An Evaluation of The Audit System in Turkish Cooperatives Law Comparative with Switzerland, German and British Law

Year 2025, Volume: 11 Issue: 1, 1 - 29, 18.02.2025

Sevgi Bozkurt Yaşar

https://doi.org/10.54699/andhd.1483693

Abstract

Auditors were regulated as a mandatory organ of the company in the repealed Turkish Commercial Code No. 6762, Article 347 et seq., regarding the audit of joint stock companies. The principle of independent audit was adopted, and the internal audit system was abandoned with the Turkish Commercial Code No. 6102. In the Cooperatives Law No. 1163, auditors in cooperatives continue to be a mandatory organ of the company, unlike joint stock companies. The audit system in cooperatives has been significantly changed by Law No. 7339, and it has been regulated that some cooperatives determined according to certain criteria must be subject to external audit as well as internal audit. In a broad sense, external audit means auditing the company from outside and refers to the audit carried out by persons and organizations that are not mandatory organs of the company and have no organic connection with the company. However, in the Cooperatives Law Art. 69, external audit is limited only to the audit whose conditions are specified in the provision. In the study, the audit regulations of the Cooperatives Law were examined by considering the provisions of the Regulation on the Auditing of Cooperatives and their Parent Organizations and the audit systems in selected laws.

Keywords

Internal Audit, Audit Board, Senior Audit, Independent Audit, External Audit

İsviçre, Alman ve İngiliz Hukuku ile Karşılaştırmalı Türk Kooperatifler Hukukunda Denetim Sistemine İlişkin Bir Değerlendirme

Abstract

Anonim şirketlerin denetimine ilişkin mülga 6762 sayılı TTK m. 347 ve devamında şirketin zorunlu bir organı olarak denetçiler düzenlenmişti. 6102 sayılı TTK ile iç denetim sisteminden vazgeçilerek, bağımsız denetim esası kabul edildi. 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’nda ise kooperatiflerde denetçi/denetçiler anonim şirketlerden farklı olarak şirketin zorunlu bir organı olmaya devam etmektedir. Kooperatiflerde denetim sistemi 7339 sayılı Kanun ile önemli şekilde değiştirilmiş olup bazı ölçütlere göre belirlenen bir kısım kooperatiflerin iç denetimin yanı sıra dış denetime tabi olmaları gerekliliği düzenlenmiştir. Geniş anlamda dış denetim şirketin dışarıdan denetlenmesi anlamına gelmekte, şirketin zorunlu organı niteliğinde olmayan, şirketle organik bağı bulunmayan kişi ve kuruluşlar eli ile yapılan denetimi ifade etmektedir. Ancak Kooperatifler Kanunu’nun 69. maddesinde dış denetim, yalnızca hükümde şartları belirtilen denetimle sınırlı tutulmuştur. Çalışmada Kooperatifler Kanunu’nun denetime ilişkin düzenlemeleri, Kooperatif ve Üst Kuruluşlarının Denetlenmesine Dair Yönetmelik hükümleri ile seçilmiş hukuklardaki denetim sistemleri dikkate alınarak incelenmiştir.

