Çivi Yazılı Kaynaklar Işığında Eski Mezopotamya’da Tuzun Kullanımı ve Önemi

Year 2025, Volume: 13 Issue: 2, 813 - 843

Suzan Akkuş Mutlu

https://doi.org/10.18506/anemon.1613079

Abstract

Fırat ve Dicle nehirleri arasında yer alan Mezopotamya, insanlık tarihinin en önemli uygarlıklarına ev sahipliği yapmıştır. Tuz bu kadim coğrafyada yaşamın her alanını derinden etkilemiştir. Yiyeceklerin tatlandırılması, besinlerin daha uzun süre muhafaza edilmesi amacıyla kullanılan tuz, sadece bir gıda maddesi değildi, aynı zamanda Mezopotamya toplumlarının dini, ekonomik ve sosyal hayatında önemli bir role sahipti. Tapınaklarda günlük düzenlenen adak ve kurban ritüellerinde tanrılara sunulan tuz, bazı dini ritüellerde arındırıcı ve koruyucu bir unsur olarak işlev gördü. Diğer yandan tuz antiseptik özellikleri nedeniyle yaraların temizlenmesi ve tedavi edilmesi gibi sağlık uygulamalarında kullanıldı ve düşmanların tarlalarını verimsiz hale getirmek amacına da hizmet etti. Eski Mezopotamya toplumları tarafından kutsal bir madde olarak kabul edilen tuz, günlük yaşamdan ticarete, dini ritüellerden tıbba birçok açıdan vazgeçilmez bir elementti. Çok çeşitli kullanım alanları olan tuz toplumların yaşamında hem pratik hem de sembolik anlamlar taşıdı. Bu çalışma, çivi yazılı kaynaklar ışığında Eski Mezopotamya'da tuzun kullanımı ile ilgili daha kapsamlı bir farkındalık oluşturmayı amaçlamaktadır.

Keywords

Eski Mezopotamya, çivi yazılı belge, tuz.

Ethical Statement

Bu Çalışmada Etik Kurul iznine gerek yoktur.

The Use and Importance of Salt in Ancient Mesopotamia in Light of Cuneiform Sources

Abstract

Mesopotamia, located between the Euphrates and Tigris rivers, has been home to the most important civilizations in human history. Salt has deeply affected every aspect of life in this ancient geography. Salt, which was used to flavor food and preserve food for longer periods of time, was not only a foodstuff, but also played an important role in the religious, economic and social life of Mesopotamian societies. Salt, which was offered to the gods in the daily rituals of offerings and sacrifices in temples, functioned as a purifying and protective element in some religious rituals. On the other hand, salt was used in health practices such as cleaning and treating wounds due to its antiseptic properties, and it also served the purpose of making enemies' fields unproductive. Considered a sacred substance by ancient Mesopotamian societies, salt was an indispensable element in many aspects of daily life, trade, religious rituals and medicine. Salt, which had a wide range of uses, carried both practical and symbolic meanings in the lives of societies. This study aims to create a more comprehensive awareness of the use of salt in Ancient Mesopotamia in the light of cuneiform sources.

Keywords

Ancient Mesopotamia, cuneiform document, salt.

