Legal Aid in Insurance Arbitration Proceedings

Year 2025, Volume: 11 Issue: 2, 711 - 728, 14.08.2025

Barış Küçük

https://doi.org/10.54699/andhd.1678409

Abstract

Legal aid is a crucial mechanism for ensuring the right to a fair trial, access to justice, and the right to be heard, particularly for individuals who are economically disadvantaged or lack legal knowledge. Through legal aid, individuals may be temporarily exempted from litigation costs, be provided with legal counsel, or benefit from both options. Although it remains controversial whether legal aid can be applied to alternative dispute resolution methods in the absence of explicit legal provisions, this study evaluates the applicability and necessity of the legal aid mechanism in insurance arbitration proceedings, where the principle of protecting the weaker party is upheld. In conducting this evaluation, the study first outlines the services available under legal aid, then establishes a close link between legal aid and the right to a fair trial, and finally emphasizes the significant importance of legal aid in insurance arbitration by addressing its unique procedural features with concrete data.

Keywords

Insurance Arbitration , Alternative Dispute Resolution , Legal Aid , Right to a Fair Trial , Principle of Protecting the Weaker Party

Sigorta Tahkim Yargılamalarında Adli Yardım

Abstract

Adli yardım, ekonomik olarak güçsüz durumda olan veya hukuki bilgi bakımından zayıf olan kimselerin adil yargılanma hakkı kapsamındaki hak arama hürriyeti, adalete erişim ve hukuki dinlenilme hakkının temini bakımından önemli bir kurumdur. Adli yardım ile kişiler yargılama giderlerinden geçici olarak muaf tutulurlar ve/veya kendilerine avukat temin edilir. Adli yardımın alternatif uyuşmazlık çözüm yollarını kapsayıp kapsamadığı ile ilgili herhangi bir hukuki düzenleme bulunmamaktadır. Buna göre, çalışmamızda; tartışmalı bir mesele olan bu konu ile ilgili olarak zayıf tarafı koruma ilkesinin geçerli olduğu sigorta tahkim yargılamalarında adli yardım müessesesinin uygulanma imkânı ve gerekliliği değerlendirilmiştir. Bu değerlendirme yapılırken öncelikle bireylerin adli yardım kapsamında faydalanabileceği hizmetlere değinilmiş; ardından adli yardım ile adil yargılanma hakkında sıkı bir bağ kurulmuş; son olarak ise sigorta tahkim yargılamalarının kendine has özelliklerine somut verilerle değinilerek bu yargılamalarda adli yardımın büyük önem arz ettiği belirtilmiştir.

Keywords

Sigorta Tahkim , Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları , Adli Yardım , Adil Yargılanma Hakkı , Zayıf Tarafı Koruma İlkesi

