Animal Love and Opposition from a Social Health Perspective: Stray Dogs and New Social Risks
Year 2023,
Volume: 5 Issue: 2, 62 - 77, 31.12.2023
Hür Mahmut Yücer
,
Beyhan Ay Kıran
Abstract
One of the contemporary social issues and risks is the predicament of stray domestic animals. Predicaments stemming from owned or unowned dogs, such as hygiene, safety, and health concerns, pose a comprehensive threat to all strata of society. In metropolitan areas, these predicaments are progressively escalating, concurrently elevating the threshold of social malaise. The burgeoning global predicament of dogs is being addressed through diverse methodologies and interventions. In the context of our nation, however, interventions concerning unowned animals encounter opposition from both individual and institutional proponents of animal rights. This study seeks to scrutinize the emergent risks between affection and antipathy towards animals from the vantage point of a protective social services framework. The research methodology will involve a thorough review of pertinent literature. Potential remedies for predicaments engendered by owned and unowned dogs will be explored through a lens of protective/preventive social services.
Ethical Statement
Etik Rapor Gerekmiyor
Supporting Institution
Yok
Thanks
Dergi Yönetimine Teşekkür ederiz
References
- AA. (2021a, Temmuz 10). Hayvan barınaklarındaki cins köpek sayısı her geçen gün artıyor. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/hayvan-barinaklarindaki-cins-kopek-sayisi-her-gecen-gun-artiyor/2300165 (Erişim Tarihi: 17.08.2023)
- AA. (2021b, Aralık 30). Avrupa ve ABD’de sokak hayvanlarıyla ilgili düzenlemeler katı biçimde uygulanıyor. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/avrupa-ve-abdde-sokak-hayvanlariyla-ilgili-duzenlemeler-kati-bicimde-uygulaniyor/2461248 (Erişim Tarihi: 11.08.2023).
- AA. (2023, Aralık 16). Muş’ta köpeklerin saldırısında yaralanan yaşlı kadın yaşadığı korku dolu anları anlattı. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/musta-kopeklerin-saldirisinda-yaralanan-yasli-kadin-yasadigi-korku-dolu-anlari-anlatti/3084111 (Erişim Tarihi: 16.12.2023)
- AFAD. (2023, Ağustos 19). AFAD Arama Kurtarma Köpekleri. https://www.afad.gov.tr/arama-kurtarma-kopekleri
- American Kennel Club. (2023, Ağustos 10). Dog Breeds. https://www.akc.org/dog-breeds/
- Ardıç, Y. (2023). Sahipsiz Köpekler ile İlgili Türkiye ve AB Mevzuatı ve Uygulamaları. Y. Şahin (Dü.) içinde, Sahipsiz Köpekler. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
- Aydoğan, M. & Meral, O. (2019). Sahipsiz köpeklerin Popülasyonunun Kontrol Altına Alınması ve Buna İlişkin Hukuki Altyapının Oluşturulması. D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, 21(Özel Sayı), 2129-2159.
- Aysul, N., Eren, H., Gargılı, A., Ertabaklar, H., Ertuğ, S., Şi̇mşek, E., & Vuruşaner, C. (2012). İstanbul İlinde Köpeklerde Zoonotik Visseral Leishmaniasisin Araştırılması. Animal Health Prod. and Hyg, 1, 21-25.
- Bakırtaş, İ. & Buluş, G. C. (2023). Sahipsiz Köpekler ve İktisadi Tartışmalar. Y. Şahin (Dü.) içinde, Sahipsiz Köpekler. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
- Bulut, G. (2023). Sahipsiz Köpeklerin Demografisi. Y. Şahin (Dü.) içinde, Sahipsiz Köpekler. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
- Canevska, O. R. & Akgün, N. R. (2021). Dogs Therapy for Children with Motor Disabilities. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 18(41), 3099-3116.
- CNN Türk. (2022, Ocak 19). Sokak köpekleri iş insanına saldırdı. https://www.cnnturk.com/video/turkiye/sokak-kopekleri-is-insanina-saldirdi (Erişim Tarihi: 14.08.2023)
- Cumhuriyet. (2016, Kasım 3). Mahalleli köpekler yüzünden dışarı çıkamıyor. https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/mahalleli-kopekler-yuzunden-disari-cikamiyor-625503 (Erişim Tarihi: 16.08.2023)
- Çetin, E. (2017). Tüketim Toplumunda Evcil Hayvanların Sahiplenilmesi: Sosyolojik Bir Analiz. SAD, 20(2), 89-107.
