A GROUP OF WARP-FACED WEAVING WITH KNOTTED PILE FROM ANATOLIA

Yıl 2022, Sayı: 20-21, 148 - 166, 30.12.2022

Bahadır Öztürk

https://doi.org/10.32704/akmbaris.2022.168

Öz

The main livelihood of the nomadic Turkish communities who came to Anatolia was animal breeding. These communities have traded these animals, benefited from their meat, milk and leathers, either turned their wool and hair into yarn and produced fabric, carpet, plain weaves from them with simple hand tools and looms, or felt the fibers directly and created textile surfaces and forms. As they made their tents, which they used as houses or shelters, with all these textiles; Many of the items used inside and outside of these tents were created by using one or more of these textile production techniques together with the material at hand, according to the needs, usage area, traditional knowledge and aesthetic taste.
It is thought that flat weavings such as fabrics and rugs first developed in the history of textiles, and then knotted pile weavings such as carpets. Some textile experts accept long pile, fleece-like weaves such as “tülü” with sparse knot rows as a transition between flat weaves and dense knotted and rich patterned weaves such as carpets. Carpet, tülü and its derivatives are generally woven on the loom as a whole. However, in Central Anatolia, there are tülü-like textiles created by knotting warp-faced weaving on narrow-width floor looms, mohair tufts, wool or cotton yarns, and strips from various fabrics during production. These weavings are generally woven as three separate pieces and then joined together and have a lively and colorful appearance thanks to the piles. These textiles, which are called “çırpı kilim”, “Sibelek” and “at çulu”, are generally used as curtains, covers or rugs. Examples of warp faced traditional textiles with knotted pile, which are the practical production of Anatolian people, are not very common in publications. In this paper, it is aimed to introduce eight weavings that are composed of such examples and brought together in a special collection.

Anahtar Kelimeler

Çözgü Yüzlü Dokuma, Düğümlü Dokuma, Havlı Dokuma, Tülü, Çırpı Kilim, Örtü., Warp- Faced Weaving, Knotted Weaving, Pilled Weaving, Cover.

ANADOLU’DAN DÜĞÜMLÜ HAV KULLANILMIŞ BİR GRUP ÇÖZGÜ YÜZLÜ DOKUMA

Öz

Anadolu’ya gelen göçebe Türk topluluklarının ana geçim kaynağı hayvancılık olmuştur. Bu topluluklar bu hayvanların ticaretini yapmış, etinden, sütünden, derisinden yararlanmış, yününü, kılını ya iplik haline getirip basit el aletleri ve tezgahlar ile onlardan kumaş, halı, düz dokumalar üretmiş veya lifleri direkt keçeleştirip tekstil yüzeyler, formlar oluşturmuşlardır. Tüm bu tekstiller ile ev veya barınak olarak kullandıkları çadırlarını yaptıkları gibi; bu çadırların içinde ve dışında kullanılan birçok eşyayı da eldeki malzemeyle, ihtiyaca, kullanım alanına, geleneksel bilgi ve estetik beğeniye göre, bu tekstil üretim tekniklerinin bir veya birkaçının birlikte kullanılması ile meydana getirmişlerdir.
Tekstil tarihinde önce kumaş ve kilim gibi düz dokumaların daha sonra ise halı gibi düğümlü, havlı dokumaların geliştiği düşünülmektedir. Bazı tekstil uzmanları, uzun havlı, post görünümüne sahip, seyrek düğüm sıralı tülü gibi dokumaları ise düz dokumalardan halı gibi sık düğümlü ve yoğun desene sahip havlı dokumaların arasında geçiş olarak görmektedir. Halı, tülü ve türevleri genellikle bir bütün olarak tezgâhta dokunup çıkmaktadır. Bununla birlikte Orta Anadolu’da, dar enli yer tezgâhında çözgü yüzlü üretilen dokumaya, üretim sırasında Türk düğümü ile tiftik tutamı, yün veya pamuk iplik, çeşitli kumaşlardan kesilen şeritler bağlanması ile oluşturulan tülü benzeri tekstiller bulunmaktadır. Bu dokumalar genellikle üç ayrı parça olarak dokunup sonradan birleştirilmektedir ve havlar sayesinde canlı, renkli bir görünüme sahiptir. Çırpı kilim, sibelek, at çulu gibi adlarla anılan bu tekstiller genellikle perde, örtü veya yaygı olarak kullanılmaktadır. Anadolu insanının pratik üretimi olan düğümlü hava sahip çözgü yüzlü geleneksel tekstil örneklerine yayınlarda çok rastlanmamaktadır. Bildiri olarak sunulan bu makalede, bu tip örneklerden oluşan, özel bir koleksiyonda bir araya getirilmiş sekiz adet dokumanın tanıtılması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çözgü Yüzlü Dokuma, Düğümlü Dokuma, Havlı Dokuma, Tülü, Çırpı Kilim, Örtü., Warp- Faced Weaving, Knotted Weaving, Pilled Weaving, Cover.

Kaynakça

• Aktürk, Dorukhan Fırat ve Öztürk, Bahadır. “El Dokuması Eski Halıların İşlenerek Yeniden Değerlendirilmesi Uygulamaları ve Sorunları” Sokrates 3. Uluslararası Eğitim, İşletme, İktisat ve Sosyal Bilimler Kongresi Bildiriler Kitabı, Kiev- Ukrayna, (2021): 2-14.
• Deniz, Bekir. “Karadeniz Bölgesi’nde İlginç Bir Dokuma Çeşidi Dastar”, Arkeoloji- Sanat Tarihi Dergisi, Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Yayını, C. I., İzmir, (1982): 31-35.
• Deniz, Bekir. “Karadeniz Bölgesi'nde Gelenekli Bir Dokuma Çeşidi: DASDAR”, Akdeniz Sanat. 2 (3), (2009): 25-39.
• Görgünay, Neriman. Düğümlü Halının Öncüsü Geve / Tülü ve Benzeri Dokumalar, İzmir: Güneş Ofset, 2005.
• Hidayetoğlu, H. Melek. “Konya Yöresi Düz Dokuma Yaygıları (Kilim, Cicim, Zili, Sumak)”, Doktora tezi, Selçuk Üniversitesi, C. 1, 2007.
• Hidayetoğlu, H. Melek. Kişisel görüşme, İstanbul, 01 Haziran 2022.
• Nomad Architecture. “Berber Tents and Looms from the Sahara Desert”, Erişim 20 Nisan, 2022. https://www.youtube.com/watch?v=wXqXQoJTyuA Özer, Orhan. Özer Halı Kilim Firması Sahibi ile kişisel görüşme, Manisa Turgutlu, 22 Mart, 2022.
• Paşayeva, Valide. “Azerbaycan Cecimlerinin Sanatsal ve Teknik Özellikleri ile Günümüzdeki Durumu”, Arış. 8 (2012): 102-115.
• Penn Museum. “Tunisia 1967 Reel 25 of 52”, Erişim 20 Nisan 2022. https://www.penn.museum/collections/videos/video/535
• Sökmen, Sultan ve Ölmez, Filiz Nurhan. “Bitlis Yöresi Cicim Dokumaları”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 18, Sayı: 2, Aralık (2016): 1-22.
• Yıldız, Nihat. İHİB yönetim Kurulu Üyesi ile kişisel görüşme, İstanbul, 07 Nisan, 2022.