ANAYASA MAHKEMESİNİN KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERE İLİŞKİN İÇTİHADI DOĞRULTUSUNDA CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMELERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2019, Cilt: 36 Sayı: 1, 1 - 72, 01.08.2019

Abdurrahman Eren

Öz

Makalenin konusu, Kanun Hükmünde Kararnamelerin (KHK) hukuki rejimine ilişkin Anayasa Mahkemesi’nin geliştirdiği içtihadın Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri (CBK) bakımından nasıl bir değişiklik gösterebileceğidir. İncelemenin kapsamına olağanüstü hallerde çıkarılan CBK’lar alınmamıştır. Makale, bir çok yönden yoruma muhtaç olan olağan dönem CBK’larını kapsamaktadır. Konu, temelde Anayasa Mahkemesi’nin daha önce KHK’lar bakımından oluşturduğu içtihat doğrultusunda ele alınmaktadır. Ayrıca, KHK’lar ve CBK’lara ilişkin, doktrinde ileri sürülen görüşler üzerinde durulmaktadır. Hükümet sistemi değişikliği sonucu kararname çıkarma yetkisi tek başına Cumhurbaşkanına geçmiş, sert kuvvetler ayrılığı anlayışı çerçevesinde, yetki kanununa dayalı KHK uygulamasından doğrudan anayasaya dayalı CBK’ya geçilmiştir. Kanun hükmünde olan KHK’lar yerine, kanunun altında yer alan CBK kabul edilmiştir. Ancak, CBK’lar ilk el düzenleme yetkisi ile yasama işlevine sahiptir. KHK’lar karşısında sadece inhisari alanlar, münhasır kanun alanı sayılmış; münhasır bir KHK alanı kabul edilmemiştir. CBK’lar ise kanun hükmünde olmadığından, kanunla düzenleme öngören tüm konular münhasır kanun alanı haline gelmiştir. Buna karşın idarenin kanuniliği ilkesine ilişkin özel hükümlerle getirilen istisnalar, münhasır CBK alanı olmuştur. CBK’lar doğrudan Anayasadan alınan yetkiyle çıkarıldığından yasama yetkisinin devredilmezliği kuralının istisnalarını oluşturmaktadır. KHK’lar gibi CBK’ların Anayasaya uygunluk denetimi Anayasa Mahkemesine verilmiştir. Anayasaya uygunluk denetimi kapsamında CBK’ların kanunlar karşısındaki durumu incelenmelidir.

Anahtar Kelimeler

Cumhurbaşkanlığı kararnamesi, normlar hiyerarşisi, münhasır alan, yasama yetkisinin devredilmezliği, Anayasaya uygunluk denetimi