References

• Abusch, T. (1987). Babylonian witchcraft literature: Case Studies. Scholars Press.
• Abusch, T. (2015). The witchchcraft series maqlȗ. SBL Press.
• Akkuş Mutlu, S. (2014). Eski Mezopotamya’da tanrılara sunulan kurbanlar. Tarih Okulu Dergisi, 7(17), 1-17. Albayrak, İ. (2003). Kültepe metinlerinde geçen besin maddeleri. IV. Kayseri ve Yöresi Tarih Sempozyumu Bildirileri. Kayseri, 59-66.
• Alkan, Ö. (2022). Eski Çağ Ön Asyası’nda bira ve şarabın tıp alanında kullanımı. Tarih- Kültür ve Medeniyetten İzler. Doç. Dr. İsa Kalaycı, Dr. Öğr. Üyesi Gökhan Kalmış ve Dr. Caner Aydeyer (Ed.). (s. 1-19). Kitap Dünyası Yayınları.
• Çayır, M. (2013). Kültepe tabletlerinde geçen yeni bir unvan, rabi ṭābātim “Tuzcular Amiri”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 53(1), 3030- 3314.
• Berlejung A. (2012). The Assyrians in the west: Assyrianization, colonialism, ındifference, or development policy?. Congress Volume Helsinki 2010. Martti Nissinen (Ed.). (s. 21-60). Leiden.
• Bidmead J. (2014). The Akitu festival: religious continuity and royal ligimation in Mesopotamia. Gorgias Press.
• Bober, P. P. (2014). Antikçağ ve ortaçağda sanat, kültür ve mutfak. Ülkün Tansel (Çev.). Kitap Yayınevi.
• Bottéro, J. (1985). The cuisine of ancient Mesopotamia. The Biblical Archaeologist, 48 (1), 36-47.
• Bottéro, J. (2003). Mezopotamya: yazı, akıl ve tanrılar. Emin Özcan, Ayşen Er (Çev.). Ankara: Dost Kitabevi
• Bottéro, J. (2005). Eski Yakındoğu Sümer’den kutsal kitap’a. Adnan Kâhiloğulları, Pınar Güzelyürek, Lale Arslan Özcan (Çev.). Dost Yayınları.
• Brun, J. P. (2000). The production of perfumes in antiquity: the cases of delos and paestum. American Journal of Archaeology, 104 (2), 277-308.
• CAD Oppenheim, A.L., Reiner, E., , & Biggs, R. D. (Eds.). (1965). The Assyrian dictionary of the oriental ınstitute of the university of Chicago 1/B. The Oriental Insttitute.
• CAD Civil, M., Ignace, G., Landsberger, B., Oppenheim, A. L., & Reiner, E. (Eds.). (1968).The Assyrian dictionary of the oriental ınstitute of the university of Chicago 1/A( II). The Oriental Insttitute.
• CAD Biggs, R. D., Brinkman, J. A., Civil, M., Farber, W., Gelb, İ., Oppenheim, A. L., Reiner, E., Roth, M. , & Stolper, M. W. (Eds.).( 2006). The Assyrian dictionary of the oriental ınstitute of the university of Chicago, 19/Ṭ. The Oriental Insttitute.
• CAH John Boardman, I. E. S. Edwards, E. Sollberger and N. G. L. Hammond (Eds.). (2008).The Cambridge Ancient History 3/2 The Assyrian and Babylonian Empires and Other States of the Near East, from the Eighth to the Sixth Centuries B.C. Cambridge University Press.
• Charvát, P. (2018). Sumerians and their soups. CHATREŠŠAR, 1, 12-18.
• Crawford, H. E. W. (1973). Mesopotamia's ınvisible exports in the third millennium B.C. World Archaeology, 5 (2), 232-241.
• Dalley, S. (2002). Mari and Karana Two Old Babylonian Cities. Gorgias Press.
• Dercksen, J. G.,(2004). Some elements of old Anatolian society in Kaniš, Assyria and Beyond Studies Presented to Mogens Trolle Larsen, Leiden, 137-177.
• Erol, H. (2007). Eski Asurca Metinlerde Meslek Adları ve Unvanlarla Geçen Şahıs İsimleri. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eskiçağ Dilleri ve Kültürleri (Sumeroloji) Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
• Gelb, I.J., (1935). Inscriptions from Alishar and Vicinity. The University of Chicago Oriental Institute Publications XXVII. J.H. Breasted-T. G. Allen (Eds.). Chicago.
• Goff, B.L. (1956). “The Rôle of Amulets in Mesopotamian Ritual Texts”, Journal of the Warburg and Courtauld Institutes, 19 (1/2), 1-39.
• Heeßel, N.P. (2020) Cult, temple, sacred spaces. cult practices and cult spaces in Hittite Anatolia and neighbouring cultures. Görke, S., Steitler, C. W., Rieken, E. , & Schwemer, D. (Eds.). StBoT (Studien zu den Bogazköy-Texten), 66, 57-70.
• Jursa, M. (2005). Labor in Babylonia in the first millennium BC. Labor in the Ancient World, Labor In The Ancient World. Steinkeller, P. & Hudson, M. (Eds.). (s. 345-396). ISLET-Verlag, ISBN 978-3-9814842-3-6.
