Türkiye’nin Doğu Akdeniz’i Güvenlikleştirme Üçgeni: Söylemler, Görseller, Eylemler

Year 2022, Volume: 14 Issue: 1, 142 - 175, 28.02.2022

Onur Şen Cansu Açıkgöz

https://doi.org/10.53376/ap.2022.05

Cited By: 1

Abstract

Bu çalışmanın kapsamı Doğu Akdeniz’deki hidrokarbon rezervlerinin keşfini takip eden 2009-2020 yılları arasında Türkiye’nin bölgeye yönelik dış politika yaklaşımının Kopenhag Okulu’nun Güvenlikleştirme Teorisi çerçevesinde incelenmesidir. Teoriye dayalı bir dış politika analizi olan çalışma, değerli bir referans nesnesine yönelik varoluşsal bir tehdidin varlığının ve bu tehditle mücadele etmek için alınacak acil ve olağanüstü tedbirlerin çağrısının öznelerarası bir süreçle inşa edilişini ortaya koymaktadır. Çalışmada, Türkiye’nin Doğu Akdeniz’i güvenlikleştirmesi sürecinde kullandığı söylemler ve görseller, konu ile ilgili atılacak adımlara meşruiyet kazandıran ahlaki ve kurumsal desteğin sağlanması ve Türkiye’nin aldığı acil ve olağanüstü tedbirler kapsamında imzalanan uluslararası mutabakatlar, sismik araştırma ve sondaj gemilerinin Türkiye’nin milli envanterine eklenmesi ve NAVTEX ilanları incelenmiştir. Güvenlikleştirme Teorisi’nin çizdiği çerçeveye göre bir dış politika analizi yapan bu çalışma ile teorinin ampirik bir uygulaması olarak literatüre katkı yapılması amaçlanmıştır.

Keywords

Doğu Akdeniz, Güvenlik, Güvenlikleştirme, Kopenhag Okulu, NAVTEX

Turkey’s Securitization Triangle in Eastern Mediterranean: Discourses, Images, Actions

Abstract

The scope of this study is to investigate Turkey’s policy towards Eastern Mediterranean from 2009 to 2020, following the discovery of hydrocarbon reserves in the region using the theoretical framework of Copenhagen School’s Securitization Theory. As a theory driven foreign policy analysis, this article puts forward the process of constructing an existential threat to a referent object and calling for urgent and extraordinary measures to deal with the threat. Using the theoretical framework provided by Securitization Theory, this study analyzes the discourses and images used by Turkey during the securitization process of Eastern Mediterranean. The ethical and institutional support that legitimizes the actions taken presents a successful securitization case. In line with the predictions of the theory, extraordinary measures taken by Turkey such as maritime boundary treaties, possession of seismic research and drilling vessels, and NAVTEX declarations are examined. By using Securitization Theory as a foreign policy analysis tool, this article aims to contribute to the literature with an empirical implication of the theory.

