GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE MUDURNU İĞNE OYALARI

Year 2019, Issue: 15, 88 - 111, 25.12.2019

Sevgi Yenisoy

https://doi.org/10.34242/akmbaris.2019.130

Abstract

El sanatlarımızın içinde önemli bir yeri olan iğne oyaları, Türk kadınının yaratıcılığını ve ince zevkini simgelemektedir. Her biri birer sanat eseri olan iğne oyalarına, ülkemizin hemen hemen her yöresinde rastlamak mümkündür. Bu yörelerden birisi de Bolu ili Mudurnu ilçesidir. Geçmişte geleneksel olarak kadın baş giyiminin bir süsleme öğesi olan iğne oyalarının, yaşam tarzındaki değişim, teknolojik gelişmeler sonucunda bu fonksiyonu azalmış ve günümüzde yöre kadınları tarafından havlu kenarı, seccade kenarı, salon takımı, nevresim takımı, aksesuar (kolye, küpe, bileklik, fular vb.) gibi farklı kullanım amaçları için de yapılmaktadır.
Bu araştırmanın amacı; Bolu ili Mudurnu ilçesinde yapılmış olan iğne oyalarının renk, motif, teknik özellikleri, kompozisyon özellikleri, kullanılan araç-gereçler ve kullanım alanlarını belirleyerek elde edilen bilgileri ve ürünleri gelecek kuşaklara aktarmada kaynak oluşturmaktır.
Bu çalışma, betimsel bir araştırmadır. Bu çalışmanın evrenini Bolu ili iğne oyaları oluşturmaktadır. Örneklemini ise Bolu ili Mudurnu ilçesinde yaşayan iğne oyasıyla uğraşan veya elinde ürün bulunduran 50 birey ile yöredeki iğne oyalı 55 adet ürün oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen anket ve bilgi formu kullanılmıştır. Elde edilen verilerin çözümlenmesinde y=(f)x(100)/n formülü kullanılmıştır. Sonuçlar tablo haline getirilerek yorumlanmıştır.
Bireyler iğne oyası yapımında kullandıkları iplik çeşitlerinden geçmişte ipek ipliğini, günümüzde ise sentetik ipliği tercih etmektedirler. Renklerin arasında en çok beyaz rengin kullanıldığı, diğer renklerin ise oyanın yapıldığı ürünün içindeki renklere uygun olarak seçildiği belirlenmiştir.
Temel teknik olarak kare ve üçgen ilmek kullanıldığı; yardımcı teknik olarak zürefa, kök, boru, zincir, trabzan, bacak, piko (yöresel adı fisilti) adı verilen tekniklerin uygulandığı tespit edilmiştir. Bireylerin iğne oyası yapımında çoğunlukla bitkisel motifleri kullandığı ortaya çıkmaktadır.

Keywords

Bolu, Mudurnu, El Sanatları, İğne Oyası

References

• Akpınarlı, Feriha (2013). “El sanatlarında Kalite ve Pazarlama Sorunları”, Göynük El Sanatları Paneli ve Çalıştay Bildirileri, Bolu: Göynük Belediyesi Yayınları, s.199.
• Akpınarlı, Feriha (1995). El Örgüsü Çorapların Teknik Desen Renk ve Kullanım Özellikleri, (Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi SosyalBilimler Enstitüsü, Ankara, s.12.
• Bozdoğan, Semra (2013). Gerede İğne Oyalarından Örnekler, Ankara: AİBÜ Bolu Halk Kültürünü Araş- tırma ve Uygulama Merkezi ve Gerede Belediyesi Ortak Yayını, s.6.
• Köklü, Hülya, Özdemir, Melda, Yetim, Fatma (2008). “Gerede İğne Oyaları”, Atatürk Üniversitesi Gü- zel sanatlar Enstitüsü Dergisi, Erzurum, S:20, s.85.
• Onuk, Taciser (1988). İğne Oyaları, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Onuk, Taciser (2000). Osmanlı’dan Günümüze Oyalar, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Onuk, Taciser (2010). İğne Oyaları, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Ortaç, Hülya Serpil (2008).”Ankara İli El Örgüsü Çoraplar ve Patikler”, Gazi Üniversitesi 1.Ulusal El Sanatları Sempozyumu’nda Sunulmuş Bildiri, Ankara: Gazi Üniversitesi El Sanatları Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, s.348.
• Özbağı, Tevhide (1997). “Geleneksel Türk El Sanatlarımızdan Oyaların Dünü Bugünü Geleceğin So- runları”, El Sanatları Dergisi, Konya: Selçuk Üniversitesi Türk El Sanatlarını Uygulama ve Araştırma Merkezi, s. 125.
• Özbağı, Tevhidevd., (2009). Anadolu Üniversitesi Halkbilim Araştırmaları Merkezi Koleksiyonundan El SanatlarıÖrnekleri 2 Dokumalar ve Örgüler, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, s.4.
• http://www.cankiri.gov.tr/kurumlar/cankiri.gov.tr/valilikyayinlari/cankirielsanatlari/cankirielsanatlari. pdf.29.10.2019
• http://www.mudurnu.gov.tr/mudurnu-tarihi.12.12.2019 http://mudurnu.bel.tr/mudurnu/mudurnu-el-sanatlari12.12.2019