- DEDA. (2022, Eylül 6). Sokak hayvanlarını beslerken istemeden nasıl zarar veriyoruz? https://www.dedahaber.com/denizli/sokak-hayvanlarini-beslerken-istemeden-nasil-zarar-veriyoruz/ (Erişim Tarihi: 16.08.2023)
- DHA. (2022, Mayıs 1). Apartmanın koridorunda oynarken köpeğin saldırdığı çocuğun yaralandığı anlar kamerada. https://www.dha.com.tr/gundem/apartmanin-koridorunda-oynarken-kopegin-saldirdigi-cocugun-yaralandi-anlar-kamerada-2063147 (Erişim Tarihi: 20.06.2023)
- Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü. (2021, Aralık 9). Tehlike Arz Eden Hayvanlara İlişkin Genelge. https://www.tarimorman.gov.tr/DKMP/Haber/209/Tehlike-Arz-Eden-Hayvanlara-Iliskin-Genelge (Erişim Tarihi: 13.08.2023)
- Dünya. (2023, Temmuz 6). Ataşehir’de köpek saldırısına uğrayan kadın ağır yaralandı. https://www.dunya.com/video-galeri/gundem/atasehirde-kopek-saldirisina-ugrayan-kadin-agir-yaralandi-video-697574 (Erişim Tarihi: 14.08.2023)
- En Son Haber. (2022, Kasım 16). Köpek saldırısı bir can daha aldı. https://www.ensonhaber.com/3-sayfa/kopek-saldirisi-bir-can-daha-aldi (Erişim Tarihi: 20.06.2023)
- Er, B., Kılınç, N., Aksoy, E., & Çalış, H. (2017). Acute Appendicitis After Extraordinary Dog Bites From The Abdomen in a Child: Dog Bite Case. Pediatr Pract Res, 5(1), 16-18.
- Erdoğan, O. & Savaş, H. (2023). Sokak Köpekleri ve Sivil Toplum Kuruluşları Y. Şahin (Dü.) içinde, Sahipsiz Köpekler. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
- Euronews. (2021, Aralık 29). ‘Kan sporlarından doğan yasaklı pitbull ırkı nasıl ortaya çıktı? https://tr.euronews.com/2021/12/29/kan-sporlar-ndan-dogan-sadakat-sembolu-pitbullar-nas-l-ortaya-c-kt (Erişim Tarihi: 18.08.2023)
- FEDIAF. (2023). Annual Report 2023. https://europeanpetfood.org/wp-content/uploads/2023/07/FEDIAF_Annual-Report_2023.pdf (Erişim Tarihi: 18.08.2023)
- Fib Haber. (2022, Ekim 24). Nevşehir’de sokak köpekleri sahipli köpeğe saldırarak öldürdü. https://www.fibhaber.com/nevsehirde-sokak-kopekleri-sahipli-kopege-saldirarak-oldurdu (Erişim Tarihi: 15.08.2023)
- Franklin, A. (1999). Animals and Modern Cultures: A Sociology of Human–Animal Relations in Modernity. Melbourne, Australia: Sage Publications.
- Freedman, A. H., Lohmueller, K. E., & Wayne, R. K. (2016). Evolutionary History, Selective Sweeps, and Deleterious Variation in the Dog. Annu. Rev. Ecol. Evol. Syst, 47, 73-96. doi: 10.1146/annurev-ecolsys-121415-032155
- Guy, N. C., Luescher, U. A., Dohoo, S. E., Spangler, E., Miller, J. B., Dohoo, I. R., & Bate, L. A. (2001). A case series of biting dogs: Characteristics of the dogs, their behaviour, and their victims. Applied Animal Behaviour Science, 74(2001), 43-57. doi: 10.1016/S0168-1591(01)00155-1
- Haber 7. (2023, Ağustos 5). Başıboş köpek sorunu için kritik öneri: Türkiye’ye devasa gelir fırsatı! https://www.haber7.com/guncel/haber/3343754-basibos-kopek-sorunu-icin-kritik-oneri-turkiyeye-devasa-gelir-firsati (Erişim Tarihi: 18.08.2023)
- Haberler. (2021, Aralık 30). Almanya’da tehlikeli köpeğe sahip olmak özel izne tabi. https://www.haberler.com/yerel/almanya-da-tehlikeli-kopege-sahip-olmak-ozel-izne-14634531-haberi/ (Erişim Tarihi: 11.08.2023)
- Habertürk. (2022, Ağustos 27). Antalya’da denizde caretta carettanın saldırısına uğrayan Rus kadın yaralandı. https://www.haberturk.com/denizde-caretta-carettanin-saldirisina-ugrayan-rus-kadin-yaralandi-3515445 (Erişim Tarihi: 16.08.2023)
- Habertürk. (2023, Ocak 3). Sokak köpeği ısırdı, kuduz aşısı olmak için 100 kilometre yol gitti. https://www.haberturk.com/sokak-kopegi-isirdi-kuduz-asisi-olmak-icin-100-kilometre-yol-gitti-3552876 (Erişim Tarihi: 16.08.2023)
- HAÇİKO. (2023, Ağustos 14). Derneğin Amacı. https://haciko.org.tr//kurumsal/dernegin-amaci-1.html
- HAYKOD. (2023, Ağustos 14). Hakkımızda. https://www.haykod.org/hakkimizda/
- HAYTAP. (2023a, Şubat 3). Sadece İstanbul’da bir hafta içinde ortalama 300 sahipsiz hayvan trafik kazası geçiriyor [Video file]. https://www.youtube.com/watch?v=vdBi9o_vBio
- HAYTAP. (2023b, Ağustos 14). Manifestomuz. https://www.haytap.org/tr/kurumsal/manifestomuz
- HAYTAP. (2023c, Ağustos 16). Köpek Durup Dururken Saldırmaz! https://www.haytap.org/tr/kopek-durup-dururken-saldirmaz
- Hirschman, E. C. (1994). Consumers and Their Animal Companions. Journal of Consumer Research, 20(4), 616-632.