Keywords

İç Denetim, Denetim Kurulu, Üst Denetim, Bağımsız Denetim, Dış Denetim

References

• ADDERLY, Ian / MANTZARI, Elisavet / MCCULLOCH, Maureen / RIXON, Daphne: “Accounting and Reporting for Co-operatives: a UK Perspektive”, Journal of Co-operative Studies, 2021, Cilt 54, Sayı 3, s. 45-57.
• AKER, Halit: Kooperatiflerde Genel Kurul, Ekin Yayınevi, Bursa, 2019.
• ARI, Zekeriyya: “Anonim Şirketin Denetimi ve Hesapları”, KARAHAN, Sami (Ed): Şirketler Hukuku, 2. Baskı, Mimoza Yayınları, Konya, 2013, s. 441-517 (Şirketler Hukuku).
• ARI, Zekeriyya: Anonim Şirketlerde Denetim, Ekin Yayınevi, Bursa, 2019 (Denetim).
• BAUSCH, Heinz-Hermann / REHBOCK, Michael: “Die genossenschaftliche Pflichtprüfung – Aspekte zur Prüfungsdurchführung unter Anwendung der ISA”, Einschrift für das Gesamte Genossenschaftswesen, 2012, Cilt 62, Sayı 4, s. 275-288.
• BERTSCHINGER, Urs: “Revisionsstelle und «Corporate Governance»”, WEBER, Rolf H. / STOFFEL, Walter A. / CHENAUX, Jean-Luc / SETHE, Rolf (Hrsg.): Aktuelle Herausforderungen des Gesellschafts und Finanzmarktrechts, Festschrift für Hans Caspar von der Crone zum 60. Geburtstag, Schulthess Verlag, Zürich, 2017, s. 91-110.
• BERTSCHINGER, Urs: “Unabhängigkeit der Revisionsstelle bei der eingeschränkten und ordentlichen Revision – Gleichlauf und Differenz”, AJP/PJA, 2012, Sayı 9, s. 1221-1237 (Unabhängigkeit).
• BİLGE, Mehmet Emin: Ticari Sırların Korunması, Asil Yayıncılık, Ankara, 2005.
• ÇELİK, Aytekin: Bağımsız Denetim Kuruluşlarının Sorumluluğu, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2005.
• ÇEVİK, Orhan Nuri: Kooperatifler Hukuku Uygulaması ve İlgili Mevzuat, 5. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 1999.
• DAVIES, Paul L. / WORTHINGTON, Sarah: Gower and Davies’ Principles of Modern Company Law, Sweet&Maxwell, London, 2012.
• DURMAZ AYOĞLU, Gülsüm Gözde: “Dünya Örnekleri ile Yenilenebilir Enerji Kooperatifleri”, Enerji Uzmanları Derneği Enerji Piyasası Bülteni, 2014, Sayı 31, s. 30-34.
• FAJARDO-GARCÍA, Gemma / FICI, Antonio / HENRY, Hagen / DAVID, Hiez / MEIRA, Deolinda A. / MUENKER, Hans-H. / SNAITH, Ian (Ed.): Principles of European Cooperative Law: Principles, Commentaries and National Reports, Intersentia, Cambridge/UK, 2018 (Yazar, Principles of European Cooperative Law).
• GUTZWILLER, Max: Zürcher Kommentar, Genossenschaft, Handelsregister und kaufmännische Buchführung, Band V/6/2, Schulthess Verlag, Zürich, 1974.
• GÜRBÜZ USLUEL, Aslı E.: Anonim Şirketlerde Ticari Sırrın Korunması, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2009.
• GÜREDİN, Ersin: Denetim, 10. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2000.
• HERZOG, Martina Johanna: Lenkung, Führung und Kontrolle in Genossenschaften, Dike Verlag, Zürich-St. Gallen, 2021.
• HONSELL, Heinrich / VOGT, Peter Nedim / WATTER, Rolf (Hrsg.): Basler Kommentar, Obligationenrecht II Art. 530-964 OR Art 1-6 SchlT AG Art.1-11 ÜBest GmbH, 4. Baskı, Helbing Lichtenhahn Verlag, Basel, 2012 (Yazar, Basler Kommentar).
• İMREGÜN, Oğuz: Kara Ticareti Hukuku Dersleri, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2005.
• KOLLER, Ingo / KINDLER, Peter / ROTH, Wulf Henning / MORCK, Winfried (Hrsg.): Handelsgesetzbuch Kommentar, 8. Baskı, C.H.Beck, München, 2015 (Yazar, Handelsgesetzbuch).
• KÖKSAL, Aytaç: Türk Ticaret Kanunu Tasarısı, Sermaye Piyasası Mevzuatı, Bankacılık Mevzuatı Açısından ve Karşılaştırmalı Olarak Bağımsız Denetim Sözleşmesi, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2009.
