BİREYSEL BAŞVURU KARARLARININ SUBJEKTİF VE OBJEKTİF ETKİSİNİN İDARİ YARGI YÖNÜNDEN İNCELENMESİ

Year 2022, Volume: 39 Issue: 1, 1 - 45, 06.07.2022

Yılmaz Akçil

https://doi.org/10.55792/anayasayargisi.1141543

Abstract

Bireysel başvuru, kamu gücü tarafından anayasal bir hakkı ihlal edilen
kişilerin bu ihlalin ortadan kaldırılmasını talep edecekleri özel, istisnai ve
ikincil bir hak arama yoludur. Bireysel başvurunun kapsamını, Anayasa
ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi tarafından ortak koruma alanında yer
alan temel hak ve özgürlükler oluşturmaktadır. Anayasa Mahkemesine
yapılan bireysel başvuru ilk olarak kabul edilebilirlik yönünden
incelenir. Kabul edilebilir bulunan başvuruların esas incelemesine geçilir.
Esas incelemesi sonunda başvurucunun hakkının ihlal edildiğine ya da
edilmediğine karar verilir. Anayasa Mahkemesinin bireysel başvuru
incelemesi üzerine verdiği ihlal kararının ve gerekçesinin başvurucu
ve ihlale sebebiyet veren kamu makamı yönünden bağlayıcı olmasına
subjektif (inter partes) etki denir. Bireysel başvuru kararlarının genel
bağlayıcı niteliğe sahip olmasına, diğer bir ifadeyle sadece başvuran
açısından değil, benzer durumda olanlar açısından da uygulanmasına
ise objektif etki (erga omnes) denir. Bireysel başvuru neticesinde verilen
ihlal kararının ve gerekçesinin subjektif etkisi yönünden idari yargı
uygulamasında herhangi bir duraksama bulunmamaktadır. Buna karşın
Anayasa Mahkemesinin bireysel başvurulara ilişkin hak ihlali kararının
objektif bir etkisinin olup olmadığı ise öğretide tartışma konusudur
ve yargı uygulamalarında yeknesaklık yoktur. Çalışma kapsamında
da Anayasa Mahkemesi tarafından bir başvuru hakkında verilen ihlal kararının benzer olaylara uygulanmasının ne yönde olacağı sorusuna
hem teorik hem de uygulama yönünden cevap aranmıştır.

Keywords

Bireysel başvuru, idari yargı uygulaması, kesinlik, bağlayıcılık, subjektif etki, objektif etki.

References

• ALİEFENDİOĞLU, Yılmaz (1996). Anayasa Yargısı ve Türk Anayasa Mahkemesi, Ankara: Yetkin Yayınları.
• ALİEFENDİOĞLU, Yılmaz (1997). Anayasa Yargısı, Ankara: Yetkin Yayınları.
• ANAYURT, Ömer (2018). Anayasa Hukuku Genel Kısım, Ankara: Seçkin Yayınları.
• ARMAĞAN, Servet (1971). “Federal Almanya'da Anayasa Şikâyeti”, Mukayeseli Hukuk Araştırmaları Dergisi, C.5, S.7, ss. 53-75.
• ARSLAN, Zühtü (2008). “Anayasa Mahkemesinin Yorum Tekeli Yargısal Üstünlük ve Demokrasi”, Prof. Dr. Ergun Özbudun’a Armağan - C. II (Anayasa Hukuku), Ankara: Yetkin Yayınları, ss. 59-89.
• ATAY, Abdullah (2021). Bireysel Başvuru Kararlarının İdari Yargıda Usûl Kurallarının Yorumuna Etkisi, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• BİRTANE, Şermin (2019). Etkili Bir Başvuru Yolu Olarak Bireysel Başvuru, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi.
• ÇELEBİ GÖZTEPE, Ece (2016). “Bireysel Başvuru Kararlarının Bağlayıcılığı ve İcrası Sorunu ile Kurumsallaşma İhtiyacı”, Anayasa Yargısı, C. 33, ss. 93-118.
• DOĞRU, Osman, NALBANT, Atilla (2012). İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi Açıklama ve Önemli Kararlar, Ankara: Yüksek Yargı Kurumlarını Avrupa Standartları Bakımından Rollerinin Güçlendirmesi Ortak Projesi.
• DÖNER, Ayhan (2008). “Anayasa Mahkemesi Kararlarının Gerekçelerinin Bağlayıcılığına İlişkin Bazı Sorunlar”, Prof. Dr. Ergun Özbudun’a Armağan - C. II (Anayasa Hukuku), Ankara: Yetkin Yayınları, ss. 215-233.
• DURAN, Lütfi (1984). “Türkiye’de Anayasa Yargısının İşlevi ve Konumu”, Amme İdaresi Dergisi, C. 17, S. 3, ss. 3-27.
• ERDOĞAN, Mustafa (2002). Anayasa ve Özgürlük, Ankara: Yetkin Yayınları.
• GÖREN, Zafer (2015). Anayasa Hukuku, Ankara: Yetkin Yayınları.
• GÖZLER, Kemal (2019). Türk Anayasa Hukuku, 3. Baskı, Bursa: Ekin Yayınevi.
• GÖZTEPE, Ece (1998). Anayasa Şikâyeti, Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.