KAZAKİSTAN’IN TÜRKİSTAN EYALETİNDEKİ HALI MOTİFLERİNİN İNCELENMESİ

Year 2019, Issue: 15, 18 - 39, 25.12.2019

Feriha Akpınarlı Assel Yerdenova

https://doi.org/10.34242/akmbaris.2019.126

Abstract

Halı dokumacılığı yüzyıllarca Kazakistan topraklarında yaşayan halkın sanatsal hayal gücüne yansıyan entelektüel eserlerin birikimidir. Birçok görkemli desen geliştirilerek ve yenilenerek nesil- den nesille aktarılmıştır. Kazak halı dokumacılığını anlamak için kazak motiflerini bilmek gerekir. Motif örnekleri, kazak halkının inanışlarına göre gökyüzü cisimlerini, doğa olaylarını, efsanevi olarak düşünülen hayvan simgelerini, kabile sembollerini içermektedir. Bu araştırmanın amacı; Kazakis- tan’ın Türkistan Eyaletinde bulunan geleneksel el dokuması halıların motif özelliklerini incelemektir. Araştırmada tarama yöntemi kullanılmaktadır. Bu çalışma Türkistan Eyaletinde el dokuması halı- cılık konusunda çalışmaların çok az olması, el dokuması halı geleneğinin gelecek nesillere aktarıl- ması ve yöresel kültürün evrensel kültürle buluşmasının sağlanması açısından önemlidir. Araştırma sonucunda, incelenen 20 adet Kazak el dokuması halıların oldukça büyük boyutta dokunduğu, en çok kırmızı rengin kullanıldığı, halıların %80 oranında sevgiyi ifade eden çiçek motifleri yer aldığı tespit edilmiştir.

Keywords

Dokuma, Halı, Motif, Kazakistan.

References

• Akpınarlı, H. Feriha (2000). “Motiflerin Dili”, Motif Dergisi, C. 6, S. 23, s.20-21.
• Akpınarlı, H. Feriha ve Üner, İbrahim (2017).“İç Anadolu Bölgesi Halılarında Görülen Figüratif Sembol ve Motifler”, SDÜ Art-E Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi, C. 10, S. 20. s. 630-651.
• Deniz, Bekir (2005). “Anadolu-Türk Halı Sanatının Kaynakları”, Sanat Tarihi Dergisi, S. XIV-1, Nisan, s.79-103.
• Tural, Sadık (1999). İlmek’e Yansıyan Şiir : Halı-Kilim, Ankara: Bilig Yayınları.
• Yazıcıoğlu, Yahşi; Ergenekon, Cavidan ve Akpınarlı, H. Feriha (1994). “Türk ve İran Düğümü İle Dokunmuş Halıların Bazı Teknolojik Özellikleri Bakımından Birbirlerine Göre Durumları”, Tekstil & Teknik, C. 10, S. 110, s. 46-50.
• Yeşil, Zeliha Doğan (2016). Sivas İli Divriği İlçesi Avşarcık Köyü Halılarının İncelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Geleneksel Türk Sanatları Anasanat Dalı.
• Әлім,О.(2014).“Қазақ Халқының Кілем Тоқу Дәстүріндегі Кейбір Беймәлім Аспектілері жөнінде”, Көрнекті ғалым-этнограф, т.ғ.д., проф. Халел Арғынбаевтың 90-жылдығына арналған «ІІ Арғынбаев оқулары» атты халықаралық ғылыми-тəжірибелік конференция материалдары, Құраст.: Б. Хинаят, Е.К. Рахимов; жауапты ред. А.Б. Қалыш. – Алматы: Қазақ университеті, 265-268 б. http://csmrk.kz/file-data/argynbaev-reading2014.pdf , 17.12.2018
• Исаева, Ұ.(2010).“Қазақ тіліндегі Кілемге Қатысты Атаулардың Лексика Семантикалық Топтары”, Известия НАН РК, Серия Филологическая, №3, 88-90 б. http://nblib.library.kz/elib/library.kz/ journal/Isaeva0310.pdf , 15.12.2018
• Қасиманов, Садық (1995). Қазақ Халқының Қол Өнері, Алматы: Қазақстан.
• Kara Abdulvahap (2018). http://www.abdulvahapkara.com/yeni-kurulan-turkistan-eyaleti- bengu-ilde- onemli-adim/ , 12.12.2018.
• Raimbekova Aliia (2018). https://www.aa.com.tr/tr/dunya/kazakistanda-guney-kazakistan- eyaletinin- adi-turkistan-eyaleti-olarak-degistirildi/1179026 , 12.12.2018.
• Türk Dünyası Belediyeler Birliği (2016). http://www.tdbb.org.tr/?p=8337&lang=tr , 28.04.2018
• Құмырзақұлы Алтынбек (2017), http://e-history.kz/kz/project/view/14?type=publicationproject&material_id=368#scontent , 28.04.2018