• LUTTER, Marcus / KRIEGER, Gerd: Rechte und Pflichten des Aufsichtsrats, 5. Baskı, Dr. Otto Schmidt, Köln, 2008.
• MEIER-HAYOZ, Arthur / FORSTMOSER, Peter / SETHE, Rolf: Schweizerisches Gesellschaftsrecht, 12. Baskı, Stämpli, Bern, 2018.
• MEMİŞ, Tekin: “Şirketler Hukukunda Denetim”, Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2012, Cilt 16, Sayı 3-4, s. 151-186.
• NARBAY, Şafak / AL KILIÇ, Şengül: “7339 Sayılı Kanun’un Kooperatifler Kanunu ve Diğer Kanunlarda Yaptığı Değişiklikler Üzerine Düşünceler”, REGESTA, 2022, Cilt 7, Sayı 1, s. 3-78.
• NARBAY, Şafak: Türk Ticaret Kanunu Tasarısına Göre Anonim Ortaklıkta Özel Denetim, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2010.
• NATSCH, Regina: Die Genossenschaft im Konzern, Stämpfli Verlag, Bern, 2002.
• POROY, Reha / TEKİNALP, Ünal / ÇAMOĞLU, Ersin, Ortaklıklar Hukuku II, 14. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2019.
• POROY, Reha / TEKİNALP, Ünal / ÇAMOĞLU, Ersin: Ortaklıklar Hukuku I, 15 Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2021.
• POROY, Reha / TEKİNALP, Ünal / ÇAMOĞLU, Ersin: Ortaklıklar ve Kooperatif Hukuku, 11. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2009.
• SCHAFFLAND, Hans Jürgen / CARIO, Daniela / SCHULTE, Günther / KORTE, Otto / LENHOFF, Dirk (Hrsg.): Lang/Weidmüller Genossenschaftsgesetz: Genossenschaftsgesetz. Gesetz, betreffend die Erwerbs- und Wirtschaftsgenossenschaften. Mit Erläuterungen zum Umwandlungsgesetz; Kommentar (Gesetz betreffend die Erwerbs- und Wirtschaftsgenossenschaften); mit Erläuterungen zum Umwandlungsgesetz; Kommentar, 35. Baskı, de Gruyter, Berlin, 2006, s. 422-454 (Yazar, Genossenschaftsgesetz).
• SCHMID, Ernst Felix: Genossenschaftsverbände, Schulthess Verlag, Zürich, 1979.
• ŞİMŞEK, Edip: Kooperatif Ortaklıklar, Yonca Matbaası, Ankara, 1981.
• TOPALOĞLU, Mustafa: “Kooperatiflerin Genel İlkeleri ve Kuruluşu” Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2021, Cilt 18, Sayı 2, s. 645-665.
• TOPÇUOĞLU, Metin: Yeni Türk Ticaret Kanunu’na Göre Bağımsız Denetçi ve Sorumluluğu, 2. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
• ULUSOY, Yasin: Halka Açık Ortaklıklarda Bağımsız Dış Denetim, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2007.
• ÜSKÜL, M. Zafer: “Türk Hukukunda Kooperatifler Üzerindeki Devlet Denetimi”, Eskişehir İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Dergisi, 1976, Cilt 12, Sayı 2, s. 375-391.
• ÜSTÜN, Yusuf / AYDIN, Muhittin: Kooperatifler Hukuku, 3. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
• ÜSTÜN, Yusuf / UZUN, Emrah / AYDOĞDU, Mehmet: Kooperatiflerin Dış Denetimi ve Dış Denetimde Raporlama, Eflatun Matbaacılık, Ankara, 2024.
• VON STEIGER, Fritz: Grundriss des Schweizerischen Genossenschaftsrechtes, 2. Baskı, Polygraphischer Verlag, Zürich, 1963.
• WEITLING, Alexander: Der Aufsichtsrat in der Genossenschaft: Besonderheiten und Probleme, Diplomica Verlag, Hamburg, 2014.
• WERDER, Axel: “Das duale Führungssystem der deutschen Aktiengesellschaft”, RINGLEB, Henrik-Michael / KREMER, Thomas / LUTTER, Marcus /WERDER, Axel v. (Hrsg.): Kommentar zum Deutschen Corporate-Governance-Kodex. Kodex-Kommentar, 2. Baskı, Beck, München, 2005, s. 36-37.
• YAZICI, Ali Said: 1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu’na Göre Kooperatiflerin Denetimi, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021.