- Holbrook, M. B., Stephens, D. L., Day, E., Holbrook, S. M., & Strazar, G. (2001). A Collective Stereographic Photo Essay on Key Aspects of Animal Companionship: The Truth About Dogs and Cats. Academy of Marketing Science Review, 1, 1-16. Retrieved from https://www.semanticscholar.org/paper/A-Collective-Stereographic-Photo-Essay-on-Key-of-Holbrook-Stephens/ea0a12a7a5bbd4f71037affd881a6657ba80515d
- Hürriyet. (2016, Ağustos 15). Caretta caretta saldırısında 5 kişi yaralandı. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/caretta-caretta-saldirisinda-5-kisi-yaralandi-40194897 (Erişim Tarihi: 16.08.2023)
- Hürriyet. (2023a, Ocak 31). Van’da minik Emir Mete köpek saldırısında hayatını kaybetti. https://www.hurriyet.com.tr/video/vanda-minik-emir-mete-kopek-saldirisinda-hayatini-kaybetti-42212507 (Erişim Tarihi: 20.06.2023)
- Hürriyet. (2023b, Mayıs 11). Köpeklerin saldırdığı çocuğa 40 dikiş atıldı. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/kopeklerin-saldirdigi-cocuga-40-dikis-atildi-42265872 (Erişim Tarihi: 20.06.2023)
- İHA. (2022, Ocak 26). Van’da başıboş köpek dehşeti haberi. tv04.net. https://www.tv04.net/vanda-basibos-kopek-dehseti-41182-haberi (Erişim Tarihi: 16.08.2023)
- Jandarma Genel Komutanlığı. (2023, Ağustos 19). Jandarma Köpek Timleri. https://www.jandarma.gov.tr/jandarma-kopek-timleri
- Kaya, H. & Bektaş, M. (2019). Çalışan Bireylerin Evcil Hayvanlara Bağlanma Nedenlerine İlişkin Nitel Bir Çalışma. Mediterranean Journal of Humanities, IX (2), 401-417.
- Keten, A. (2022). İnsan Kontrolü Dışındaki Köpekler için Kullanılan Kavramların Karmaşıklığı. Avrasya Terim Dergisi, 10(3), 66-74. doi:10.31451/ejatd.1163646
- Kılıç, N. & Sarıerler, M. (2003). Dog Bite Wounds: A Retrospective Study (114 cases). YYÜ Vet. Fak. Derg., 14(2), 86-88.
- Kırışık, F. & Öztürk, K. (2021). Şiddet Haberlerinden Hayvan Haklarına, Sahipsiz Köpek Sorunu. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 69, 360-388. doi:10.51290/dpusbe.946017
- Machová, K., Součková, M., Procházková, R., Vaníčková, Z., & Mezian, K. (2019). Canine-Assisted Therapy Improves Well-Being in Nurses. Int. J. Environ. Res. Public Health, 16(19), 3670. doi:10.3390/ijerph16193670
- Marcus, D. A. (2013). The Science Behind Animal-Assisted Therapy. Curr Pain Headache Rep., 17(4), 322. doi: 10.1007/s11916-013-0322-2
- Norm Haber. (2023, Ocak 21). Bursa’da korku dolu anlar! Yaşlı kadına 10 sokak köpeği saldırdı https://www.normhaber.com/bursada-korku-dolu-anlar-yasli-kadina-10-sokak-kopegi-saldirdi-440662 (Erişim Tarihi: 20.06.2023)
- NTV. (2012, Ağustos 17). Rottweiler saldırısı can aldı. https://www.ntv.com.tr/dunya/rottweiler-saldirisi-can-aldi,C2hQvi50ekS61-7aNycZeA (Erişim Tarihi: 20.06.2023)
- Özgür Kocaeli Gazetesi. (2023, Mayıs 15). Doğu Kışla Parkı’ndaki başıboş köpekler ısırdı! https://www.ozgurkocaeli.com.tr/haber/15018514/dogu-kisla-parkindaki-basibos-kopekler-isirdi (Erişim Tarihi: 16.08.2023)
- Özkul, T. (2014). Türkiye’de Hayvan Destekli Terapi Uygulamalarından Örnekler. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 36-36.
- Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü. (2023, Ağustos 14). Derneklerin Faaliyet Alanlarına Göre Dağılımı. https://www.siviltoplum.gov.tr/derneklerin-faaliyet-alanlarina-gore-dagilimi
- Son Dakika. (2023, Mayıs 5). Başıboş sokak köpeği önce çocuğu ısırdı daha sonra başka bir köpeği boğdu. https://www.sondakika.com/haber/haber-basibos-sokak-kopegi-once-cocuga-isirdi-daha-15865401/
(Erişim Tarihi: 16.08.2023)
- Sözcü. (2017, Ağustos 11). Bodrum’da caretta caretta saldırısı: Gözyaşları içinde yaşadıklarını anlattı. https://www.sozcu.com.tr/2017/gundem/bodrumda-caretta-caretta-saldirisi-gozyaslari-icinde-yasadiklarini-anlatti-1969454/ (Erişim Tarihi: 16.08.2023)
- Sürsal Şimşek, N. (2023). Halk Sağlığı Açısından Sahipsiz Köpekler. Y. Şahin (Dü.) içinde, Sahipsiz Köpekler. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
- Şen, Y. & Atasoy, F. (2014). Köpek ve Kedilerde Bazı Anormal Davranışlar. Lalahan Hay. Araşt. Enst. Derg, 54(2), 91-99.
- Şentürk. (2023, Ağustos 18). Libya’da Neler Oluyor? [Video file]. https://www.youtube.com/watch?v=G4XUwSawllc
- Tarım ve Orman Bakanlığı. (2022, Aralık 27). Sahipli Hayvanların Dijital Kimliklendirilmesi. https://www.tarimorman.gov.tr/Haber/5652/Sahipli-Hayvanlarin-Dijital-Kimliklendirilmesi (Erişim Tarihi: 18.08.2023)
- THKD. (2023, Ağustos 14). Amaçlarımız. https://www.thkd.org.tr/hakkimizda.php
- TRT Haber. (2021, Aralık 28). Tehlikeli köpek ırkları için yeni dönem: Çip yoksa sokak da bakımı da yasak. https://www.trthaber.com/haber/gundem/tehlikeli-kopek-irklari-icin-yeni-donem-cip-yoksa-sokak-da-bakimi-da-yasak-639655.html (Erişim Tarihi: 13.08.2023)
- Ütücü, B. (2022, Aralık 1). HAYTAP Başkanı: Biz de sokakta sahipsiz hayvan istemiyoruz ama…. INDEPENDENT Türkçe. https://www.indyturk.com/node/582791/haber/haytap-ba%C5%9Fkan%C4%B1-biz-de-sokakta-sahipsiz-hayvan-istemiyoruz-ama%E2%80%A6 (Erişim Tarihi: 18.08.2023)
- WagWalking. (2023, Ağustos 18). Fila Brasileiro. https://wagwalking.com/breed/fila-brasileiro
- Yeni Şafak. (2022, Nisan 13). Sahipsiz köpek ihbarı yağıyor: İstanbul’da 15 ayda 881 kişi ısırıldığını bildirdi. https://www.yenisafak.com/gundem/sahipsiz-kopek-ihbari-yagiyor-istanbulda-15-ayda-881-kisi-isirildigini-bildirdi-3794920 (Erişim Tarihi: 19.08.2023)
- Yılmaz Aslantürk, A. (2023). Sahipsiz Köpekler ve Kentsel Güvenlik. Y. Şahin (Dü.) içinde, Sahipsiz Köpekler. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
Sosyal Sağlık Perspektifinden Hayvan Sevgisi ve Karşıtlığı: Sokak Köpekleri ve Yeni Toplumsal Riskler
Year 2023,
Volume: 5 Issue: 2, 62 - 77, 31.12.2023
Hür Mahmut Yücer
,
Beyhan Ay Kıran
Abstract
Çağımızda ortaya çıkan yeni toplumsal sorun ve risklerden biri sahipsiz evcil hayvanlar sorunudur. Sahipli ya da sahipsiz köpeklerin saldırıları sonucu artan yaralamalı vakalar, hijyen, güvenlik, sağlık gibi sorunlar sadece savunmasız çocukları, yaşlıları ve engellileri değil toplumun tüm kesimlerini tehdit etmektedir. Büyük şehirlerde bu riskler her gün büyümekte ve sosyal sağlıksızlık seviyesini de aynı oranda artırmaktadır. Yazılı ve görsel medyaya her gün yeni bir vaka yansımaktadır. Hayvanların saldırıları ile ortaya çıkan yaralamalı vakalar sonucunda yapılan koruyucu yorumlara mukabil hayvan severlerin farklı yorum ve protesto gösterileri ile karşılaşılmakta, bu da toplumda gerilimlere sebebiyet vermektedir. Diğer taraftan