın Türkistan’da Hâkimiyet Kurması”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:24
• Gesinoviç, Pugaçev Ayaklanması, (1995), İstanbul: Yalçın Yayınları, 2. Basım,
• Gömeç, Sadettin, (1998), “Şamanizm ve Eski Türk Dini”, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı:4
• İpek, Nedim, (1997), “Kafkaslar`daki Nüfus Hareketleri”, Türkiyat Mecmuası, Edebiyat Fakültesi Basımevi, Cilt 20
• Koch, Fred, (1978), The Volga Germans In Russia and The Americas From 1763 To Present, Pennsylvania State University, 3. Printing, USA
• Kurat, Akdes Nimet, (1987), Başlangıçtan 1917`ye Kadar Rusya Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2. Baskı
• Purtaş, Fırat, (2005), Rusya Federasyonu Ekseninde Bağımsız Devletler Topluluğu, Ankara: Barış Kitap Basın Yayın Dağıtım Ltd Şti
• Serdar, İsmail, (2015), A.S. Puşkin`in Eserlerinde 1773-1775 Pugaçev İsyanı, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi)
• Togan, Zeki Velidi, (2003), Başkurtların Tarihi, Ankara: Türksoy Yayınları, No:18
• Toplu, Niyazi, (2017), “Altın Orda Devleti”, Muş Alparslan Üniversitesi Tarih Araştırmaları Topluluğu Dergisi Doğu Batı Ekseni, Cilt: 1, Sayı: 4
• Tosun, Kadir, (2015), Urallara Doğru, Ankara: Berikan Yayınevi, 1. Basım
• Vernadsky, George, (2015), Rusya Tarihi, Çev. Doğukan Mızrak, Egemen Mızrak, İstanbul: Selenge Yayınları, 3. Baskı
• Yerasimos, Stefanos, (2015), Milliyetler ve Sınırlar, Çev. Şirin Tekeli, İstanbul: İletişim Yayınları, 7. Baskı
• “Çarlık Rusya’nin Türk Halklarini İslam Dininden Uzaklaştirma Politikasi ve Bu Bağlamda Uygulamaya Koyduğu Yaptirimlar” (Çevrimiçi) http://www.tasam.org/tr-TR/Icerik/3166/carlik_rusyanin_turk_halklarini_islam_dininden_uzaklastirma_politikasi_ve_bu_baglamda_uygulamaya_koydugu_yaptirim, 21.05.2018
• (Çevrimiçi) http://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/6169/annot/, 21.05.2018
• Deliömeroğlu, Yakup, “Başkurt İsyanları”, (Çevrimiçi) https://www.tarihtarih.com/?Syf=26&Syz=356176 , 23.04.2018
• Kurban, Roza, “Rus Zulmüne Baş Kaldıran Batırşa (Bahadur Şah)”, (Çevrimiçi) http://www.turkmeclisi.org/?Sayfa=Temel-Bilgiler&Git=Bilgi-Goster&Bil=840 , 28.04.2018
• “Prominent Russians: Salavat Yulayev”, (Çevrimiçi) https://russiapedia.rt.com/prominent-russians/history-and-mythology/salavat-yulayev, 24.03.2018
• “Salavat Yulayev Natsionalnıy Geroy Başkirskovo Naroda, Spodvijnik Pugaçeva”, (Çevrimiçi) http://www.calend.ru/person/2729/, 13.03.2018
• “Tak Kto Je On Salavat Yulayev”, (Çevrimiçi) https://hcsalavat.ru/history/kto-takoy-salavat-yulaev/ 13.03.2018