Kaynakça

• ARDIÇOĞLU, Artuk (2017). “Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”, Ankara Barosu Dergisi, Sayı.3., s. 20-51
• ATAR, Yavuz (2018). Türk Anayasa Hukuku, Ankara: Seçkin Yayınları.
• CHEİBUB, José Antonio/ ELKİNS, Zachary/ GİNSBURG, Tom (2011). “Latin American Presidentialism in Comparative and Historical Perspective”, Publıc Law And Legal Theory Workıng Paper No. 361, The Law School The University of Chicago.
• ÇOLAK, Çağrı D. (2017). “Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi Yetkisinin Amerikan Sistemi Üzerinden Karşılaştırmalı Analizi”, Strategic Public Management Journal, Volume 3, Special Issue, ss. 51-65.
• DURAN, Lütfi (1975). “Kanun Hükmünde Kararnameler”, Amme İdaresi Dergisi, S. 2, ss. 4-5.
• DURAN, Lütfi (1985). “Düzenleme Yetkisi Özerk Sayılabilir mi?”, İdare Hukuku ve İlimler Dergisi (İHİD) S.1-3, ss. 40.
• EREN, Abdurrahman (2018). Anayasa Hukuku Ders Notları, İstanbul: Onikilevha Yayınları.
• EREN, Abdurrahman/ALESKERLİ, Alesker (2005). Yeni Anayasalar, Ankara: TİKA Yayınları.
• EREN, Abdurrahman/ALESKERLİ, Alesker (2012). Türk Cumhuriyetleri Anayasaları, Ankara: Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi/ TURKPA Yayınları 4.
• GÖZLER, Kemal (2011). Hukuka Giriş, Bursa: Ekin Yayınları.
• GÖZLER, Kemal (2018). Anayasa Hukukunun Genel Esasları, Bursa: Ekin Yayınları.
• GÖZLER, Kemal (2018). Türk Anayasa Hukuku, 2. Baskı, Bursa: Ekin Yayınevi.
• ÖZBUDUN, Ergun (1986). “1961 ve 1982 Anayasalarında Kanun Hükmünde Kararnameler”, Anayasa Yargısı, ss. 169.
• ÖZBUDUN, Ergun (2018). Türk Anayasa Hukuku, Ankara: Yetkin Yayınları.
• SEZER, Abdullah (2004). Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ve İlgili Mevzuat, İstanbul: Beta Yayınevi.
• SHUGART, Matthew Sobert/ CAREY, John M. (1992). Presidents and Assemblies: Constitutional Design and Electoral Dynamics, Cambridge University Press.
• SOYASLAN, Doğan (1995). “Kanun Hükmünde Kararnameler”, Anayasa Yargısı, s. 145-175.
• SÖYLER, Yasin (2018). Yeni Başkanlık Sisteminde Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• RECAİ SEÇKİN, A. (1973). “Anayasaya Aykırılık Kavramının Tanımlanması Yolunda Bir Deneme”, Kemal Fikret Arık’a Armağan, Ankara Üniversitesi SBF Yayınları, Sevinç Matbaası, s. 403-462.
• TEZİÇ, Erdoğan (1972). Türkiye’de 1961 Anayasasına Göre Kanun Kavramı, İstanbul: İÜHF Yayını, No.384.
• TEZİÇ, Erdoğan (2018). Anayasa Hukuku, Ankara: Beta yayınları.
• TEZİÇ, Erdoğan (1972). “Yasama Yetkisi ve Kanun Hükmünde Kararnameler”, Anayasa Mahkemesinin Kuruluşunun 55. Yılı Anısını 55 Makale, Ankara: Anayasa Mahkemesi Yayınları, 2017, ss. 231-245.
• ÜLGEN, Özen (2018). “Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Niteliği ve Türleri”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2018/1, Yayın No:91, ss. 3-41.
• YILDIRIM, Turan (2017). “Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Cilt 23. Sayı 2, ss.1328.
• YÜZBAŞIOĞLU, Necmi (1996). 1982 Anayasası ve Anayasa Mahkemesi Kararlarına Göre Türkiye’de Kanun Hükmünde Kararnameler Rejimi, İstanbul: Beta Yayınları.
• http://www.adalet.gov.tr/duyurular/2011/eylul/anayasalar/anayasalar. htm (Erişim:15.10.2018).
• https://constituteproject.org/constitution/Italy_2012.pdf?lang=en, (erişim:23.11.2018).
• ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI
• AYM, E.1963/4, K.1963/71, 28/3/1963.
• AYM, E.1965/16, K.1965/41, 6/7/1965.
• AYM, E.1966/4, K.1966/25, 3/5/1966.
• AYM, E.1967/41, K.1969/57, 25/10/1969.
• AYM, E.1989/4, K.1989/23, 16/5/1989.
• AYM, E.1990/ l, K.1990/21, 17/7/1990.
• AYM, E.1990/22, K.1992/6, 5/2/1992.
• AYM, E.1993/26, K.1993/28, 16/09/1993.
• AYM, E.1993/32, K.1993/32, 6/10/1993.
• AYM, E.1993/33, K.1993/40-2, 21/10/1993.
• AYM, E.1994/50, K.1994/44-2, 5/7/1994.
• AYM, E.1994/68, K.1994/80, 29/11/1994.
• AYM, E.1995/44, K.1995/44, 19/9/1995.
• AYM, E.2000/45, K.2000/27, 5/10/2000.
• AYM, E.2001/9, K.2001/56, 20/03/2001.
• AYM, E.2011/60, K.2011/147, 27/10/2011.
• AYM, E.2011/149, K.2012/187, 22/11/2012.
• AYM, E.2011/142, K.2013/52, 3/4/2013.
• AYM, E.2013/72, K.2013/126, 31/10/2013.
• AYM, E.2014/172, K.2014/170, 13/11/2014.
• AYM, E.2015/101, K.2015/111, 3/12/2015.
• AYM, E.2015/65, K.2015/120, 23/12/2015.
• AYM, E.2016/15, K.2016/14, 16/3/2016.
• AYM, E.2017/52, K.2017/32, 1/3/2017.
• AYM, E.2017/104, K.2017/89, 12/4/2017.
• AYM, E.2017/141, K.2017/123, 26/7/2017.
• AYM, E.2017/175, K.2017/175, 28/12/2017.
• AYM, E.2016/47, K.2018/10, 14/2/2018.
• AYM, E.2017/143, K.2018/40, 2/5/2018.