Keywords

Eastern Mediterranean, Security, Securitization, Copenhagen School, NAVTEX

References

• Adamides, Constantinos (2020), “Energy Securitization in a Protracted Conflict Environment”, Securitization and Desecuritization Processes in Protracted Conflicts (Cham: Palgrave Pivot): 165-179.
• Akbayır, Merve ve Cem İsmail Savaş (2021), “Bölgesel Güvenlik Kompleksi Kuramı’nda Yalıtıcı Kavramı: Doğu Akdeniz ve Türkiye Üzerine Bir Değerlendirme”, Akdeniz İİBF Dergisi, 21 (2): 226-244.
• Akgül-Açıkmeşe, Sinem (2008), Kopenhag Okulu ve Realist Güvenlik Çalışmaları’nda Aktör, Tehdit ve Politika: Avrupa Güvenliği Üzerine Bir Değerlendirme (Yayımlanmış Doktora Tezi) (Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Akgül-Açıkmeşe, Sinem (2011), “Algı mı, Söylem mi? Kopenhag Okulu ve Yeni Klasik Gerçekçilikte Güvenlik Tehditleri”, Uluslararası İlişkiler Dergisi, 8 (30): 43-73.
• Anadolu Ajansı (2019, 22 Mart), “MSB'den ‘mavi vatan’ açıklaması”, https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/msbden-mavi-vatan-aciklamasi/1426374 (21.02.2021).
• Avrupa Komisyonu (2019), “2019 Türkiye Raporu; Komisyon Çalışma Dokümanı, Komisyon Tarafından Avrupa Parlamentosuna, Konseye, Avrupa Ekonomik ve Sosyal Komitesine ve Bölgeler Komitesine Sunulan Bilgilendirme; AB Genişleme Politikasına İlişkin 2019 Bilgilendirmesi”, Brüksel, https://www.ab.gov.tr/siteimages/birimler/kpb/2019_trkiye_raporu-_tr.pdf (21.02.2021).
• Baele, Stephane J. ve Oliver C. Sterck (2015), “Diagnosing the Securitization of Immigration at the EU Level: A New Method for Stronger Empirical Claims”, Political Studies, 63 (5): 1120-39.
• Baele, Stephane J. ve Catarina P. Thomson (2017), “An Experimental Agenda for Securitization Theory”, International Studies Review, 19 (4): 646-666.
• Balzacq, Thierry (2005), “The Three Faces of Securitization: Political Agency, Audience and Context”, European Journal of International Relations, 11 (2): 171–201.
• Balzacq, Thierry (2011), “Enquiries into Methods. A New Framework for Securitization Analysis”, Balzacq, Thierry (Der.), Securitization Theory: How Security Problems Emerge and Dissolve (London: Routledge): 31-53.
• Balzacq, Thierry (2014), “The Significance of Triangulation to Critical Security Studies”, Critical Security Studies, 2 (3): 377-381.
• Balzacq, Thierry, Sarah Leonard ve Jan Ruzicka (2016), “Securitization Revisited: Theory and Cases”, International Relations, 30 (4): 494-531.
• Baysal, Başar (2020), “20 Years of Securitization: Strengths, Limitations and A New Dual Framework”, Journal of International Relations, 17 (67): 3-20.
• Baysal, Başar ve Çağla Lüleci (2015), “Kopenhag Okulu ve Güvenlikleştirme Teorisi”, Güvenlik Stratejileri Dergisi, 11 (22): 61-96.
• BBC (2019, 10 Temmuz), “Doğu Akdeniz- Kıbrıs açıklarında doğalgaz arama krizi nasıl başladı, hangi ülke ne istiyor?”, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-48225246 (26.05.2020).
• BBC (2020, 13 Kasım), “Kanuni: Türkiye'nin kaç sondaj ve sismik araştırma gemisi var, nerelerde arama yapıyorlar?”, https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-53867412 (30.03.2021).
• BBC (2020, 22 Ekim), “Doğu Akdeniz: Oruç Reis ve NAVTEX'ler, Türkiye-Yunanistan gerginliğinde nasıl rol oynadı?”, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-54506593 (30.03.2021).
• Bilgin, Pınar (2010), “Güvenlik Çalışmalarında Yeni Açılımlar: Yeni Güvenlik Çalışmaları”, Stratejik Araştırmalar Dergisi, 8 (14): 69-96.