References

• AKBAL, Mehmet: “Medeni Yargılama Hukukunda Adli Yardım”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2011, Cilt 23, Sayı 93, s. 147-173.
• AKBULUT, Emre: “İdari İşlemlerde Kanun Yolu ve Süresini Gösterme Yükümlülüğünün Yargısal Denetime Etkisi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2009, Cilt 21, Sayı 89, s. 1-21 (2009).
• AKBULUT, Olgun: “Adil Yargılanma Hakkı”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2002, Cilt 1, Sayı 1, Kemal Oğuzman’a Armağan, s. 175-208 (Adil Yargılanma).
• AKKAN, Mine: Medeni Usul Hukukunda Avukatla Temsil Zorunluluğu, Yetkin Yayınları, Ankara, 2011.
• AKTEPE ARTIK, Sezin: Medeni Usul Hukukunda Adil Yargılanma Hakkı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2014.
• AKYOL ASLAN, Leyla: “Adli Yardım Kurumunun Arabuluculukta Uygulanması”, Başkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2018, Cilt 4, Sayı 1, s. 79-134.
• ALYANAK, Servet: Avrupa Birliği Hukukunda Adil Yargılanma Hakkı ve Etkili Yargısal Denetim, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2023.
• ANSAY, Sabri Şakir: Hukuk Yargılama Usulleri, 7. Baskı, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara, 1960.
• ARAL, İrem: Türk Hukuku ve AB Direktiflerinde Hayat Dışı Sigorta Şirketlerinin Denetimi, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2008.
• ARSLAN, Ramazan / YILMAZ, Ejder / TAŞPINAR AYVAZ, Sema / HANAĞASI, Emel: Medeni Usul Hukuku, 10. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2024.
• ATALAY, Esra: “Yargısal Temel Haklar”, Şükrü Postacıoğlu’na Armağan, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İzmir, 1997, s. 437-455.
• ATAR, Yavuz: Türk Anayasa Hukuku, 17. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2024.
• AYDIN, Muammer: “Adli Yardım Sistemine Genel Bir Bakış”, İstanbul Barosu Dergisi, 2007, Cilt 29, Sayı 5, s. 2117-2125.
• BAHAR, Esra: Adil Yargılanma Hakkının Anayasa Mahkemesi Kararları Çerçevesinde Analizi, Adalet Yayınevi, Ankara, 2024.
• BAKIRCI, Kadriye: “Kadınların Şekli ve Maddi Adalete Erişiminde Sosyal ve Ekonomik Hak Olarak Adli Yardım Hakkı”, Mülkiye Dergisi, 2023, Cilt 47, Sayı 1, s. 288-324.
• BERKİN, Necmeddin: Medeni Usul Hukuku Esasları, Hamle Matbaası, İstanbul, 1969.
• BİLGE, Necip: Medeni Yargılama Hukuku Dersleri, 2. Baskı, Sevinç Matbaası, Ankara, 1967.
• BUDAK, Ali Cem / KARAASLAN, Varol: Medeni Usul Hukuku, 8. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2024.
• ÇAKAN, Oya: Sigorta Tahkim Yargılaması ve Tahkime Elverişliliğin Değerlendirilmesi, 2. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2022.
• ÇAKIN, Akın: Adalete Erişim, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2016.
• ÇELİK, Özlem: “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Çerçevesinde Türk Hukukunda Medeni Hak ve Yükümlülüklere İlişkin Davalarda Ücretsiz Avukat Yardımından Faydalanma Hakkı”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2020, Cilt 24, Sayı 1, s. 285-327.
• DEMİRCİOĞLU, Yaşar: Medeni Usul Hukukunda İnsan Hakları ve Adil Yargılama Güvenceleri, Yetkin Yayınları, Ankara, 2007.
• EGELİĞİ, Ömer Emrullah: İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa Çerçevesinde Etkili Başvuru Hakkı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2022.
• EKİNCİ, Ahmet: “Anayasa Mahkemesi’nin Bireysel Başvuru Kararlarında Mahkemeye Erişim Hakkı”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2014, Cilt 18, Sayı 3, s. 821-848.
• EKŞİ, Nuray: Türkiye’de Kurumsal Tahkim, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2020.
• ERCAN, İbrahim: “Hukuk Muhakemeleri Kanunu Tasarısı Bağlamında Medeni Yargıda Avukat ile Temsil Zorunluluğu”, Medeni Usul ve İcra İflas Hukuku Dergisi, 2006, Sayı 3, s. 1275-1300.
• EREN, Abdurrahman: Anayasa Hukuku Dersleri Genel Esaslar: Türk Anayasa Hukuku, 6. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2024.
• ERMENEK, İbrahim: “Tahkimde Hukuki Dinlenilme Hakkının Korunması”, (Ed.) BOZKURT GÜMRÜKÇÜOĞLU, Yeliz / BUDAK, Ali Cem / YEŞİLIRMAK, Ali / KIRATLI, Metin / MANAV ÖZDEMİR, A. Eda: Tahkimde Güncel Sorunlar (I-IV), On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2024, s. 33-52.
• GÖREN ÜLKÜ, Nazlı: “Medeni Yargılama Hukukunda Avukatla Temsil Zorunluluğu”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 2010, Cilt 16, Sayı 3-4, s. 309-325.
• GÖRGÜN, L. Şanal / BÖRÜ, Levent / KODAKOĞLU, Mehmet Medeni Usul Hukuku, 13. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2024.
• GÖZLER, Kemal: Türk Anayasa Hukuku Dersleri, 23. Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa, 2019.
• GÜLERSOY, Emine Burcu: Türk İdare Hukukunda Etkili Başvuru Hakkı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2024.
• GÜVENALP, Ferda Nur: “Tahkimde Tarafların Eşitliği ve Hukuki Dinlenilme Hakkı”, (Ed.) AKINCI, Ziya / EKMEN, Yasin: Tahkimde Hukuki Dinlenilme Hakkı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2022, s. 103-132.
• KABAKCIOĞLU, Hüsnü Mehmet: “Muzahareti Adliye”, Adliye Ceridesi, 1942, Cilt 33, Sayı 4, s. 377-388.