hayvanlara şiddet ve toplu katliam görüntüleri de ortaya çıkabilmekte, bu durum yine toplumda infial oluşturmaktadır. Dünya genelinde bir sorun haline gelen köpeklerin sayısı farklı yöntem ve uygulamalarla kontrol altına alınmaktadır. Ülkemizde ise sahipsiz hayvanlara müdahale söz konusu olduğunda bireysel ve kurumsal olarak hayvan hakları savunucuları uygulamaların karşısında durmaktadır. Bu çalışmada hayvan sevgisi ve karşıtlığı arasında ortaya çıkan yeni risklerin koruyucu sosyal hizmet perspektifinden incelenmesine çalışılacaktır. Araştırma literatür taraması yöntemiyle yapılacaktır. Sahipli ve sahipsiz köpeklerin yol açtığı sorunlar için koruyucu/önleyici sosyal hizmet perspektifinden çözüm önerileri araştırılacaktır.
References
- AA. (2021a, Temmuz 10). Hayvan barınaklarındaki cins köpek sayısı her geçen gün artıyor. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/hayvan-barinaklarindaki-cins-kopek-sayisi-her-gecen-gun-artiyor/2300165 (Erişim Tarihi: 17.08.2023)
- AA. (2021b, Aralık 30). Avrupa ve ABD’de sokak hayvanlarıyla ilgili düzenlemeler katı biçimde uygulanıyor. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/avrupa-ve-abdde-sokak-hayvanlariyla-ilgili-duzenlemeler-kati-bicimde-uygulaniyor/2461248 (Erişim Tarihi: 11.08.2023).
- AA. (2023, Aralık 16). Muş’ta köpeklerin saldırısında yaralanan yaşlı kadın yaşadığı korku dolu anları anlattı. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/musta-kopeklerin-saldirisinda-yaralanan-yasli-kadin-yasadigi-korku-dolu-anlari-anlatti/3084111 (Erişim Tarihi: 16.12.2023)
- AFAD. (2023, Ağustos 19). AFAD Arama Kurtarma Köpekleri. https://www.afad.gov.tr/arama-kurtarma-kopekleri
- American Kennel Club. (2023, Ağustos 10). Dog Breeds. https://www.akc.org/dog-breeds/
- Ardıç, Y. (2023). Sahipsiz Köpekler ile İlgili Türkiye ve AB Mevzuatı ve Uygulamaları. Y. Şahin (Dü.) içinde, Sahipsiz Köpekler. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
- Aydoğan, M. & Meral, O. (2019). Sahipsiz köpeklerin Popülasyonunun Kontrol Altına Alınması ve Buna İlişkin Hukuki Altyapının Oluşturulması. D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, 21(Özel Sayı), 2129-2159.
- Aysul, N., Eren, H., Gargılı, A., Ertabaklar, H., Ertuğ, S., Şi̇mşek, E., & Vuruşaner, C. (2012). İstanbul İlinde Köpeklerde Zoonotik Visseral Leishmaniasisin Araştırılması. Animal Health Prod. and Hyg, 1, 21-25.
- Bakırtaş, İ. & Buluş, G. C. (2023). Sahipsiz Köpekler ve İktisadi Tartışmalar. Y. Şahin (Dü.) içinde, Sahipsiz Köpekler. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
- Bulut, G. (2023). Sahipsiz Köpeklerin Demografisi. Y. Şahin (Dü.) içinde, Sahipsiz Köpekler. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
- Canevska, O. R. & Akgün, N. R. (2021). Dogs Therapy for Children with Motor Disabilities. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 18(41), 3099-3116.
- CNN Türk. (2022, Ocak 19). Sokak köpekleri iş insanına saldırdı. https://www.cnnturk.com/video/turkiye/sokak-kopekleri-is-insanina-saldirdi (Erişim Tarihi: 14.08.2023)
- Cumhuriyet. (2016, Kasım 3). Mahalleli köpekler yüzünden dışarı çıkamıyor. https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/mahalleli-kopekler-yuzunden-disari-cikamiyor-625503 (Erişim Tarihi: 16.08.2023)
- Çetin, E. (2017). Tüketim Toplumunda Evcil Hayvanların Sahiplenilmesi: Sosyolojik Bir Analiz. SAD, 20(2), 89-107.