• Buzan, Barry (2008), “Askeri Güvenliğin Değişen Gündemi”, Uluslararası İlişkiler Dergisi, 5 (18): 107-123.
• Buzan, Barry (2015), İnsanlar, Devletler ve Korku (İstanbul: Röle Akademik Yayıncılık) (Çev. Emre Çıtak).
• Buzan, Barry ve Lene Hansen (2009), The Evolution of International Security Studies (UK: Cambridge University Press).
• Buzan, Barry ve Ole Wæver (2003), Regions and Powers: The Structure of International Security (UK: Cambridge University Press).
• Buzan, Barry, Ole Wæver ve Jaap De Wilde (1998), Security: A New Framework for Analysis (USA: Lynne Rienner Publishers).
• Demiryol, Tolga (2019), “Between security and prosperity: Turkey and the prospect of energy cooperation in the Eastern Mediterranean”, Turkish Studies, 20 (3): 442-464.
• Ece, Jale Nur (2017), “Doğu Akdeniz’de münhasır ekonomik bölge: Sınırlandırma anlaşmaları, paydaşlar ve stratejiler”, Journal of ETA Maritime Science, 5 (1): 81-94.
• Ediger, Volkan Ş., Balkan Devlen ve Deniz Bingöl Mcdonald (2012), “Levant’ta Büyük Oyun: Doğu Akdeniz’in Enerji Jeopolitiği”, Uluslararası İlişkiler Dergisi, 9 (33): 73-92.
• Erciyes, Çağatay (2020, 23 Şubat), twitter.com/CErciyes/status/1231524710946570240/photo/2 (21.02.2021).
• Euronews (2020, 1 Aralık), Oruç Reis için Doğu Akdeniz'de yeni Navtex: Sismik araştırma çalışmaları 14 Kasım'a uzatıldı, https://tr.euronews.com/2020/11/01/oruc-reis-icin-dogu-akdeniz-de-yeni-navtex-sismik-arast-rma-cal-smalar-14-kas-m-a-uzat-ld (30.03.2021).
• İpek, Pınar ve V. Tibet Gür (2021), “Turkey’s Isolation from the Eastern Mediterranean Gas Forum: Ideational Mechanisms and Material Interests in Energy Politics”, Turkish Studies, 23 (1): 1-30.
• İşeri, Emre (2019), “Turkey’s Entangled (Energy) Security Concerns and the Cyprus Question in the Eastern Mediterranean”, Heraclides, Alexis ve Gizem Alioğlu Çakmak (Der.), Greece and Turkey in Conflict and Cooperation (Londra: Routledge): 257-270.
• Kamacı, Kubilay Erdinç (2019), “Doğu Akdeniz Doğal Gaz Boru Hattı ve Yaşanan Gelişmeler”, Milli Savunma Üniversitesi Deniz Harp Enstitüsü, Mavi Vatan’dan Açık Denizlere Dergisi, 1 (1): 6-9.
• Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü, NAVTEX, https://www.kiyiemniyeti.gov.tr/telsiz_mudurlugu (30.03.2021).
• Miş, Nebi (2011), “Güvenlikleştirme Teorisi ve Siyasal Olanın Güvenlikleştirilmesi”, Akademik İncelemeler Dergisi, 6 (2): 345-381.
• Özertem, Hasan Selim (2016), “Turkish Foreign Policy and the Energy Bonanza in the Eastern Mediterranean”, Journal of Balkan and Near Eastern Studies, 18 (4): 361-374.
• Özlem, Kader (2020), “Göçün Güvenlikleştirilmesi Bağlamında Bulgaristan’ın Suriyeli Göçmenlere Yönelik Politikası”, Güvenlik Stratejileri Dergisi, 16 (35): 555-594.
• Resmî Gazete (2019a, 7 Aralık), 5 Aralık 2019 tarihli ve 7195 sayılı, Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti İle Libya Devleti Ulusal Mutabakat Hükûmeti Arasında Akdeniz’de Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılmasına İlişkin Mutabakat Muhtırasının Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun, Sayı: 30971, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/12/20191207-2.htm (28.05.2020).
• Resmî Gazete (2019b, 7 Aralık), 6 Aralık 2019 tarihli, 1815 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/12/20191207-3.pdf (28.05.2020).
• Savunma Sanayi (2020, 12 Ağustos), “Doç. Dr. Cihat Yaycı’nın Çizdiği Mavi Vatan Haritası”, https://www.savunmasanayi.org/doc-dr-cihat-yaycinin-cizdigi-mavi-vatan-haritasi/ (21.02.2021).
