Muş Tarihi: Kentsel Gelişim Merkezli Bir Yaklaşım

Year 2020, Volume: 8 Issue: 6, 1917 - 1929, 11.12.2020

Mustafa Alican

https://doi.org/10.18506/anemon.819225

Cited By: 2

Abstract

Bu araştırmanın amacı, Doğu Anadolu’nun en eski şehirlerinden biri olmakla birlikte gelişme ivmesi en düşük iller arasında yer alan Muş’un kentsel gelişim merkezli bir tarihsel manzarasını sunmaktır. Çalışmada şehrin kuruluşundan itibaren geçirdiği tarihsel değişim ve dönüşümler ele alınmış, siyasî tarihine paralel bir hat üzerinden şehrin gelişim dinamiklerine temas edilmiştir. Bu bağlamda tarihin farklı dönemlerinde Muş’un fiziksel görünümü kelimelere dökülmeye çalışılmış ve şehre ilişkin kuşbakışı bir manzara ortaya konulmak istenmiştir. Metinde Muş’un bugününe ve yarınına dair bir perspektif belirlenmesi hedeflenmiştir.

Keywords

Muş Tarihi, Kentsel Gelişim, İstasyon Caddesi, Kale Mahallesi, Muş Alparslan Üniversitesi

History Of Muş: An Urban Development-Centered Approach

Abstract

The aim of this research is to present an urban development centered historical landscape of Muş, which is one of the oldest cities of Eastern Anatolia and one of the provinces with the lowest deve-lopment momentum. In the study it was discussed the historical changes and transformations that the city has undergone since its foundation, and touched the development dynamics of the city on a line parallel to its political history. In this context, it has been tried to be put into words the physical appe-arance of Muş in different periods of history and has been tried to be presented a bird's eye view of the city. In the text, it is aimed to determine a perspective on the present and future of Muş.

Keywords

History Of Muş, Urban Development, İstasyon Street, Kale Quarter, Muş Alparslan University