- DEDA. (2022, Eylül 6). Sokak hayvanlarını beslerken istemeden nasıl zarar veriyoruz? https://www.dedahaber.com/denizli/sokak-hayvanlarini-beslerken-istemeden-nasil-zarar-veriyoruz/ (Erişim Tarihi: 16.08.2023)
- DHA. (2022, Mayıs 1). Apartmanın koridorunda oynarken köpeğin saldırdığı çocuğun yaralandığı anlar kamerada. https://www.dha.com.tr/gundem/apartmanin-koridorunda-oynarken-kopegin-saldirdigi-cocugun-yaralandi-anlar-kamerada-2063147 (Erişim Tarihi: 20.06.2023)
- Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü. (2021, Aralık 9). Tehlike Arz Eden Hayvanlara İlişkin Genelge. https://www.tarimorman.gov.tr/DKMP/Haber/209/Tehlike-Arz-Eden-Hayvanlara-Iliskin-Genelge (Erişim Tarihi: 13.08.2023)
- Dünya. (2023, Temmuz 6). Ataşehir’de köpek saldırısına uğrayan kadın ağır yaralandı. https://www.dunya.com/video-galeri/gundem/atasehirde-kopek-saldirisina-ugrayan-kadin-agir-yaralandi-video-697574 (Erişim Tarihi: 14.08.2023)
- En Son Haber. (2022, Kasım 16). Köpek saldırısı bir can daha aldı. https://www.ensonhaber.com/3-sayfa/kopek-saldirisi-bir-can-daha-aldi (Erişim Tarihi: 20.06.2023)
- Er, B., Kılınç, N., Aksoy, E., & Çalış, H. (2017). Acute Appendicitis After Extraordinary Dog Bites From The Abdomen in a Child: Dog Bite Case. Pediatr Pract Res, 5(1), 16-18.
- Erdoğan, O. & Savaş, H. (2023). Sokak Köpekleri ve Sivil Toplum Kuruluşları Y. Şahin (Dü.) içinde, Sahipsiz Köpekler. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
- Euronews. (2021, Aralık 29). ‘Kan sporlarından doğan yasaklı pitbull ırkı nasıl ortaya çıktı? https://tr.euronews.com/2021/12/29/kan-sporlar-ndan-dogan-sadakat-sembolu-pitbullar-nas-l-ortaya-c-kt (Erişim Tarihi: 18.08.2023)
- FEDIAF. (2023). Annual Report 2023. https://europeanpetfood.org/wp-content/uploads/2023/07/FEDIAF_Annual-Report_2023.pdf (Erişim Tarihi: 18.08.2023)
- Fib Haber. (2022, Ekim 24). Nevşehir’de sokak köpekleri sahipli köpeğe saldırarak öldürdü. https://www.fibhaber.com/nevsehirde-sokak-kopekleri-sahipli-kopege-saldirarak-oldurdu (Erişim Tarihi: 15.08.2023)
- Franklin, A. (1999). Animals and Modern Cultures: A Sociology of Human–Animal Relations in Modernity. Melbourne, Australia: Sage Publications.