• Kılıç, A.M. & Uyanık, E. (2001). Tuz Gölü'nde Oluşan Kirlenmenin Göl Üzerindeki Etkilerinin Araştırılması [Sözlü sunum]. 4.Endüstriyel Hammaddeler Sempozyumu 1, İzmir, Türkiye, 135-145.
• Kramer, S. N. (2014). Tarih Sümer’de başlar. Kabalcı Yayınevi.
• Kramer, S. N. (2002). Sümerler. Ö. Buze (Çev.). Kabalcı Yayınevi.
• Kökmen-Seyirci, H. ve Çağ, Ç. (2018). Antikçağda gıdaların korunması. CEDRUS VI, 701-711.
• Lenzi, A. (2011). Reading Akkadian prayers and hymns an ıntroduction. Society of Biblical Literature.
• Levey, M. (1958). Gypsum, salt and soda in ancient Mesopotamian chemical technology. Isis, 49 (3), 336-342.
• Mcintosh, J. R. (2005). Ancient Mesopotamia: new perspectives (understanding ancient civilizations). ABC-CLIO.
• Nowicki, S. (2014). Menu of the gods. Mesopotamian supernatural powers and their nourishment, with reference to selected literary sources. Archiv Orientální, 82 (2), 211-224.
• Oppenheim, A. L. (1977). Ancient Mesopotamia portrait of a dead civilization. The University of Chicago Press.
• Öz, E. (2011). Çivi Yazılı Belgelere Göre Eski Anadolu Mutfağında Bir Besin Maddesi: TUZ. History Studies, 3(3), 309-317.
• Öz Kiriş, E. (2023). Eski Mezopotamya’da Domuz, Domuz Yetiştiriciliği ve Domuz Ritüel Metinlerinde Kullanımıyla İlgili Çeşitli Kayıtlar. Oannes, 5 (1), 185-209.
• Pangas, J. C. (1999). Dental pathology in ancient Mesopotamia. Bulletin of the History of Medicine, 73 (2), 197-207.
• Podandy, A. H. (2018). Ancient Mesopotamia life in the cradle of civilization. The Great Courses.
• Potts, D. (1984). On salt and salt gathering in ancient Mesopotamia. Journal of the Economic and Social History of the Orient, 27 ( 3), 225-271.
• SAA 3: Livingstone, A. (1989). Court Poetry and Literary Miscellanea. The Pennsylvania State University Press.
• SAA 7: Fales, F. M. & Postgate, J.N. (1992). Imperial administrative records, part 1: palace and temple administration, state archives of Assyria. VII. The Pennsylvania State University Press.
• SAA 10: Parpola, S. (1993). Letters from Assyrian and Babylonian scholars, state archives of Assyria, X. The Pennsylvania State University Press.
• SAA 20: Parpola, S. (2017). Assyrian royal rituals and cultic texts. The Pennsylvania State University Press.
• Sinclair, T. R. & Sinclair, C. J. (2010). Bread, beer and the seeds of change : agriculture's impact on world history. CABI.
• Somervill, B. A. (2009). Great empires of the past: empires of ancient Mesopotamia. Chelsea House Publishers.
• Stackert, J. (2010). The variety of ritual applications for salt and the maqlû salt incantation. Stackert, J., Porter, N. P. & Wright, D.P. (Eds.). (s. 235-252). CDL Press.
• Stackert, J (2011). An ıncantation-prayer to the cultic agent salt. Reading Akkadian Prayers and Hymns: An Introduction Society. Lenzi, A. (Ed.). Society of Biblical Literature.
• Steinkeller, P. (2015).The employment of labor on national building projects in the Ur III period. Labor In The Ancient World. Steinkeller, P. & Hudson, M. (eds.). (s.137-236). ISLET-Verlag. ISBN 978-3-9814842-3-6.
• Sturm, T. (2001). Puzur-Annā - ein Schmied des Kārum Kaniš. W. H. van Soldt (ed.), K.R. Veenhof Anniversary PIHANS 89, Leiden, 475-501.
• Thompson, R. C. (1930). Assyrian prescriptions for treating bruises or swellings, The American Journal of Semitic Languages and Literatures, 47(1), 1-25.
• Tosun, M. & Yalvaç, K. (2002). Sumer, Babil, Asur kanunları ve Ammi-saduqa fermanı. Türk Tarih Kurumu Yayınları. van Buren, E. D. (1948). Fish-offerings in ancient Mesopotamia. Iraq, 10 (2), 101-121.
• van Buren, E. D. (1952). Places of sacrifice. Iraq, 14 (2), 76-92.
• van De Mieroop, M. (2015). A history of the ancient near east CA. 3000–323 BC. Wiley-Blackwell.
• Westenholz, J. G. (1989). Qědēšā, Qadištu, and sacred prostitution in Mesopotamia. The Harvard Theological Review, 82 (3), 245-265.