References

• Abdurrahim Şerif. (2011). Anadolu Manzaraları, Muş Ovasında. İçinde: Anadolu Mecmuası. Arslan Tekin ve Ahmet Zeki İzgöer. (Haz.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Alanoğlu, M. (2019). Nahiyeden Sancağa: 16. Yüzyılda Muş’un İdarî Yapısı. Tarih ve Kültür Bağlamında Muş Uluslararası Sempozyumu Bildirileri, 10-12 Mayıs 2018. Arzu Güvenç Saygın, Murat Saygın (Yay. Haz.), 134-160.
• Arslan, Ö. (2018). Muş İli Özelinde Doğal Tarım ve Hayvancılığa Dayalı Sürdürülebilir Bir Ekonomik Gelişim. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (1), 75-90.
• Arslan, E. ve Kendir, H. (2019). Kış Turizmi Potansiyeli Açısından Muş İli’nin SWOT Analizi İle Değerlendirilmesi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (6), 167-173.
• Aslan, A. ve Kaya, N. Ç. (2018). Proje Temelli Kalkınmaya Eleştirel Yaklaşım: Muş İli Örneği. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (2), 269-278.
• Aşgın, S. (2000). Cumhuriyet Döneminde Doğu Anadolu’ya Yapılan Kamu Harcamaları (1946-1960), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Atlı, C. (2019). 1950-1970 Yıllarında Muş’ta Devlet Yatırımları. Tarih ve Kültür Bağlamında Muş Uluslararası Sempozyumu Bildirileri, 10-12 Mayıs 2018. Arzu Güvenç Saygın, Murat Saygın (Yay. Haz.), 361-376.
• Bedrosian, R. (2014). V-XIII. Yüzyıl Klasik Ermeni Kaynaklarına Göre Çinliler ve Çin. Mustafa Alican (Çev.). Tarih Okulu Dergisi, 7 (19), 827-836.
• Biber, H. ve Çavuşoğlu, R. (2013). 2011 Yılı Muş-Malazgirt Arkeolojik Yüzey Araştırması. 30. Arama Sonuçları Toplantısı, II, 303-320.
• Biber, H. (2016). Demir Çağları’nda Süphan Dağı Eteklerinde Yaşam ve Ölümün Mekânsal İlişkileri. Journal Of Human Sciences, 13 (2), 3501-3520.
• Bingül, Ş. (2019). 19. Yüzyıl Osmanlı Modernleşmesi Bağlamında Muş Sancağında Islahat Hareketleri. İçinde: Burası Muş’tur. Ercan Çağlayan. (Ed.). İstanbul: Pınar Yayıncılık.
• Bingül, Ş. (2019b). 19. Yüzyılın Modernleşme Politikaları Çerçevesinde Muş ve Çevresindeki Maarif Faaliyetleri, İçinde: Tarihî ve Kültürel Dokusuyla Koğak, Mehmet Salmazzem. (Ed.). Konya: Çizgi Yayınevi.
• Çabuk, M. ve Tombul, S. (2019). Osmanlı Arşiv Belgelerine Göre Muş’taki Ermeni İhtilalcilerin Ermenilere Zulmü (1892-1906). Asia Minor Studies Journal, 7, (1), 1-14.
• Çağlayan, E. (2019). Tek Parti Döneminde Muş: İmar, İskân ve İnşa. İçinde: Burası Muş’tur. Ercan Çağla-yan. (Ed.). İstanbul: Pınar Yayıncılık.
• Çayın, M. ve Özer, H. (2015). Üniversitelerin İl Ekonomisine Katkısı ve Öğrencilerin Tüketim Yapısı: Muş Alparslan Üniversitesi Örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 30 (2), 131-147.
• Çiçek, B. ve Almalı, V. (2019). Yükseköğretimde İtibar: Halkın Gözünden Üniversiteye Bir Bakış. INIJOSS, 8 (1), 90-111.
• Dölek, İ. ve Avcı, V. ve Harunoğulları, M. (2018). Nüfusun ve Yerleşmelerin Yükseltiye Göre Değişimi: Muş İli Örneği. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (6), 1011-1022.
• Ersungur, Ş. M. ve Aslan, M. B. (2014). Muş İlinin Gelişme Potansiyelinin SWOT Analizi İle İncelenmesi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergi-si, 28 (4), 213-235.
• Eser, M. (2014). Muş İsminin Menşei Üzerine Bir Değerlendirme. EKEV Akademi Dergisi, 18 (58), 211-228.
• Evliyâ Çelebi. (2010). Günümüz Türkçesiyle Evliya Çe-lebi Seyahatnamesi, 4/1. Seyit Ali Kahraman ve Yücel Dağlı. (Haz.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Galtsyan, A. G. (2007). Ermeni Kaynaklarına Göre Moğollar. İlyas Kemaloğlu. (Çev.). İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Gök, S. (2019). Cumhuriyet Halk Partisi İktidarında Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da İskan Politikaları (1923-1950). İstanbul: Efeakademi Yayınları.
• Grousset, R. (2006). Başlangıcından 1071’e Ermenilerin Tarihi. Sosi Dolanoğlu (Çev.). İstanbul: Aras Yayıncılık.
• Hewsen, R. H. (2016). Pağeş/Bitlis ve Daron/Muş’un Tarihi Coğrafyası. Zülal Kılıç. (Çev.) İçinde: Hovannisian, R. G. (ed.) Bitlis ve Muş, Ankara: Aras Yayıncılık.
• Hovannisian, R. (2016). Ermeni Pağeş/Bitlis ve Da-ron/Muş. Zülal Kılıç. (Çev.). İçinde: Hovannisian, R. (ed.) Bitlis ve Muş, Ankara: Aras Yayıncılık.
