Kastamonu Şer’iyye Sicillerine Göre: Kastamonu Kazası’nda Aile (1750-1775)

Year 2024, Issue: 28, 11 - 31, 31.05.2024

Fatime Yazıcı

https://doi.org/10.33404/anasay.1457242

Abstract

Bu çalışmada, XVIII. yüzyılın ikinci yarısında Kastamonu Kazası’nda aile müessesi ele alınmıştır. 1750-1775 yıllarını ihtiva eden araştırmada, Kastamonu şer’iyye sicilleri esas alınarak Kastamonu Kazası’nda ailenin işlevi, evlenme, nikâh, mehir, çok eşlilik (poligami), boşanma, nafaka, vasi, çocuk, çocuğun genel açıdan toplumsal niteliği, kadının sosyal hayattaki yeri ve önemi, ailede ekonomik durum gibi sosyo-iktisadî olgular incelenmiştir. Ayrıca bahsedilen bu unsurlar çerçevesinde her husus kendi başlığı altında irdelenerek konu hakkında detaylı bilgi verilmiştir. XVIII. yüzyılın çalkantılı siyasi hayatı içerisinde, Osmanlı Devleti’nde çok büyük bir ehemmiyet arz eden ve içtimaî yapının temelini oluşturan ailenin konumu, Kastamonu örneği üzerinden ve büyük oranda arşiv verilerinden hareketle yola çıkılıp, araştırma eserlerden de istifade edilerek ortaya konulmuştur.

Keywords

Şer’iyye sicilleri, Kastamonu, mehir, nikâh, nafaka, çok evlilik.

Project Number

1

According to Kastamonu Sheriyye Registry: Family in Kastamonu District (1750-1775)

Abstract

This study focuses on the institution of the family in the second half of the 18th century in the Kastamonu District. The research covering the years 1750-1775 relies on the Kastamonu Sheriyye registry records as a basis to examine various socio-economic factors related on the family institution in the Kastamonu District. These factors include the function of the family, marriage, wedding ceremonies, dowry, polygamy, divorce, alimony, guardianship, children, the general societal status of children, the role and importance of women in social life, and the economic status of the family. Furthermore, each of these aspects has been examined under its own title, providing detailed information on the subject. Within the turbulent political landscape of the 18th century, the position of the family, Ottoman Empire and formed the foundation of the social structure has been primarily explored through the example of Kastamonu largely relying on archival data, supplemented by research works.

Keywords

Sheriyye registers, Kastamonu, Dowry, Marriage, Alimony, Polygamy.