• KALABALIK, Halil: İnsan Hakları Hukuku, 5. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2017.
• KAYIHAN, Şaban / SELANİK, Atakan Adem: Sigorta Hukukunda Alternatif Çözüm Yolları ve Tahkim Usulü, 3. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2024.
• KILINÇ, Ayşe: “Bir İnsan Hakkı Olarak Adli Yardım”, Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 2011, Cilt 3, Sayı 1, s. 1-10 (İnsan Hakkı).
• KILINÇ, Ayşe: Medeni Usul Hukukunda Adli Yardım, 1. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2013 (Adli Yardım).
• KORAL, Rabi: “İç Hukukumuzda Tahkim”, İstanbul Hukuk Mecmuası, 1947, Cilt 13, Sayı 3, s. 1038-1081.
• KURU, Baki: İstinaf Sistemine Göre Yazılmış Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, 3. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2019.
• ÖNEN, Ergun: Medeni Yargılama Hukuku, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara, 1979.
• ÖZBAY, İbrahim / KORUCU, Yavuz: Hukuk Muhakemeleri Kanunu Çerçevesinde Tahkim, Adalet Yayınevi, Ankara, 2016.
• ÖZBEK, Mustafa Serdar: “Sosyal Devletin Gereği Adalete Erişim”, Medeni Usul ve İcra İflas Hukuku Dergisi, 2006, Cilt 2, Sayı 4, s. 907-929 (2006).
• ÖZBEK, Mustafa Serdar: “Türk Yargı Sisteminde Çok Seçenekli Adliyeler”, Uluslararası Yargı Reformu Sempozyumu, Adalet Bakanlığı Strateji Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2012, s. 490-521.
• ÖZDAMAR, Mehmet: “Sigorta Hukukunda Uyuşmazlıkların Çözümünde Tahkim Sistemi”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2013, Cilt 17, Sayı 2, s. 831-855.
• ÖZDEMİR, Gençer: “Trafik Kazalarından Kaynaklanan Bedensel Zararlar”, (Ed.) TUZCUOĞLU, Tuğçe / CİHAN, A. Hulki: Yargıtay Kararları Işığında Güncel Medeni Hukuk Problemleri Sempozyumu Bildirileri, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2019, s. 9-16.
• ÖZEKES, Muhammet: Medeni Usul Hukukunda Dinlenilme Hakkı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2003.
• PARLAK, Fatma Tülay: Sigorta Tahkim Yargılaması, 2. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2024.
• PEKCANITEZ, Hakan / ATALAY, Oğuz / ÖZEKES, Muhammet: Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, 12. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2024.
• SAAT, Dursun: “Tüketici İşlemi Niteliğindeki Sigorta Sözleşmeleri ve Bu Kapsamda Sigorta Tahkim Komisyonunun Rolü”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi ve Hukuk Araştırmaları Dergisi, 2016, Cilt 22, Sayı 3, s. 2453-2471.
• SARIÖZ BÜYÜKALP, A. İpek: AİHS ve AİHM Kararlarının da İncelenmesi Suretiyle Adil Yargılanma Hakkının Türk Milletlerarası Usul Hukuku Üzerindeki Etkileri, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2018.
• ŞEKER, Hilmi: Medeni Hak ve Yükümlülüklere İlişkin Davalarda Süreç Adaleti: Usul Hukuk ve İstinaf Yorumu, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2018.
• TANÖR, Bülent / YÜZBAŞIOĞLU, Necmi: 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, 22. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2024.
• TANRIKULU, M. Sezgin: İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Etkili Başvuru Hakkı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2012.
• TANRIVER, Süha: “Hukuk Yargısı (Medeni Yargı) Bağlamında Adil Yargılanma Hakkı”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2004, Cilt 17, Sayı 53, s. 191-215 (Adil Yargılanma).
• TANRIVER, Süha: Medeni Usul Hukuku Cilt I, 6. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2024 (Cilt I).
• TANRIVER, Süha: Medeni Usul Hukuku Cilt II, 2. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2022 (Cilt II).
• TAŞKIN, Alim: “Adli Yardımın İşlevi ve Yardım Giderlerinin Geri Alma Zamanı”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 1999, Cilt 11, Sayı 3, s. 831-854.
• ULAŞ, Işıl: “Sigortacılıkta Tahkim”, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Dergisi, 2007, Cilt 24, Sayı 2, s. 239-264.
• YAŞAR, Tuğçe Nimet: “Sigorta Hukukunda Tahkim”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 2018, Cilt 9, Sayı 36, s. 211-240.
• YAZICIOĞLU, İsmail / UÇAR, Gamze Nur: “Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Harcının Hak Arama Hürriyeti Bağlamında Değerlendirilmesi”, Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2025, Cilt 11, Sayı 1, s. 267-288.
• YEŞİLOVA ARAS, Ecehan / YEŞİLOVA, Bilgehan: “Sigortacılık Tahkimi: Sigorta Tahkim Usulü ve Ayırdedici Özellikleri”, Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 2013, Cilt 8, Özel Sayı, s. 275-379.
• YEŞİLOVA, Bilgehan: “Yargılama Diyalektiği ve Silahların Eşitliği”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2009, Cilt 21, Sayı 86, s. 47-101.
• YILMAZ, Ejder: “Yargılama Giderlerinin İşlevi ve Sosyal Hukuk Devleti”, Ankara Barosu Dergisi, 1984, Sayı 2, s. 200-224 (Yargılama Giderleri).
• YILMAZ, Ejder: Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, 2. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2013.
• YILMAZTEKİN, Ahmet Ertan: “Hukuk Muhakemesinde Adli Yardım”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2024, Cilt 36, Sayı 170, s. 173-222.