• Sjöstedt, Roxanna (2017), “Securitization Theory and Foreign Policy Analysis”, Oxford Research Encyclopedias.
• Sjöstedt, Roxanna (2020), “Assessing Securitization Theory”, Michael J. Butler, (ed.), Securitization Revisited: Contemporary Applications and Insights (New York: Routledge): 28-46.
• Stratejik Düşünce Enstitüsü (2019), “Doğu Akdeniz’de yükselen gerilim: siyasi, askeri ve ekonomik açıdan yapılması gerekenler”, Ankara, https://www.sde.org.tr/dergi/sd-rapor-dogu-akdenizde-yukselen-gerilim-siyasi-askeri-ve-ekonomik-acidan-yapilmasi-gerekenler-yayini-10417 (26.05.2020).
• Taş, Hakkı (2020), “The Formulation and Implementation of Populist Foreign Policy: Turkey in the Eastern Mediterranean”, Mediterranean Politics: 1-25. doi: 10.1080/13629395.2020.1833160
• Türk Denizcilik ve Global Stratejiler Merkezi (2021), “Yaycı Doktrini”, https://turkdegs.org/icerik/yayci-doktrini (01.12.2021).
• Türk Deniz Kuvvetleri Seyir Hidrografi ve Oşinografi Dairesi Başkanlığı, http://www.shodb.gov.tr/shodb_esas/index.php/tr/ (30.03.2021).
• Türkiye Büyük Millet Meclisi (2019, 18 Temmuz), “Türkiye Büyük Millet Meclisi, 27. Dönem 16. Cilt 105. Birleşim, Sayfa 805, XI. Bildiriler-Deklarasyonlar”, https://www5.tbmm.gov.tr//develop/owa/td_v2.sayfa_getir?sayfa=805:808&v_meclis=1&v_donem=27&v_yasama_yili=&v_cilt=16&v_birlesim=105 (10.11.2021).
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı (2020), “Doğu Akdeniz Denkleminde Stratejik Adım: Türkiye-Libya Mutabakatı”, Stratejik İletişim Çalışmaları, Libya-Doğu Akdeniz, https://www.iletisim.gov.tr/images/uploads/dosyalar/1DOGU_AKDENIZ_DENKLEMINDE_STRATEJIK_ADIM.pdf (10.11.2021).
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı (2015), “Dünya Enerji Düzenleme Forumunda Yaptıkları Konuşma”, 25.05.2015, https://www.tccb.gov.tr/konusmalar/353/32657/dunyaenerji-duzenleme-forumunda-yaptiklari-konusma (23.05.2020).
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı (2018), “Doğu Akdeniz’deki doğal kaynakların gasp edilmesine yönelik girişimleri kesinlikle kabul etmeyeceğiz”, 04.11.2018, https://www.tccb.gov.tr/haberler/410/99531/-dogu-akdeniz-deki-dogal-kaynaklarin-gaspedilmesine-yonelik-girisimleri-kesinlikle-kabul-etmeyecegiz- (23.05.2020).
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı (2018), “TBMM 27. Dönem 2. Yasama Yılı Açılış Konuşması”, 01.10.2018, https://www.tccb.gov.tr/konusmalar/353/98884/cumhurbaskanimizsayin-recep-tayyip-erdogan-in-tbmm-27-donem-2-yasama-yili-acis-konusmasi (23.05. 2020).
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı (2019), “Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, A Haber-Atv-A Para-A News-A2-A Haber Radyo ortak yayınıyla ekrana getirilen ‘Gündem Özel’ programına konuk oldu”, 15.12.2019, https://www.tccb.gov.tr/haberler/410/113955/cumhurbaskani-erdogan-a-haber-canliyayinina-katildi- (24.05.2020).
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı (2019), “Doğu Akdeniz'de Türkiye'yi ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ni yok sayan hiçbir proje hayata geçirilemez”, 22.08.2019 https://www.tccb.gov.tr/haberler/410/108302/-dogu-akdeniz-de-turkiye-yi-ve-kuzey-kibristurk-cumhuriyeti-ni-yok-sayan-hicbir-proje-hayata-gecirilemez- (24.05.2020).
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı (2019), “Fırat'ın doğusundaki terör koridorunu paramparça etmekte kararlıyız”, 26.07.2019 https://www.tccb.gov.tr/haberler/410/107146/-firat-in-dogusundaki-teror-koridorunu-paramparca-etmekte-kararliyiz- (24.05.2020).