Project Number

1

References

• 1. Arşiv Belgeleri Kastamonu Şer’iyye Sicilleri
• KŞS-44, KŞS-45, KŞS-46, KŞS-47, KŞS-48, KŞS-49, KŞS-50, KŞS-51, KŞS-52, KŞS-53, KŞS-55, KŞS-56, KŞS-57, KŞS-58, KŞS-59.
• 2. Araştırma ve Kaynak Eserler
• Abdulkadiroğlu, A. (1989). Bursalı Beliğ’in Eserinde Kastamonu ve Kastamonulu Zevat. Türk Tarihi ve Kültüründe Kastamonu Tebliğler (19-21Ekim 1988 Kastamonu), Ankara.
• Acar, H.İ. (2011). Tefrik, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Cilt: XL, İstanbul, 277-279.
• Acar, H.İ. (2011).Mehrin İslam Hukuku Açısından Değerlendirilmesi. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi. Sayı:17, s. 368-388.
• Acar, H.İ (2013). Talâk. DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Cilt: XXXIX, Ankara, s.496-500.
• Akdağ, M. (1995). Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası, Celali İsyanları, Cem Yayınevi, İstanbul.
• Akyel, S.& Özdemir, K. (2015). 1835 Tarihli Nüfus Defterine Göre Tirebolu’da Gayrimüslim Nüfus Yapısı. Türkiyat Araştırmaları Dergisi. Sayı, 37, s. 163-179.
• Akyılmaz, G. (2000). İslam ve Osmanlı Hukukunda Kadının Statüsü, Göksu Ofset-Matbaa Mücellithane, Konya, s. 33-35.
• Atar, F. (2020). Muhâlea. DİA. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Cilt: XXX, Ankara, s. 397-401.
• Atar, F. (2007). Nikâh. DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2007, Cilt: XXXIII, İstanbul, s. 112-117.
• Avcı, M. (2016). Osmanlı Devleti’nde Kadın Hakları ve Kadın Haklarının Gelişimi İçin Mücadele Eden Öncü Kadınlar. Ankara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. Sayı, 55, s. 226.
• Aydın, M. Â. (2003). Mehir. DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Cilt: XXVIII, Ankara, 389-391.
• Aydın, M. Â. (1985). İslâm-Osmanlı Aile Hukuku, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Bardakoğlu, A. (2013). Vesayet. DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Cilt, XXXXIII, İstanbul, 66-70.
• Bilmen, Ö. N. (2017). İslâm Hukuku Terimleri Sözlüğü, Haz. Abdullah Kahraman, Nizamiye Akademi Yayınları, İstanbul.
• Çakır, İ.E. (2010). XVI. Yüzyılda Ayntâb Şehri, (Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Çakır, İ. E. (2016). Osmanlı Dönemi Sofya’da Aile: 1550-1678, Çayeli’nden Erzurum’a Cemil Kutlu Armağanı Kitabı, Ed. Selami Kılıç, Ahmet Sefa Yıldırım, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum, 411-428.
• Çınar, H.&Koyuncu Kaya, M. (2015). Vakıflar Kaynakçası, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
• Çınar, T. (2018). Tanzimat Sonrası Gayrimüslim Osmanlı Vatandaşlarının Aile Hukuku: Evlenme ve Boşanma, Avrasya İncelemeleri Dergisi, Cilt: VII, Sayı:2, 108-109.
• Çiçek, A. C.&Aydın, S.&Yağci, B. (2015). Modernleşme Sürecinde Kadın: Osmanlı Dönemi Üzerine Bir İnceleme, Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt:6, Sayı:9, 269-284.
• Darkot, B. (1993). Kastamonu, İslâm Ansiklopedisi, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Cilt: VI, İstanbul, 399-40.
• Devellioğlu, F. (2017). Osmanlıca – Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitapevi, Ankara.
• Dingeç, E. (2010). Osmanlı Toplumunda Kadınların Üretime Katkıları, History Studies, Cilt:2, Sayı:1, 17-18. Doğan, İ. (2001). Osmanlı Ailesi, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara.
• Doğan, İ. (1999). Osmanlı Ailesinin Sosyolojik Evreleri: Kuruluş, Klasik ve Yenileşme Dönemleri, Osmanlı, Ed. Güler Eren, Yeni Türkiye Yayınları, Cilt: V, Ankara.
• Döşemetaş, Ö. (2019). Şer’iyye Sicillerine Göre XVIII. Yüzyılın İlk Yarısında Kastamonu Kazâsı, (1725-1750), (Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Erzurum, 374-375.
• Düzbakar, Ö. (2008).Osmanlı Toplumunda Çok Eşlilik: 1670-1698 Yılları Arasında Bursa Örneği, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Sayı:23, 84-100.
• Ekinci, E. B. (2016). İslâm Hukuku, Umûmî ve Husûsî, Hükümler, Arı Sanat Yayınları, İstanbul.
• Erbay, C. (2006). Nafaka, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Cilt: XXXII, İstanbul, 282-285.
• Ercoşkun, T. (2014). Salnamelere Göre Kastamonu Valileri Listesi, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt: 54, Sayı:2, 365-394.
• Güzey, A. R. (2018). XVII. Yüzyıl Sonu ve XVIII. Yüzyıl Başlarında Kastamonu Şehrinde Mahalle Adları Lakaplar, Aile Teşekkülü, Eğlence ve Ekonomik Hayat, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt:7, Sayı:21, 845-877.
• Güzey, A. R. (1994). Kastamonu’nun 411/1 Numaralı Şer’iyye Sicili H. 1099-1100-1101/M. 1687-1688-1689 Transkripsiyon ve Değerlendirme, (Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• İskender, P. (2005). Bir Yerel Tarih Çalışması: XVII. Yüzyıl Şer’iyye Siciline Göre Kastamonu, Kastamonu Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt: XIII, Sayı:2, Kastamonu, 565-582.
