ANAYASA MAHKEMESİ BİREYSEL BAŞVURU KARARLARININ YERİNE GETİRİLMESİ

Yıl 2019, Cilt: 36 Sayı: 2, 37 - 61, 01.01.2020

Mehmet Kahraman , Muhammed Şahin

Öz

Temel hak ve özgürlüklerinin korunmasında etkili ve ikincil
nitelikte iç hukuk yollarından biri de Anayasa Mahkemesine bireysel
başvuru yoludur. Anayasanın 148/3. maddesi ile 6216 sayılı Kanun’un
45/1. maddesinde Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru hakkı
düzenlenmiştir. Bu hükümlere göre herkes, Anayasa’da güvence altına
alınmış temel hak ve özgürlüklerinden Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi
kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği
iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilir. Anayasa Mahkemesinin
bireysel başvurular hakkındaki incelemesi, Anayasada öngörülen temel
hak ve özgürlüklere ilişkin güvencelere göre yapılmaktadır. Anayasa
Mahkemesinin bireysel başvurular konusunda verdiği hak ihlali
kararları, Mahkemeye duyulan güvenin artmasını sağlamaktadır. Ancak
bazı ilk derece yargı mercilerinin Anayasa Mahkemesinin ihlal kararlarına
uymadığı, karar gereklerini yerine getirmemekte direndiği, bu kararları
sorguladığı görülmüştür. Dolayısıyla Anayasa Mahkemesinin verdiği
ihlal kararları, tek başına hak ve özgürlükleri korumaya yetmemekte;
bu kararların gereğinin yerine getirilmesi yani kararların uygulanması
da gerekmektedir. Bu çalışmada Anayasa Mahkemesinin bireysel
başvurulara ilişkin kararlarının kesinliği, bağlayıcılığı ve özellikle derece mahkemeleri tarafından ihlal kararlarının gereğinin yerine getirilmesi zorunluluğu konuları başta Anayasa olmak üzere ilgili mevzuat
hükümleri ve Anayasa Mahkemesi kararları çerçevesinde incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru, Anayasa Mahkemesi Kararlarının Kesinliği, Anayasa Mahkemesi Kararlarının Bağlayıcılığı, Anayasa Mahkemesi Kararlarının İcrası, Hukuk devleti

