Türk Destanlarında Geçen Halı Anlatımları, Halılardaki Hayvan Motifleri ve Renklerinin Dili

Year 2012, Issue: 8, 92 - 101, 11.11.2012

Mehmet Özkartal

https://doi.org/10.34242/akmbaris.2019.40

Abstract

Türk mitolojisinin toplumsal yaşam içerisindeki
özgünlüğü edebi alanda ne kadar geçerli ise sanat alanında da o kadar
geçerliliğe sahiptir. Mitolojik anlatımlar geçmişten günümüze kadar gelmiş olan
toplumsal yaşantı döngüsü içerisindeki her türlü sosyal ve yaşamsal olayları
içinde barındırarak toplumun savaşlarını, barışlarını, inançlarını, karakterini
ve sanatındaki ince nüanslar ile duygusal yapısını ortaya koyar. Sanat eserlerindeki
görüntüler ise, yeri gelir halısındaki bir motifte, yeri gelir çanak ve
çömleklerinde veya mimari eserleriyle kendini ortaya çıkartır. Türk mitolojisi
ve destanlarında da bu toplumsal olaylar ve sanatsal ibareler her zaman
mevcuttur. Bu araştırmada, Türk destanlarında geçen halı anlatımları,
halılardaki hayvan motifleri ve halı sanatında kullanılan renklerin Türk
toplumu üzerindeki etkileri ele alınmaya ve analiz edilmeye çalışılmıştır.

Keywords

Türk Mitolojisi, Türk Destanları, Halı, Hayvan Motifleri, Renklerin Anlamları

References

• Aksoy Mustafa (2007a), ‘‘Kültür Sosyolojisi Açısından HalıKilim Sanatı ve Etnografik Eserlerdeki Damgaların Dili’’, Uluslar arası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi. 38. ICANAS, 10-15 Eylül 2007, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
• Aksoy, Mustafa (2007b), ‘‘İran’daki Fars Kürt ve Türklere Ait Halı-Kilimlerin Kültür Sosyolojisi Açısından Yorumu’’, Türk Kültür ve Sanatından Kesitler, Konya: Kömen Yayınları.
• Çoruhlu, Yaşar (2002), Türk Mitolojisinin Ana Hatları, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Diyarbekirli, Nejat (1969), Türk Sanatının Kaynaklarına Doğru İstanbul: Türk Sanatı Tarihi Araştırma ve İncelemeleri.
• Diyarbekirli, Nejat (1972), Hun Sanatı, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Deniz, Bekir (2000), Türk Dünyasında Halı ve Düz Dokuma Yaygıları, Ankara: Atatürk Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi Yayını: 215.
• Ekrem, Nuraniye. H. (1996), ‘‘Nevruz ve Renkler’’, Hunlarda Renk ve Yön Bilgisi, Türk Dünyasında Nevruz İkinci Bilgi Şöleni Bildirileri, Ankara, 19–21 Mart 1996, AKM Yayını, S. 11.
• Ergin, Muharrem (2007), Dede Korkut Kitabı, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Esin, Emel (2004), Türk Sanatında İkonografik Motifler, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Genç, Reşat (1996), ‘‘Nevruz ve Renkler’’, Türk Düşüncesi, Davranışı ve Hayatında Renkler ve Sarı, Kırmızı, Yeşil, Nevruz ve Renkler, Türk Dünyasında Nevruz İkinci Bilgi Şöleni Bildirileri, Ankara, 19–21 Mart 1996, Yayına Hazırlayanlar: Sadık Tural-Elmas Kılıç, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını, S. 116.
• Gökyay, Orhan Şaik (2000), Dede Korkut Hikayeleri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. Hey’et, Cevat (1996), ‘‘Nevruz ve Renkler’’, Türklerin Tarihinde Renklerin Yeri, Türk Dünyasında Nevruz İkinci Bilgi Şöleni Bildirileri, Ankara, 19–21 Mart 1996, Yayına Hazırlayanlar: Sadık Tural - Elmas Kılıç, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını, s. 116.
• Kadaşeva, Karlıgaş (1996), ‘‘Nevruz ve Renkler’’, Kazak Medeniyetindeki Semboller, Aktaran: Medine Ahmetova, Türk Dünyasında Nevruz İkinci Bilgi Şöleni Bildirileri, Ankara, 19–21 Mart 1996, Yayına Hazırlayanlar: Sadık Tural - Elmas Kılıç, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını, S. 116.
• Karamağaralı, Beyhan (1998), ‘‘Halı Sanatı Üzerine’’, Türk Soylu Halkların Halı Kilim ve Cicim Sanatı, Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri, 27-31 Mayıs 1996 Kayseri, Ankara: AKM Başkanlığı Yayınları.
• Kafalı, Mustafa (1996), ‘‘Nevruz ve Renkler’’, Türk Kültüründe Renkler, Türk Dünyasında Nevruz İkinci Bilgi Şöleni Bildirileri, Ankara, 19–21 Mart 1996, Yayına Hazırlayanlar: Sadık Tural-Elmas Kılıç, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını, S. 116.
• Kırzıoğlu, Fahrettin (1987), “Milli Destanlarımızdan Dede Korkut Oğuznameleri’nin Tarih Belgesi Bakımından Değerleri – Armenya / Yukarı Eller Tarihi’nin İçyüzü”,Belleten, C. L, S.198 (Aralık 1986)’dan ayrı basım, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Kırzıoğlu, Neriman G. (2001), Altaylar’dan Tunaboyu’na Türk Dünyası’nda Ortak Yanışlar (Motifler), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, s. 59.
• Mülayim, Selçuk (1998), ‘‘Tanımsız Figürlerin İkonografisi’’, Türk Soylu Halkların Halı Kilim ve Cicim Sanatı, Uluslararası Bilgi Şöleni Bildirileri, 27-31 Mayıs 1996, Kayseri, Ankara: AKM Başkanlığı Yayınları. Nurmemmet, Annagulu (1996), ‘‘Nevruz ve Renkler’’, Türkmenlerde Renk Dünyası ve Nevruz, Türk Dünyasında Nevruz İkinci Bilgi Şöleni Bildirileri, Ankara, 19–21 Mart 1996, Yayına Hazırlayanlar: Sadık Tural-Elmas Kılıç, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını, S. 116.
• Ögel, Bahaeddin (2000), Türk Kültür Tarihine Giriş, TC. Kültür Bakanlığı Yayınları / 638, Ankara: Gazi üniversitesi İletişim Fakültesi Basımevi.
• Özhekim, Didem A. (2007), ‘‘Hayvan Figürlü Tekstillerde Kartal Sembolü’’ I. Uluslar arası Türk El Dokumaları Kongresi, 01-02 Kasım 2007, Konya, SÜ. Selçuklu Araştırmaları Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Paşayeva, Valide (2008), ‘‘Azerbaycan Halı ve Tekstillerinde Ejder Motifi’’, Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, 38. ICANAS, 10-15 Eylül 2007, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu.
• Tekçe, E. Fuat (1993), Pazırık, Altaylardan Bir Halının Öyküsü, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Uzun, Tolga (2007), Türk Sanatındaki Kartalların İkonografisi ve Devamlılığı, http://egitimdergi.pamukkale.edu.tr