• Kankal, A. (2004). Türkmen’in Kaidesi Kastamonu, (XV-XVIII. Yüzyıllar Arası Şehir Hayatı), Zafer Matbaası, Ankara, 123-124.
• Kankal, A. (2000). XVII. ve XVIII. Yüzyıllarda Kuzeybatı Anadolu’da Sosyal Hayat- Şer’iyye Sicillerine Göre, Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt: XV, 31-74.
• Karadoğan, U. (2012). Osmanlı Hanedanının Aile Yapısı ve Güncel Yaşamı, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt:1, Sayı:1, s. 224.
• Karcı, E. (2012). Hicri 1299 (1882) Kastamonu Vilâyet Sâlnâmesi’ne Göre Kastamonu Sancağı İle Bağlı Kazaların İdari, Sosyal ve Ekonomik Yapılarına Dair Tespitler, Yerel Politikalar, 116-147.
• Karakoç, K. (2018). Osmanlı-Bizans Kroniklerinde Düğün ve Ölüm, (Yüksek Lisans Tezi), Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tekirdağ.
• Kazıcı, Z. (2014). Osmanlı’da Toplum Yapısı, Kayıhan Yayınları, İstanbul.
• Kılıç, P. İ. (2019). Tarih Öğretimi ve Coğrafya, Kastamonu Eğitim Dergisi, Cilt: 27, Sayı: 2, 869-883.
• Kundakçı, S. K. (2019). Osmanlı’da Mahkeme ve Kadın: Mahkemede Kadınların Taraf Olduğu Konular (1732-1733), İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, Cilt:8 Sayı:3, 1788-1812.
• Kurt, A. (1999). Osmanlı’da Kadının Sosyo-Ekonomik Konumu, Osmanlı, ed. Güler Eren, Yeni Türkiye Yayınları, Cilt: V, Ankara, 434-449.
• Kür, H. (2008). 210 Numaralı Şer’iyye Siciline Göre Burdur Kazası’nın İdârî, Sosyal ve Ekonomik Yapısı (H.1255-1261/M.18391845), (Yüksek Lisans Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Maden, F. (2012). XVII. Yüzyılın Sonlarında Kastamonu, Roza Yayınevi, İstanbul, s. 1-12.
• Maydaer, S. (2007). Klâsik Dönem Osmanlı Toplumunda Boşanma (Bursa Şer’iyye Sicillerine Göre), Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Cilt:16, Sayı:1, 299-320.
• Oğuz, İ. (2013). 20. Yüzyıl Başlarında Demirci’de Gayrimüslim Nüfus, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 11, Sayı:3, 218-236.
• Ortaylı, O. (2009). Osmanlı Toplumunda Aile, Timaş Yayınları, İstanbul.
• Özdemir, R. (1986). XIX. Yüzyılın İlkyarısında Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Özmel, İ. (2002). Kayyım, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Cilt: XXV, Ankara.
• Parlaz, S. (2007).Osmanlı Devleti’nde Siyasi Evlilikler, (Yüksek Lisans Tezi), Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli, 10-27.
• Sarı, H. (1996). Şerr’iyye Sicillerine Göre II. Mahmut Dönemi’nde Mudurnu’da Nüfus Hareketleri ve Toplumsal Hayattan Bir Kesit, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Cilt: 7. 173-208.
• Sarıkaya, H. (2014). T.T. 0008 Numaralı Tapu Tahrir Defteri’nin Transkripsiyonu ve Tahlili, (Yüksek Lisans Tezi), Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Şahin, İ. (2001).Kastamonu, DİA, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Cilt: XXIV, İstanbul, 585-588.
• Şahin, M.&Kaya, E. (2014). Valide Sultanların Kurduğu Vakıfların Kadına Yönelik Sosyal Hizmetleri, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:12, 36-65.
• Tırpanoğlu, A. (2002). 1177 H. /1763-1764 M. Tarihli Kastamonu Şer’iyye Sicili, (Yüksek Lisans Tezi), Tekirdağ Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Topal, Z. (2010). 1840 Tarihli Akçaabat Nüfus Kayıtları, Akçaabat Belediyesi Kültür Yayınları, Trabzon. Tuğlacı, P. (1985). Osmanlı Şehirleri, Milliyet Yayınları, İstanbul.
• Turan, R. (1999). Osmanlıların Kuruluş Yıllarında Çocuk, Osmanlı, ed. Güler Eren, Yeni Türkiye Yayınları, Cilt: V, Ankara.
• Uğur, Y. (2003). Mahkeme Kayıtları (Şer’iyye Sicilleri): Literatür Değerlendirmesi ve Bibliyografya, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt:1, Sayı:1, 305-344.
• Ünal, M. A. (2011). Osmanlı Tarih Sözlüğü, Paradigma Yayınları, İstanbul,455-456.
• Yılmaz, M. (2001). Cem Sultan, Ötüken Neşriyat Yayınevi, Ankara.
• Yörük, S. (2011). XVIII. Yüzyılın İlk Yarısında Adana Kazâsı (1700-1750), (Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum. 229-230.
• Yücel, Y. (1991). Anadolu Beylikleri Hakkında Araştırmalar, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Yücel, C. (2011). Temettuat Defterleri’ne Göre Kastamonu Şehri, (Yüksek Lisans Tezi), Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.
• Yüksel, H. (1999). Osmanlı Toplumunda Vakıf ve Kadın (XVI – XVII. Yüzyıllar), Osmanlı, ed. Güler Eren, YTY, Cilt: V, Ankara, 49-55.
• Yürüt, B. (2017). Tanzimat Sonrası Osmanlı Kadın Hareketi ve Hukuki Talepleri, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Özel Sayı, 365-396.