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• ANAYURT, Ömer (2018). Anayasa Hukuku (Genel Kısım), Ankara: Seçkin Yayınevi.
• ARSLAN, Ramazan (1988). Kesin Hüküm İhtiyacı ve Yanılma Gerçeği, Ankara Barosu Dergisi, 1988/5-6. ss. 722-737
• ARSLAN, Zühtü (2008). Anayasa Mahkemesi’nin Yorum Tekeli, Yargısal Üstünlük ve Demokrasi, Prof. Dr. Ergun Özbudun'a Armağan, Ankara: Yetkin Yayınları, C. II, ss. 59-89.
• ATAR, Yavuz (2019). Türk Anayasa Hukuku, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• DÖNER, Ayhan (2008). Anayasa Mahkemesi Kararlarının Gerekçelerinin Bağlayıcılığına İlişkin Bazı Sorunlar, Prof. Dr. Ergun Özbudun'a Armağan, Ankara: Yetkin Yayınları, C. II, ss. 215-233.
• GÖNENÇ, Levent (2015). Siyasal İktidarın Denetlenmesi-Dengelenmesi ve Yargı, Ankara: Adalet Yayınları.
• GÖREN, Zafer (2019). Anayasa Hukuku, Ankara: Seçkin Seçkin Yayıncılık.
• GÖZLER, Kemal (2018). Türk Anayasa Hukuku, Bursa: Ekin Yayınevi.
• GÖZTEPE, Ece(1998). Anayasa Şikâyeti, Ankara: AÜHF Yayını.
• GÖZTEPE, Ece (2016). Bireysel Başvuru Kararlarının Bağlayıcılığı ve İcrası Sorunu ile Kurumsallaşma İhtiyacı, Anayasa Yargısı, C. 33 ss. 93-118.
• GÜLSOY, Mehmet Tevfik (2007). Özgürlüklerin Korunmasında Anayasa Yargısının Yeri ve Meşruluğu, Ankara: Yetkin Yayınları.
• HAKYEMEZ, Yusuf Şevki (2008). Anayasa Mahkemesi Karar Gerekçelerinin Bağlayıcılığı Sorunu, Prof. Dr. Ergun Özbudun’a Armağan, C. II, ss. 365-398.
• HEKİMOĞLU, M. Merdan (2004). Alman Hukuku Işığında Türk Anayasa Yargısını Hukuki Boyutları, Ankara: Detay Yayıncılık.
• İNCEOĞLU, Sibel (2015). Hukuk Devletinin İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi ve Türk Anayasa Mahkemesi Kararlarında Tezahürü: Karşılaştırmalı Bir Çalışma, Anayasa Hukuku Dergisi, C. 4, S. 7, ss. 85-108.
• İNCEOĞLU, Sibel (2017). Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru: Türkiye ve Latin Modelleri, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• İNCEOĞLU, Sibel (2018). Adil Yargılanma Hakkı, Ankara: Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru El Kitapları Serisi-4.
• KABOĞLU, İbrahim Özden (2007). Anayasa Yargısı, Ankara: İmge Yayınları.
• KABOĞLU, İibrahim Özden (2018). Anayasa Hukuku Dersleri, İstanbul: Legal Yayınevi.
• KAHRAMAN, Mehmet (2019). Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Kararlarına Göre Kişi Hürriyeti ve Güvenliği Hakkı, Ankara: Detay Yayıncılık.
• KANADOĞLU, Korkut (2004). Anayasa Mahkemesi, İstanbul: Beta Yayıncılık.
• KARAKAŞ, Işıl (2016). Bireysel Başvuru Kararlarının Etkileri, Anayasa Yargısı, Ankara: AYM Yayını, S. 33, ss. 13-17.
• KARAN, Ulaş (2017). Bireysel Başvuru Kararlarının İcrası: Eski Alışkanlıklar, Yeni Sorunlar, Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Usulünün İlk Dört Yılına Dair Bir Değerlendirme, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi insan Hakları Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayını.
• KARAN, Ulaş (2018). Öğretide ve Uygulamada Anayasa Mahkemesi Kararlarının Bağlayıcılığı ve İcrası, İstanbul: Oniki Levha Yayıncılık.
• KÖKÜSARI, İsmail (2009). Anayasa Mahkemesi Kararlarının Türleri ve Nitelikleri, İstanbul: Oniki Levha Yayıncılık.
• ÖZBUDUN, Ergun (2013). Türk Anayasa Hukuku, Ankara: Yetkin Yayınları.
• PEKCANITEZ, Hakan; ATALAY, Oğuz; ÖZEKES, Muhammet (2019). Medeni Usul Hukuku, Ankara: Yetkin Yayınları.