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı (2010), “No: 288, 21 Aralık 2010, İsrail ile GKRY Arasında İmzalanan MEB Anlaşması Hk.”, http://www.mfa.gov.tr/no_-288_-21aralik-2010_-israil-ile-gkry-arasindaimzalanan-meb-anlasmasi-hk_.tr.mfa (25.06.2020).
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı (2011), “No: 216, 21 Eylül 2011 Türkiye – KKTC Kıta Sahanlığı Sınırlandırma Anlaşması İmzalanmasına İlişkin Dışişleri Bakanlığı Basın Açıklaması”, http://www.mfa.gov.tr/no_-216_-21-eylul-2011-turkiye-_-kktc-kita-sahanligi-sinirlandirmaanlasmasi-imzalanmasina-iliskin-disisleri-bakanligi-basin-ac_.tr.mfa (26.05.2020).
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı (2018), “No: 265, 4 Ekim 2018, GKRY'nin 7 Numaralı Sözde Ruhsat Sahası için Uluslararası Şirketlere Davette Bulunma Kararı Hk.”, http://www.mfa.gov.tr/no_-43_-15-subat-2012_-gkry_nin-actigi-ikinci-uluslararasihidrokarbon- arama-ihalesi.tr.mfa (26.05.2020).
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı (2019), “SC-41, 7 Haziran 2019, Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hami Aksoy’un GKRY’nin Doğu Akdeniz’de Bazı Uluslararası Petrol Şirketleri ile Ahiren Yaptığı Doğal Gaz Gelir Paylaşımı Anlaşması Hakkındaki Soruya Cevabı”, http://www.mfa.gov.tr/sc_-41_-gkry-nin-dogu-akdenizde-bazi-petrol-sirketleri-ile-yaptigianlasma- hk-sc.tr.mfa (28.05.2020).
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı (2020), “SC-3, 16 Ocak 2020, Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hami Aksoy’un Doğu Akdeniz Gaz Formu’nun Uluslararası Bir Kuruluşa Dönüştürülmesine Yönelik Toplantı Hakkındaki Soruya Cevabı”, https://www.mfa.gov.tr/sc_-3_-dogu-akdeniz-gaz-forumu-hk-sc.tr.mfa (10.02.2022).
• Türkiye Cumhuriyeti Milli Savunma Bakanlığı Deniz Kuvvetleri Komutanlığı (2019, 8 Mart), Tatbikatlar, MAVİ VATAN-2019 Taktik Tatbikatı, https://www.dzkk.tsk.tr/Anasayfa/Basin?url=mavi-vatan-2019-taktik-tatbikati-3122020 (21.02.2021).
• Türkiye Cumhuriyeti, Millî Savunma Bakanlığı (2019, 27 Şubat), “MAVİ VATAN - 2019 Taktik Tatbikatı, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri ile Sahil Güvenlik Komutanlığı unsurlarının katılımıyla Karadeniz, Ege Denizi ve Akdeniz’de eş zamanlı olarak devam ediyor”, https://twitter.com/tcsavunma/status/1100827859503980549 (10.11.2021).
• Wæver, Ole (1989), “Security, the Speech Act: Analysing the Politics of a Word”, Center for Peace and Conflict Research, Paper presented at the Research Training Seminar, Sostrup Manor: 1-56.
• Wæver, Ole (1995), “Securitization and Desecuritization”, Ronnie D. Lipschutz, (Der.), On Security (New York: Columbia University Press): 46-86.
• Wæver, Ole (2004), “Aberystwyth, Paris, Copenhagen: New “Schools” in Security Theory and their Origins Between Core and Periphery”, Paper for Presentation at the Annual Meeting of the International Studies Association, Montreal, March 17-20, 1-26.
• Yaycı, Cihat (2019), Sorular ve Cevaplar ile Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) Kavramı (İstanbul: Deniz Kuvvetleri Komutanlığı).
• Yaycı, Cihat (2020), “Türkiye-Libya Arasında İmzalanan Münhasır Ekonomik Bölge Anlaşmasının Sonuç ve Etkileri”, Kriter Dergisi, 4 (42): 34-37.
• Yunanistan Dışişleri Bakanlığı (2020, 12 Ekim), “Ministry of Foreign Affairs announcement on Turkey’s new illegal Navtex”, https://www.mfa.gr/en/current-affairs/statements-speeches/ministry-of-foreign-affairs-announcement-on-turkeys-new-illegal-navtex-12-october-2020.html (10.11.2021).