Isparta Müzesindeki Osmanlı Dönemine Ait Bakır Eşyalar

Year 2015, Issue: 11, 53 - 72, 02.12.2015

Filiz Nurhan Ölmez Ali Kılınç

https://doi.org/10.34242/akmbaris.2019.67

Abstract

1800’lü yılların sonlarında Isparta’da çok çeşitli el sanatları ve sanat erbabı ustalar bulunmaktaydı. Çok sayıda ustası olan bu el sanatlarından biri de bakırcılıktır. 1850’li yıllarda Isparta’da evlerde kullanılan yemek takımlarının hemen hepsinin bakırdan olduğu bilinmektedir. 1900’lü yılların ortalarına kadar yaşayan bakır cezvecilik de işçilik yönünden oldukça önemli bir yere sahipti. Ispartalı bakır ustaları tarafından geliştirilen 20 çeşit cezve bulunmakta, ünlü Isparta bakır cezveleri yurtdışına bile gönderilmekteydi. Günümüzde 1985 yılında ziyarete açılan Isparta Müzesi envanterine kayıtlı olan 66 adet bakır eşya bulunmaktadır. Müze arşivinde muhafaza edilen bakır eşyaların genel ve bezeme özelliklerine, işleme tekniklerine yönelik herhangi bir araştırma bulunmamaktadır. Bu çalışmada Isparta Müzesindeki bakır eşyalar kullanım alanlarına göre; mutfak, savaş, süs ve banyo eşyaları olmak üzere 4 grupta incelenmiştir. Isparta Müzesi envanterine kayıtlı olan bakır eserler genel özellikleri, bezemeleri ve işleme teknikleri ele alınarak tanıtılmıştır.

Keywords

Isparta Müzesi, bakırcılık, maden sanatları, bakır cezve, Osmanlı sanatı, bakır eşya

References

• Anonim (1970). Hayat Büyük Türk Sözlüğü, Tifdruk Matbaası, İstanbul: Hayat yayınları,
• Anonim (1982). Türkçe Sözlük, Maya Matbaacılık. 6. baskı, Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Anonim (1993). Türk El Sanatları, Maddi Kültür Dizisi: 12, Türk Tarih Kurumu Basımevi. Ankara, Kültür Bakanlığı HAGEM Yayınları.
• Anonim (2005). Isparta Müzesi. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları: 112, DÖSİM Basımevi, Ankara: TC. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Arseven, Celal, Esad (1950). “Le metal”, Les Arts Decoratifs Turcs, İstanbul.
• Arseven, Celal, Esad (1973). Türk Sanatı, Apa Ofset, İstanbul: Cem Yayınevi.
• Barışta, Örcün H. (2005). Türkiye Cumhuriyeti Dönemi Halk Plastik Sanatları, Sanat Eserleri Dizisi: 432, Kozan Ofset Matbaacılık, Ankara, TC Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Belli, Oktay, Kayaoğlu, İ. Gündağ., (1993). Anadolu’da Türk Bakırcılık Sanatının Gelişimi Bakır Yatakları, Üretimi ve Atölyeleri, İstanbul: Sandoz Kültür Yayınları.
• Bodur, Fulya (1987). Türk Maden Sanatı, İstanbul.
• Böcüzade Süleyman Sami, (1983). Kuruluşundan Bugüne Kadar Isparta Tarihi, Çeviren: Suat Seren, İstanbul, Serenler Yayını
• Develioğlu, Ferit (1993). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, 11. Baskı, Aydın Kitabevi, Ankara.
• Erginsoy, Ülker (1978). İslam Maden Sanatının Gelişmesi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• Erginsoy, Ülker (2008). “Maden Sanatı”, Selçuklu Çağında Anadolu Sanatı, Doğan Kuban (Ed), İkinci baskı, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, s. 391-428.
• Etikan, Sema ve Erdoğan, Zeynep (2002). “Kavaklıdere İlçesinde Dövme Bakırcılık”, Ekin, Yıl: 6, Sayı: 19, s. 92-96.
• Harari, Ralph (1964). Metalwork After The Early Islamic Period, XII. The Arts of Metal Work. A Survey of Persian art: from prehistorie times to the present/Ed. [by] Arthur Upham Pope, Phyllis Ackerman. London: Oxford Univ. Press, Chapter: 56, Vol: 6, pp- 2525.
• Kanar, Mehmet (2009). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü. 2. Cilt M-Z., Lord Matbaacılık, İstanbul: Say yayınları.
• Katırcıoğlu, Nuri (1937a). “Eski Çağlarda Isparta’da Sanat ve Sanatkarlar I”, Ün Dergisi, Mayıs, Cilt: 4, Sayı: 38, s. 545-546.
• Katırcıoğlu, Nuri (1937b). “Eski Çağlarda Isparta’da Sanat ve Sanatkarlar II”, Ün Dergisi. Haziran, Cilt: 4, Sayı: 39, s. 561-562.
• Kerametli, Can (1966). “Türk Maden Sanatı”. Türk Yurdu. Kasım 1966, Sayı: II, s. 10-24.
• Kuban, Doğan (1997). 100 Soruda Türkiye Sanatı Tarihi, 100 Soruda dizisi: 22, Yedinci Baskı. Özal Matbaası, İstanbul, Gerçek Yayınevi.
• Ögel, Bahaeddin (1991). Türk Kültür Tarihine Giriş, IV. Cilt, Ankara, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Ögel, Bahaeddin (2003). İslamiyetten Önce Türk Kültür Tarihi, Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Önder, Mehmet (1998). Antika ve Eski Eserler Kılavuzu, Ankara, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Scalini, Mario and Damiani, Giovanna (2002). Islam, Specchio d’Oriente, Ministry of Culture, Exhibition Catalogue, Livorno.
• Toven, Mehmet Bahaeddin (2004). Yeni Türkçe Lügat, Haz. Abdülkadir Hayber, TDV Yayın Matbaacılık, Ankara, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Yıldırım, İskender (2005). Ankara ve Tokat İllerinde Yaşayan Bakırcılık Üzerine Görsel Etnografik Bir Çalışma, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Halkbilim (Etnoloji) Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi (Basılmamış).