- Freedman, A. H., Lohmueller, K. E., & Wayne, R. K. (2016). Evolutionary History, Selective Sweeps, and Deleterious Variation in the Dog. Annu. Rev. Ecol. Evol. Syst, 47, 73-96. doi: 10.1146/annurev-ecolsys-121415-032155
- Guy, N. C., Luescher, U. A., Dohoo, S. E., Spangler, E., Miller, J. B., Dohoo, I. R., & Bate, L. A. (2001). A case series of biting dogs: Characteristics of the dogs, their behaviour, and their victims. Applied Animal Behaviour Science, 74(2001), 43-57. doi: 10.1016/S0168-1591(01)00155-1
- Haber 7. (2023, Ağustos 5). Başıboş köpek sorunu için kritik öneri: Türkiye’ye devasa gelir fırsatı! https://www.haber7.com/guncel/haber/3343754-basibos-kopek-sorunu-icin-kritik-oneri-turkiyeye-devasa-gelir-firsati (Erişim Tarihi: 18.08.2023)
- Haberler. (2021, Aralık 30). Almanya’da tehlikeli köpeğe sahip olmak özel izne tabi. https://www.haberler.com/yerel/almanya-da-tehlikeli-kopege-sahip-olmak-ozel-izne-14634531-haberi/ (Erişim Tarihi: 11.08.2023)
- Habertürk. (2022, Ağustos 27). Antalya’da denizde caretta carettanın saldırısına uğrayan Rus kadın yaralandı. https://www.haberturk.com/denizde-caretta-carettanin-saldirisina-ugrayan-rus-kadin-yaralandi-3515445 (Erişim Tarihi: 16.08.2023)
- Habertürk. (2023, Ocak 3). Sokak köpeği ısırdı, kuduz aşısı olmak için 100 kilometre yol gitti. https://www.haberturk.com/sokak-kopegi-isirdi-kuduz-asisi-olmak-icin-100-kilometre-yol-gitti-3552876 (Erişim Tarihi: 16.08.2023)
- HAÇİKO. (2023, Ağustos 14). Derneğin Amacı. https://haciko.org.tr//kurumsal/dernegin-amaci-1.html
- HAYKOD. (2023, Ağustos 14). Hakkımızda. https://www.haykod.org/hakkimizda/
- HAYTAP. (2023a, Şubat 3). Sadece İstanbul’da bir hafta içinde ortalama 300 sahipsiz hayvan trafik kazası geçiriyor [Video file]. https://www.youtube.com/watch?v=vdBi9o_vBio
- HAYTAP. (2023b, Ağustos 14). Manifestomuz. https://www.haytap.org/tr/kurumsal/manifestomuz
- HAYTAP. (2023c, Ağustos 16). Köpek Durup Dururken Saldırmaz! https://www.haytap.org/tr/kopek-durup-dururken-saldirmaz
- Hirschman, E. C. (1994). Consumers and Their Animal Companions. Journal of Consumer Research, 20(4), 616-632.
- Holbrook, M. B., Stephens, D. L., Day, E., Holbrook, S. M., & Strazar, G. (2001). A Collective Stereographic Photo Essay on Key Aspects of Animal Companionship: The Truth About Dogs and Cats. Academy of Marketing Science Review, 1, 1-16. Retrieved from https://www.semanticscholar.org/paper/A-Collective-Stereographic-Photo-Essay-on-Key-of-Holbrook-Stephens/ea0a12a7a5bbd4f71037affd881a6657ba80515d
- Hürriyet. (2016, Ağustos 15). Caretta caretta saldırısında 5 kişi yaralandı. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/caretta-caretta-saldirisinda-5-kisi-yaralandi-40194897 (Erişim Tarihi: 16.08.2023)
- Hürriyet. (2023a, Ocak 31). Van’da minik Emir Mete köpek saldırısında hayatını kaybetti. https://www.hurriyet.com.tr/video/vanda-minik-emir-mete-kopek-saldirisinda-hayatini-kaybetti-42212507 (Erişim Tarihi: 20.06.2023)
- Hürriyet. (2023b, Mayıs 11). Köpeklerin saldırdığı çocuğa 40 dikiş atıldı. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/kopeklerin-saldirdigi-cocuga-40-dikis-atildi-42265872 (Erişim Tarihi: 20.06.2023)
- İHA. (2022, Ocak 26). Van’da başıboş köpek dehşeti haberi. tv04.net. https://www.tv04.net/vanda-basibos-kopek-dehseti-41182-haberi (Erişim Tarihi: 16.08.2023)
- Jandarma Genel Komutanlığı. (2023, Ağustos 19). Jandarma Köpek Timleri. https://www.jandarma.gov.tr/jandarma-kopek-timleri
- Kaya, H. & Bektaş, M. (2019). Çalışan Bireylerin Evcil Hayvanlara Bağlanma Nedenlerine İlişkin Nitel Bir Çalışma. Mediterranean Journal of Humanities, IX (2), 401-417.
- Keten, A. (2022). İnsan Kontrolü Dışındaki Köpekler için Kullanılan Kavramların Karmaşıklığı. Avrasya Terim Dergisi, 10(3), 66-74. doi:10.31451/ejatd.1163646
- Kılıç, N. & Sarıerler, M. (2003). Dog Bite Wounds: A Retrospective Study (114 cases). YYÜ Vet. Fak. Derg., 14(2), 86-88.