• SAĞLAM, Fazıl (2004). Anayasa Yargısının Bazı Sorunları, Bülent Tanör Armağanı. İstanbul: Legal Yayınları, s. 524-550
• ŞİRİN, Tolga (2013). Türkiye’de Anayasa Şikâyeti, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi ve Almanya Uygulaması ile Mukayeseli Bir İnceleme, İstanbul: Oniki Levha Yayıncılık.
• TUNÇ, Hasan (2018). Türk Anayasa Hukuku, Ankara: Gazi Kitabevi. https://t24.com.tr/haber/anayasa-degisiklik-teklifinin-gerekceleri,73714; (Erişim Tarihi: 2/10/ 2019)
• AYM KARARLARI
• AYM, E. 1983/2, K. 1983/2, 25/10/1963.
• AYM, E. 1970/1, K. 1970/31, 16/06/1970.
• AYM, E. 1973/19, K. 1975/87, 15/04/1975.
• AYM, E.1976/1, K.1976/28, 25/05/1976.
• AYM, E. 1976/38, K. 1976/46, 12/10/1976.
• AYM, E. 1976/43, K. 1977/4, 27/01/1977.
• AYM, E.1985/31, K.1986/11, 27/03/1986.
• AYM, E.1988/36, K.1989/24, 02/05/1989.
• AYM, E.1989/11, K.1989/48, 12/12/1989.
• AYM, E.1990/20, K.1991/17, 21/06/1991.
• AYM, E.1991/7, K.1991/43, 12/11/1991.
• AYM, E. 1993/1, K. 1993/2, 23/11/1993.
• AYM, E. 1997/1, K. 1998/1, 16/01/1998.
• AYM, E.1996/74, K.1998/45, 01/07/1998.
• AYM, E.1998/58, K.1999/15, 27/05/1999.
• AYM, E. 1999/2, K. 2001/2, 22/06/2001.
• AYM, E.2003/30, K.2003/38, 29/04/2003.
• AYM, E. 2008/1, K. 2008/2, 30/07/2008.
• AYM, E. 2007/1, K. 2009/4, 11/12/2009.
• AYM, E.2014/149, K.2014/151, 02/10/2014.
• AYM, Erdinç Engin, B. No: 2012/695, 12/02/2013.
• AYM, Necati Gündüz ve Recep Gündüz, B. No: 2012/1027, § 26, 12/2/2013.
• AYM, Ayşe Zıraman ve Cennet Yeşilyurt, B. No: 2012/403, 26/03/2013.
• AYM, Ahmet Sağlam, B. No: 2013/3351, 18/9/2013.
• AYM, Ahmet Yıldırım, B. No: 2012/144, 02/10/2013.
• AYM, Savaş Çetinkaya, B. No: 2012/1303, 21/11/2013.
• AYM, Mustafa Ali Balbay, B. No: 2012/1272, 04/12/2013.
• AYM, Mehmet Haberal, B. No: 2012/849, 04/12/2013.
• AYM, Mehmet İlker Başbuğ, B. No: 2014/912, 06/03/2014.
• AYM, Tayibe Özkantaş, B. No: 2013/6314, 20/03/2014.
• AYM, Ferda Yeşiltepe, B. No: 2014/7621, 25/07/2017.
• AYM, Bizim FM Radyo Yayıncılığı ve Reklamcılık A.Ş. B. No: 2014/11028, 18/10/2017.
• AYM, Sabahat Beğik ve diğerleri, B. No: 2014/3738, 21/12/2017.
• AYM, Şahin Alpay, B. No: 2016/16092, 11/01/2018.
• AYM, Mehmet Hasan Altan, B. No: 2016/23672, 11/01/2018.
• AYM, Turhan Günay, B. No: 2016/50972, 11/01/2018.
• AYM, Şahin Alpay (2), B. No: 2018/3007, 15/03/2018.
• AYM, Mehmet Doğan, B. No: 2014/8875, 07/06/2018.
• AYM, Abdullah Altun, B. No: 2014/2894, 17/7/2018.
• AYM, Aligül Alkaya ve Diğerleri, B. No: 2016/12506, 07/11/2019.
• YARGITAY KARARLARI
• Yargıtay Ceza Genel Kurulu, E. 2013/9-464, K. 2015/132, 28.04.2015.
• AİHM KARARLARI
• AİHM, Hasan Uzun/Türkiye, B. No: 10755/13, 30/04/2013.
• AİHM, Demopoulos ve Diğerleri/Türkiye, B. No: 46113/99, 3843/02, 13751/02, 13466/03, 10200/04, 14163/04, 19993/04, 21819/04, 31.12.2010.
• AİHM, Vuçkoviç ve Diğerleri/Sırbistan, B. No: 17443/11, 25/03/2014.
• AİHM, Kudła/Polonya, B. No: 30210/96, 26/10/2000.
• AİHM, Fuklev/Ukrayna, B. No: 71186/01, 07/06/2005.
• AİHM, Hornsby/Yunanistan, B. No: 18357/91, 19/03/1997.
• AİHM, Falie/Romanya, B. No: 23257/04, 19/05/2015.
• AİHM, Pialopoulos/Yunanistan, B. No: 37095/97, 15/02/2001.
• AİHM, Burdov/Rusya, B. No: 59498/00, 07/05/2002.
• AİHM, Vasilopoulou/Yunanistan, B. No: 47541/99, 21/03/2002.
• AİHM, Zdravkovic/Serbia, B. No: 28181/11, 20/09/2016.