• Kara, H. (2019). Sultan II. Abdülhamid Döneminde Muş Sancağı. İçinde: Burası Muş’tur. Ercan Çağlayan. (Ed.). İstanbul: Pınar Yayıncılık.
• Kardaş, A. (2019). ‘Bir Karış Fazla Şimendifer’ Elazığ-Muş Demiryolu’nun Yapım Süreci. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 6 (4), 2360-2382.
• Kaynar, İ. S. (201). Muş’a Demiryolunun Gelişi, Tarih ve Kültür Bağlamında Muş Uluslararası Sempozyumu Bildirileri, 10-12 Mayıs 2018, Arzu Güvenç Saygın, Murat Saygın. (Haz.). Ankara, 395-409.
• Kılıç, O. (2004). 1571 Tarihli Mufassal Evkaf Tahrir Defterine Göre Erciş, Bargiri (Muradiye) ve Muş Vakıfları. Osmanlı Araştırmaları Dergisi, XXIV, 243-255.
• Kopar, M. (2009). Cumhuriyet Halk Partisi Döneminde Doğu Anadolu’ya Yapılan Kamu Harcamaları ve Yatırımlar (1927-1950), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Kozbe, G. (1995). Muş Ovası Yüzey Araştırmalarında Ele Geçen Transkafkasya Çanak Çömleği Işığında Bölgenin Erken Tunç Çağ’ının Yeniden Değerlendirilmesi. Arkeoloji Dergisi, 3, 35-40.
• Kulağuz, B. N. (1997). Muş ve Çevresindeki Türk Mimarî Eserleri. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Mayevski. (2007). 20. Yüzyıl Dönemecinde Rus General Mayevski’nin Türkiye Gözlemleri. Bayram Bayraktar. (Haz.). İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Öney, C. (2019). Muş Sancağında Misyonerlik Faaliyetleri. İçinde: Burası Muş’tur. Ercan Çağlayan. (Ed.). İstanbul: Pınar Yayıncılık.
• Özdal, A. N. (2019). İmparatorlukların Gölgesinde ve Kendi Halinde: Ortaçağ’da Muş’un Toplumsal Hareketliliği ve Toplumsal Yapısı. Tarih ve Kültür Bağ-lamında Muş Uluslararası Sempozyumu Bildirileri, 10-12 Mayıs 2018. Arzu Güvenç Saygın, Murat Saygın (Yay. Haz.), 113-124.
• Özfırat, A. (1999). 1997 Yılı Bitlis-Muş Yüzey Araştırması: Tunç ve Demir Çağları. XVI. Araştırma Sonuçları Toplantısı, II, 1-22.
• Özfırat, A. (2000). 1998 Yılı Bitlis-Muş İlleri Yüzey Araştırması: Tunç ve Demir Çağları. XVII. Araştırma Sonuçları Toplantısı, II, 193-210.
• Öztürk, A. ve Toprak, S. (2018). Kafkasya’dan Muş Yöresine Göçler ve Göçmenlerin İskânı (1856-1905). SUTAD, 43, 437-458.
• Polat, F. A. (2019). Bir Bilim Yuvası Olarak Muş Alparslan Üniversitesi. Tarih ve Kültür Bağlamında Muş Uluslararası Sempozyumu Bildirileri, 10-12 Mayıs 2018, Arzu Güvenç Saygın, Murat Saygın. (Haz.). Ankara, 3-23.
• Polonyalı Simeon. (1964). Seyahatname (1608-1619). Hrand D. Andreasyan. (Haz.). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Southgate, H. (1840). Narrative Of A Tour through Armenia, Kurdistan, Persia And Mesopotamia. New York.
• Sönmez, M. E. (2005). Muş Ovası ve Çevresinin Arazi Kullanımı, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Şen, K. (2020). Muş Merkezde Yer Alan Nadide Bir Eser: Selim Paşa Taş Vakfiyesi,” Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 67, 455-470.
• Şerefüddin Ali Yezdî. (2019). Emîr Timur (Zafernâme). Ahsen D. Batur. (Çev.). İstanbul: Selenge Yayınları.
• Şihabeddin b. Fazlullah el-Ömerî. (2014). Mesâlikü’l-Ebsâr (Türkler Hakkında Gördüklerim ve Duyduklarım). Ahsen D. Batur. (Çev.). İstanbul: Selenge Yayınları.
• Tanış, C. (2018). Osmanlı Devleti’nde Hapishane Islahatı: Muş Hapishanesi Örneği (1908-1914). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11 (57), 141-146.
• Tanış, C. (2018). Osmanlı Arşiv Belgelerinde 1903 Malazgirt Depremi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (1), 61-66.
• Yalçın, E. S. (2009). Cumhuriyet Döneminde Doğu Anadolu’ya Yapılan Kamu Harcamaları (1960-1980). Ankara: Berikan Yayınları.
• Yıldız, H. (2019). Osmanlı Modernleşme Sürecinde Muş Sancağında Eğitim. İçinde: Burası Muş’tur. Ercan Çağlayan. (Ed.). İstanbul: Pınar Yayıncılık.
• Yiğitpaşa, D. ve Can, S. (2012). Van Müzesi Buluntuları Işığında Van-Muş Bölgesinin Erken Tunç Çağı ve Karaz Kültürü. Uluslararası Sosyal Araştırmaları Dergisi, 5 (20), 274-291.
• Yuca, İ. S. (2019). Cumhuriyet Döneminde Muş’ta Spor Faaliyetleri. İçinde: Tarihsel Süreç İçerisinde Muş’ta Spor Kültürü. Ömer Kaynar. (Ed.). Ankara: Akademisyen Kitabevi.