A DIFFERENT USE OF THE TURKISH KNOT IN SİVAS ŞARKIŞLA CARPET

Year 2021, , 130 - 145, 15.12.2021

Suzan Bayraktaroğlu

https://doi.org/10.34242/akmbaris.2021.158

Abstract

Carpets, one of our traditional arts, are woven with a double knot system called Turkish knot. In this system, weaving is performed by connecting two warps side by side with a knot rope. However, in the researches, it has been seen that the Turkish knot is always applied on alternative warps instead of the same two warps in some carpets.
On a lozenge-patterned piece between the carpet fragments from the 3rd and 4th centuries which was found by Russian archaeologist Sir Aurel Stein in East Turkestan between 1906 and 1908, it is understood that a different technique is applied with the Turkish knot knotted on alternative warps.
This technique, which is also used in Central Asian Turkmen carpets, is kept alive in Anatolia as an old tradition.
In Istanbul Turkish and Islamic Arts Museum, Istanbul Foundations Carpet Museum, Ankara Foundation Works Museum and Sivas Gök Madrasa Foundation Museum and in the Stockholm National Museum, the Berlin Dahlem Museum, the Rijks Museum and the Washington Textile Museum there are carpets in which the slipped Turkish knot is applied.
Alternative knot is a technique that is more suitable for weaving diagonal lines, shapes such as triangles, rhombuses and filling the areas within them. It provides the formation of smoother lines and a stronger carpet, away from the gradual effect of the Turkish knot in normal practice.
This technique, which is applied in carpets woven by the Salur tribe in Turkmenistan, is also seen in the regions such as Manisa, Konya, Sivas, Malatya and Erzurum where the Salur tribe settled in Anatolia. The hexagonal medallions on the carpets are similar to the lake motif of the Salur Turkmen, and the unity of technique and pattern is kept alive by the carpets woven in Anatolia.

Keywords

Carpet, Turkısh knot, Slipped Turkısh Knot, Salur Tribe, Sarkısla Carpet

SİVAS ŞARKIŞLA HALILARINDA TÜRK DÜĞÜMÜNÜN FARKLI BİR KULLANIMI

Abstract

Gelenekli sanatlarımızdan olan halılar, Türk düğümü denilen çift düğüm sistemi ile dokunurlar. Bu sistemde yanyana iki çözgü teli, düğüm ipi ile birbirine bağlanarak dokuma gerçekleştirilir. Ancak yapılan araştırmalarda bazı halılarda Türk düğümünün hep aynı iki çözgü teli yerine alternatif çözgüler üzerine uygulandığı görülmüştür.
Rus arkeolog Sir Aurel Stein’in Doğu Türkistan’da 1906 - 1908 tarihlerinde ele geçirdiği 3. ve 4. yüzyıllardan kalma halı parçaları arasında, baklava desenli bir parçada alternatif çözgüler üzerine düğümlenmiş Türk düğümü ile değişik bir tekniğin uygulandığı anlaşılmıştır. Orta Asya Türkmen halılarında da kullanılan bu teknik eski bir gelenek olarak Anadolu’da yaşatılmaktadır.
İstanbul Türk ve İslam Eserleri Müzesinde, İstanbul Vakıflar Halı Müzesinde, Ankara Vakıf Eserleri Müzesinde, Sivas Gök Medrese Vakıf Müzesinde, Stockholm National Museum’da, Berlin Dahlem Müzesinde, Rijks Museum ve Washington Textile Museum’da kaydırılmış Türk düğümünün uygulandığı halılar bulunmaktadır.
Kaydırılmış düğüm daha çok çapraz ilerleyen hatların dokunmasında, üçgen, eşkenar dörtgen gibi şekillerde ve bunlar içinde kalan alanların doldurulmasında elverişli bir tekniktir. Türk düğümünün normal uygulamada yarattığı kademeli etkiden uzak, daha düzgün hatların oluşmasını ve halının daha sağlam olmasını sağlamaktadır.
Türkmenistan’da Salur boyu tarafından dokunan halılarda uygulanan bu teknik, Anadolu’da da Salur boyunun yerleştiği Manisa, Konya, Sivas, Malatya, Erzurum gibi bölgelerde görülmektedir. Halılarda yer alan altıgen madalyonlar, Salur Türkmenlerinin göl motifiyle benzerlik göstermekte olup, teknik ve desen birliği Anadolu’da dokunan halılarla yaşatılmaktadır.

Keywords

Halı, Türk Düğümü, Kaydırılmış Türk Düğümü, Gelenek, Salur Boyu, Şarkışla Halısı

References

• Aslanapa, Oktay. Türk Halı Sanatının Bin Yılı, İstanbul: İnkılap Kitabevi Yayın Sanayi ve Ticaret A.Ş., 2005.
• Balpınar, Belkıs. ve Hirsch, Udo. T.C. Vakıflar Genel Müdürlüğü Halı Müzesi Kataloğu, Wesel: Uta Hülsey Yayınevi, 1989.
• Bayraktaroğlu, Suzan. “Türk Halılarında Batı Literatürü Konusu” Arış, 1 (Mart 1997), s.86-93.
• Bayraktaroğlu, Suzan ve Özçelik, Serpil. Haz., Halı Müzesi ile Kilim ve Düz Dokuma Yaygılar Müzesi Kataloğu, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayını, 2007.
• Bodur, Fulya. “Karapınar Halıcılığı”, Türk Dünyası Araştırmaları, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayını, (Ekim 1984), s. 73-81.
• Kayıpmaz, Fahrettin. ve Kayıpmaz, Naciye. “Erken Dönem Anadolu’su Şarkışla Halıları”, Türkiyemiz, 73, İstanbul: Akbank T.A.Ş., (Eylül 1994), s. 38-44.
• Muse, Garry. “Early Turkish Rugs”, Orient Stars A Carpet Collection, E. Heinrich Kirchheim Stuttgart and Halı Publications Ltd London, (1993) s. 306-341
• Özen, Kutlu. “Fetih’ten Günümüze Divriği İlçesinde Türk Kültürünün Özellikleri”, Selçuklular Döneminde Sivas Sempozyum Bildirileri 29 Eylül- 01 Ekim 2005, Sivas (2006), s. 339 346.
• Sümer, Faruk. Oğuzlar (Türkmenler) Tarihleri-Boy Teşkilatı-Destanları, Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Yayını, 1972.
• Türkmen, Nalan. Orta Asya Türkmen Halıları İle Tarihî Anadolu-Türk Halılarının Ortak Özellikleri, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 2001.
• Yetkin, Şerare. “Türk Halı Sanatında Bir Teknik Özellik”, Vakıflar Dergisi, 14 (1982), s.119-123.
• Yetkin, Şerare. Türk Halı Sanatı, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1991.