Öz
Geleneksel Türk sanatları içerisinde tekstilin dolayısıyla halıların özel bir yeri vardır. Halı, Türkistan coğrafyasından Anadolu’ya Türklerle beraber gelmiştir. Tekstil sanatının önemli bir kolu olan halıcılığın hem sosyal hem de ekonomik önemi bir önemi vardır. Elbette ki Türkistan coğrafyası uzantılı Anadolu Türk halılarında milli kültür ögesi olma özelliği vardır. Osmanlı döneminde de bir üretim mamulü ve maddi kültür ögesi olarak yer almıştır. Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde Hereke’de yün ve daha sonra ipek halılar üretilmeye başlanmıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk özel dokuma fabrikası olan Fabrika-i Hümayun İzmit Körfezi’nin kuzey kıyısında, Hereke’de 1843’te kurulmuştur. Hereke dokumacılığı o dönemde fabrika ile seri üretime de geçmiştir. Hereke halıları devlet eliyle ve özel müteşebbis girişimleriyle şekillenmiştir. Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivleri’nde Hereke ipek halıcılığı hakkında çok sayıda evrak vardır. Bildiride bu arşiv belgelerinin bugüne kadar pek ortaya çıkmamış konular hakkında olanları incelenecektir. Bu bağlamda Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivleri’nde Hereke ipek halıları hakkında kayda alınmış belgeler önemlidir. Bildiri kapsamında incelenen belgeler neticesinde dönemin üretim konuları net olarak ortaya çıkmaktadır.
Anahtar Kelimeler
İpek Halı Tekstil Dokuma Arşiv Fabrika. Silk Carpet Textile Weaving Archive Factory.
Kaynakça
- Anonim, Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi, Başbakanlık Basımevi, İstanbul, 2000.
- Aytaç, Ahmet Ve İlbak, Merve, Başbakanlık Osmanlı Arşivleri’nde El Dokumalarına Dair Önemli Kayıtlar, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları, İstanbul, 2014.
- Aytaç, Ahmet, “Akşehir’de İpek Halıcılık”, I. Uluslararası Selçukludan Günümüze Akşehir Kongresi ve Sanat Etkinlikleri”, Akşehir, 20-21 Kasım 2008, s. 158-163.
- Aytaç, Ahmet, “Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivleri’nde Hatay (Antakya) İpekçiliği ile Alakalı Bazı Belgeler”, Uluslararası Zanaattan Sanata Kongre ve Jürili Karma Sergisi, 14-16 Aralık 2021, Uşak-Türkiye, s. 282-288.
- Demirarslan, Deniz, “Hereke Halısının Tarihi Gelişimi Dünü ve Bugünü”, Türk Dünyası Kültür ve Sanat Sempozyumu, Isparta, 07-15 Nisan 2000, s. 87-92.
- Küçükerman, Önder, Hereke Fabrikası, Sümerbank Yayınevi, İstanbul, 1987.
- Öney, Gönül, Anadolu Selçuklu Mimari Süslemesi ve El Sanatları, İş Bankası Yayınları, Ankara, 1992.
- Öztürk, Bahadır, “Tezgâhtan Saraya: Osmanlı Saray Halıları”, Yedi: Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi, S. 16, Yaz 2016, s. 121-127.
- Yiğit, Ali Ata, “19. Yüzyıl Osmanlı Halıcılık Eğitiminde Hereke Fabrika-i Hümayunu Modeli”, Arış, S: V, Ankara, 2011, s. 136-143.
- https://www.millisaraylar.gov.tr/fabrikalar/hereke-hali-ve-ipekli-dokuma-fabrikasi.Erişim tarihi: 13.04.2022.16.51.
- https://islamansiklopedisi.org.tr/irade-i-seniyye.Erişim tarihi: 13.04.2022.14.56
Öz
Textiles, therefore carpets, have a special place in traditional Turkish arts. Carpet came to Anatolia from the geography of Turkistan with the Turks. Carpet making, which is an important branch of textile art, has both social and economic importance. Of course, Anatolian Turkish carpets with the extension of Turkestan geography have the feature of being a national cultural element. In the Ottoman period, it took place as a product of production and as an element of material culture. In the last period of the Ottoman Empire, wool and later silk carpets were produced in Hereke. F abrika-i Hümayun, the first private weaving factory of the Ottoman Empire, was established in 1843 in Hereke, on the northern shore of the Gulf of Izmit.Hereke weaving also started mass production with the factory at that time. Hereke carpets have been shaped by the state and private entrepreneurs. There are many documents about Hereke silk carpet making in the Presidency Ottoman Archives. In this paper, the ones of these archival documents about issues that have not been revealed until today will be examined. In this context, the documents recorded about Hereke silk carpets in the Presidency Ottoman Archives are important. As a result of the documents examined within the scope of the declaration, the production issues of the period are clearly revealed.
Anahtar Kelimeler
İpek HalıTekstilDokumaArşivFabrika. İpek Halı Tekstil Dokuma Arşiv Fabrika. Silk Carpet Textile Weaving Archive Factory. Silk Carpet, Textile, Weaving, Archive, Factory.
Kaynakça
- Anonim, Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi, Başbakanlık Basımevi, İstanbul, 2000.
- Aytaç, Ahmet Ve İlbak, Merve, Başbakanlık Osmanlı Arşivleri’nde El Dokumalarına Dair Önemli Kayıtlar, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları, İstanbul, 2014.
- Aytaç, Ahmet, “Akşehir’de İpek Halıcılık”, I. Uluslararası Selçukludan Günümüze Akşehir Kongresi ve Sanat Etkinlikleri”, Akşehir, 20-21 Kasım 2008, s. 158-163.
- Aytaç, Ahmet, “Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivleri’nde Hatay (Antakya) İpekçiliği ile Alakalı Bazı Belgeler”, Uluslararası Zanaattan Sanata Kongre ve Jürili Karma Sergisi, 14-16 Aralık 2021, Uşak-Türkiye, s. 282-288.
- Demirarslan, Deniz, “Hereke Halısının Tarihi Gelişimi Dünü ve Bugünü”, Türk Dünyası Kültür ve Sanat Sempozyumu, Isparta, 07-15 Nisan 2000, s. 87-92.
- Küçükerman, Önder, Hereke Fabrikası, Sümerbank Yayınevi, İstanbul, 1987.
- Öney, Gönül, Anadolu Selçuklu Mimari Süslemesi ve El Sanatları, İş Bankası Yayınları, Ankara, 1992.
- Öztürk, Bahadır, “Tezgâhtan Saraya: Osmanlı Saray Halıları”, Yedi: Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi, S. 16, Yaz 2016, s. 121-127.
- Yiğit, Ali Ata, “19. Yüzyıl Osmanlı Halıcılık Eğitiminde Hereke Fabrika-i Hümayunu Modeli”, Arış, S: V, Ankara, 2011, s. 136-143.
- https://www.millisaraylar.gov.tr/fabrikalar/hereke-hali-ve-ipekli-dokuma-fabrikasi.Erişim tarihi: 13.04.2022.16.51.
- https://islamansiklopedisi.org.tr/irade-i-seniyye.Erişim tarihi: 13.04.2022.14.56
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Aralık 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 Sayı: 20-21 |
