İdris-i Bitlisi's Kânûn-i Şâhenşâhî As a Politic

Year 2025, Volume: 13 Issue: 2, 528 - 543

Neslihan Fulin

https://doi.org/10.18506/anemon.1480807

Abstract

Politicnames, which contain important information about state administration, are important sources that answer the questions of how a state can be governed well, what are the qualities that should be found in state administrators. Political books are also important in terms of containing information about the political, economic and social structure of the Ottoman Empire. When we look at the cultural and intellectual life of the Ottoman Empire, it is seen that political books occupy a very large place. Kânûn-i Şâhenşâhî, which forms the basis of the study, is the best political book and advice book written in the Ottoman period. The work was written by İdris-i Bitlisi during the reign of Yavuz Sultan Selim. In the work, the author sought an answer to the question of how a good state administrator should be. As an answer, he emphasized that a good state ruler should be just, merciful, chaste, knowledgeable and generous. In this work, İdris-i Bitlisi saw the rulers as the shadow of God, the state and the people as God's trust, and advised the state rulers to be good. In this study, which is based on İdris-i Bitlisi's Kânûn-i Şâhenşâhî, the ideal state administration and the virtues that should be found in state administrators are explained. İdris-i Bitlisi, who had experience in state administration, revealed his determinations about the administration of the period and the advice he gave to state administrators.

Keywords

Siyasetname, İdris-i Bitlisi, Kânûn-i Şâhenşâhî, State Administration

Bir Siyasetname Olarak İdris-i Bitlisi’nin Kânûn-i Şâhenşâhî’si

Abstract

Devlet yönetimi hakkında mühim bilgiler içeren siyasetnameler, bir devlet nasıl iyi yönetilir, devlet yöneticilerinde bulunması gereken vasıflar nelerdir sorularına yanıt veren önemli kaynaklardandır. Siyasetnameler Osmanlı Devleti’nin siyasi, ekonomik, sosyal yapısı hakkında bilgiler içermesi bakımından da önemlidir. Osmanlı Devleti’nin kültür ve fikir hayatına bakıldığı vakit siyasetnamelerin oldukça geniş yer kapladığı görülmüştür. Çalışmanın temelini oluşturan Kânûn-i Şâhenşâhî adlı eser de Osmanlı döneminde yazılmış en iyi siyasetname ve nasihatnamedir. Eser İdris-i Bitlisi tarafından Yavuz Sultan Selim döneminde kaleme alınmıştır. Eserde müellif iyi bir devlet yöneticisi nasıl olmalıdır sorusuna yanıt aramıştır. Yanıt olarak da iyi bir devlet yöneticisinin adaletli, merhametli, iffetli, bilgili ve cömert olması gerektiğini vurgulamıştır. İdris-i Bitlisi bu eserde yöneticileri Allah’ın gölgesi, devleti ve halkı da Allah’ın emaneti olarak görmüş, devlet yöneticilerine iyi olma hususunda tavsiyelerde bulunmuştur. İdris-i Bitlisi’nin Kânûn-i Şâhenşâhî adlı eserinden yola çıkılarak hazırlanan bu çalışmada ideal devlet yönetimi ve devlet yöneticilerinde bulunması gereken faziletler anlatılmıştır. Devlet yönetimi hususunda deneyimi olan İdris-i Bitlisi’nin dönemin yönetimi ile ilgili tespitleri ve devlet yöneticilerine vermiş olduğu nasihatler ortaya koyulmuştur.

Keywords

Siyasetname, İdris-i Bitlisi, Kânûn-i Şâhenşâhî, Devlet Yönetimi

References

• Adalıoğlu, H.H. (2009). Siyâsetnâme. DİA, (37), 304-306.
• Akçay, G. (2021, Nisan 17). İdris, İdris-i Bitlisî. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr.
• Altay, A. (2011). Klâsik dönem Osmanlı siyasetnâme geleneğine genel bir bakış. Turkish Studies, 6(3), 1795-1809.
• Ateş, H., & Dağ, B. (2016). Siyasetnamelerde kamu yönetimi ve kamu yöneticileri ile ilgili sorun tespitleri ve tavsiyeleri: Karşılaştırmalı bir inceleme. Akademik Bilim Sosyal Bilimler Dergisi, 1-15.
• Babinger, F. (1992). Osmanlı tarih yazarları ve eserleri. Ç. Üçok (Çev.), Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Bilgin, A.A. (2012). XV. yüzyıla kadar siyasetnamelerin Türk kültüründeki yeri ve Enisü’l-Celis. Tarih Dergisi, ( 44), 37-47.
• Bursalı Mehmed Tahir Bey. (1975). Osmanlı müellifleri 3. İ. Özen (Haz.), Meral Yayınevi.
• Defterdar Sarı Mehmet Paşa. (1969). Nesayıh’ul-Vüzera V’el-Ümerâ (Devlet adamlarına öğütler). H. R. Uğural (Çev.), Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Ergan, N.G. (1999). Siyasetnamelerimizde çizilen “Devlet adamı” portresinin temel özellikleri. Bilig, (8), 27-45.
• Evirgen, A.E. (2025, Nisan 5). Tuhfetü’s-selâtîn. Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü. http://tees.yesevi.edu.tr.
• Hoca Sadettin Efendi. (1979). Tacü’t Tevarih 4. İ. Parmaksızoğlu (Çev.), Kültür Bakanlığı Yayınları.
• İdris-i Bitlisî. (2022). Kânûn-i Şâhenşâhî. P.S. Esen & E. Uzunoğlu Sayın (Çev.), Timaş Yayınları. İmam-ı Gazali. (1969). Devlet başkanlarına Nasihat-ül-Mülûk. O. Şekerci (Çev.), Sinan Yayınevi.
• Joseph Von H. (2003). Büyük Osmanlı tarihi 4. Üçdal Neşriyat.
• Kafesoğlu, İ. (1998). Türk milli kültürü. Ötüken Yayınlar.
• Kâsım b. Seydî el Hafız Ankaravî. (2007). Enisü’l-celîs. A.A. Bilgin (Haz.), Türkiye Bilimler Akademisi.
• Karataş, M. vd. (2008). İdris-i Bitlisî Heşt Bihişt I. Betav Yayınları.
• Koçi Bey. (1972). Koçi Bey Risalesi. Z. Danışman (Çev.), Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Köse, H.M. (2009). Siyaset. DİA, (37), 294-299.
• Levend, A.S. (1963). Siyaset-nameler. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, (10), 167-194.
• Özcan, A. (2000). İdris-i Bitlisî. DİA, (21), 485-488.
• Serdar, M.T. (2018). Mevlâna Hakîmüddin İdris-i Bitlisî. Ötüken Neşriyat.
• Uğur, A. (2001). Osmanlı siyâset-nâmeleri. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Yılmaz, Ç. (2009). Siyâsetnâme. DİA, (37), 306-308.
• Yusuf Has Hacip. (2009). Kutadgu Bilig. Y. Çağbayır (Haz.), Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.