- Kırışık, F. & Öztürk, K. (2021). Şiddet Haberlerinden Hayvan Haklarına, Sahipsiz Köpek Sorunu. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 69, 360-388. doi:10.51290/dpusbe.946017
- Machová, K., Součková, M., Procházková, R., Vaníčková, Z., & Mezian, K. (2019). Canine-Assisted Therapy Improves Well-Being in Nurses. Int. J. Environ. Res. Public Health, 16(19), 3670. doi:10.3390/ijerph16193670
- Marcus, D. A. (2013). The Science Behind Animal-Assisted Therapy. Curr Pain Headache Rep., 17(4), 322. doi: 10.1007/s11916-013-0322-2
- Norm Haber. (2023, Ocak 21). Bursa’da korku dolu anlar! Yaşlı kadına 10 sokak köpeği saldırdı https://www.normhaber.com/bursada-korku-dolu-anlar-yasli-kadina-10-sokak-kopegi-saldirdi-440662 (Erişim Tarihi: 20.06.2023)
- NTV. (2012, Ağustos 17). Rottweiler saldırısı can aldı. https://www.ntv.com.tr/dunya/rottweiler-saldirisi-can-aldi,C2hQvi50ekS61-7aNycZeA (Erişim Tarihi: 20.06.2023)
- Özgür Kocaeli Gazetesi. (2023, Mayıs 15). Doğu Kışla Parkı’ndaki başıboş köpekler ısırdı! https://www.ozgurkocaeli.com.tr/haber/15018514/dogu-kisla-parkindaki-basibos-kopekler-isirdi (Erişim Tarihi: 16.08.2023)
- Özkul, T. (2014). Türkiye’de Hayvan Destekli Terapi Uygulamalarından Örnekler. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi, 36-36.
- Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü. (2023, Ağustos 14). Derneklerin Faaliyet Alanlarına Göre Dağılımı. https://www.siviltoplum.gov.tr/derneklerin-faaliyet-alanlarina-gore-dagilimi
- Son Dakika. (2023, Mayıs 5). Başıboş sokak köpeği önce çocuğu ısırdı daha sonra başka bir köpeği boğdu. https://www.sondakika.com/haber/haber-basibos-sokak-kopegi-once-cocuga-isirdi-daha-15865401/
(Erişim Tarihi: 16.08.2023)
- Sözcü. (2017, Ağustos 11). Bodrum’da caretta caretta saldırısı: Gözyaşları içinde yaşadıklarını anlattı. https://www.sozcu.com.tr/2017/gundem/bodrumda-caretta-caretta-saldirisi-gozyaslari-icinde-yasadiklarini-anlatti-1969454/ (Erişim Tarihi: 16.08.2023)
- Sürsal Şimşek, N. (2023). Halk Sağlığı Açısından Sahipsiz Köpekler. Y. Şahin (Dü.) içinde, Sahipsiz Köpekler. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
- Şen, Y. & Atasoy, F. (2014). Köpek ve Kedilerde Bazı Anormal Davranışlar. Lalahan Hay. Araşt. Enst. Derg, 54(2), 91-99.
- Şentürk. (2023, Ağustos 18). Libya’da Neler Oluyor? [Video file]. https://www.youtube.com/watch?v=G4XUwSawllc
- Tarım ve Orman Bakanlığı. (2022, Aralık 27). Sahipli Hayvanların Dijital Kimliklendirilmesi. https://www.tarimorman.gov.tr/Haber/5652/Sahipli-Hayvanlarin-Dijital-Kimliklendirilmesi (Erişim Tarihi: 18.08.2023)
- THKD. (2023, Ağustos 14). Amaçlarımız. https://www.thkd.org.tr/hakkimizda.php
- TRT Haber. (2021, Aralık 28). Tehlikeli köpek ırkları için yeni dönem: Çip yoksa sokak da bakımı da yasak. https://www.trthaber.com/haber/gundem/tehlikeli-kopek-irklari-icin-yeni-donem-cip-yoksa-sokak-da-bakimi-da-yasak-639655.html (Erişim Tarihi: 13.08.2023)
- Ütücü, B. (2022, Aralık 1). HAYTAP Başkanı: Biz de sokakta sahipsiz hayvan istemiyoruz ama…. INDEPENDENT Türkçe. https://www.indyturk.com/node/582791/haber/haytap-ba%C5%9Fkan%C4%B1-biz-de-sokakta-sahipsiz-hayvan-istemiyoruz-ama%E2%80%A6 (Erişim Tarihi: 18.08.2023)
- WagWalking. (2023, Ağustos 18). Fila Brasileiro. https://wagwalking.com/breed/fila-brasileiro
- Yeni Şafak. (2022, Nisan 13). Sahipsiz köpek ihbarı yağıyor: İstanbul’da 15 ayda 881 kişi ısırıldığını bildirdi. https://www.yenisafak.com/gundem/sahipsiz-kopek-ihbari-yagiyor-istanbulda-15-ayda-881-kisi-isirildigini-bildirdi-3794920 (Erişim Tarihi: 19.08.2023)
- Yılmaz Aslantürk, A. (2023). Sahipsiz Köpekler ve Kentsel Güvenlik. Y. Şahin (Dü.) içinde, Sahipsiz Köpekler. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.