Pompeiopolis'in Çatı Kiremitleri

Year 2025, Issue: 89, 53 - 74, 01.01.2025

Göknur Çetinkaya

Abstract

Bir yapıyı doğal faktörlerden koruyan, ayrıca onu işlevsel hâle getiren en önemli ve vazgeçilemez unsur çatıdır. Çatının inşa edilmesindeki ana amaç, su sızıntılarını engellemektir. İklim, yörenin doğal kaynakları ve bunlara bağlı olarak kullanılacak malzeme çatı inşasını belirler. Bu inşa faaliyetinde çatı kiremitleri öncelikli bir yere sahiptir. Antik Dönem yerleşimlerinden elde edilen kiremitler dönemlerine bağlı olarak çeşitlilikler sunar. Pompeiopolis’in sistemli ilk dönem kazılarında da kentin farklı yapılarından çok miktarda kiremit açığa çıkarılmıştır. Söz konusu kiremitlerin toplu gösterim fotoğrafları kazı arşivinde mevcuttur. Büyük bir kısmı kırık durumda ele geçen bu kiremitler Marius Gwiazda tarafından incelendikten sonra gömülmüştür. Pompeiopolis kiremitleri hakkında kısıtlı yayın olması nedeniyle, kazı deposu ve arazide belli noktalarda toplanan bir grup kiremit örneğinde incelemeler yapılmıştır. Bu çalışmada Geç Roma ve Erken Bizans Dönemi’nde Pompeiopolis kentinde kullanılmış olan kiremitler tip, ölçü, kullanım alanı açısından incelenmiş ve benzer örnekler ışığında değerlendirilmiştir.

Keywords

çatı,, kiremit,, mimari,, Paphlagonia,, Pompeiopolis

Thanks

Pompeiopolis kentinin çatı kiremitlerini çalışmama müsaade eden ve yardımlarını esirgemeyen değerli hocam Doç. Dr. Mevlüt Eliüşük’e teşekkür ederim.

Roof Tiles of Pompeiopolis

Abstract

The most important and indispensable element that protects a building from natural factors and thus makes it functional is the roof. The main purpose of building the roof is to prevent water leaks. Climate, natural resources of the region and the available materials determine the roof construction. Roof tiles have a priority in this respect. Tiles obtained from ancient settlements may differ according to period. During the early systematic excavations of Pompeiopolis, large group of tiles were unearthed from different buildings of the city. Photographs of the collective displays of the tiles in question are available in the excavation archive. These tiles, most of which were broken, were buried after being examined by Marius Gwiazda. Due to limited publications about Pompeiopolis tiles, examinations were made on tile
samples collected at specific points in the excavation warehouse and the field. In this study, tiles used in the city of Pompeiopolis during the Late Roman and Early Byzantine Periods are examined in terms of type, size and usage area and evaluated in the light of similar examples.

Keywords

Roof, Tile, Architecture, Paphlagonia, Pompeiopolis

References

• Akgün, Y. (2020). Dede Harabeleri (Gaziantep) kazılarında açığa çıkan çatı kiremitlerinin arkeometrik karakterizasyonu [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Batman Üniversitesi.
• Arlı, Y. (2017). Antik dönem çatı kiremidi tiplerinden lakonia. Z. Altaev, Z. Suleımenova ve Ö. O. Fettahlıoğlu (Ed.),Al-Farabi 1. International Congress on Social Sciences içinde (s. 147-160). IKSAD.
• Arlı, Y. (2022). Antik dönem çatı kiremitleri. Paradigma Akademi.
• Baran, A. K. (2002). Paphlagonia’daki Pompeiopolis Antik Kenti. Belleten, 247, 819-838.
• Barry, W. D. (1996). Roof tiles and urban violence in the ancient world. Greek, Roman and Byzantine Studies, 37,55-74.
• Baydan, C. (2019). Karia Bölgesi’nde Antik Çağ batıklarında bulunan çatı kiremitleri. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Brodribb, G. (1979). Marking on the tile and brick. A. McWhirr (Ed.), Roman brick and tile içinde (s. 211-220). BAR International Series.
• Çakır, N. (1995). Kastamonu ili Taşköprü ilçesi Pompeiopolis (Zımbıllı Tepesi Höyüğü) 1993 yılı kurtarma kazısı. Müze Kurtarma Kazıları Semineri, V, 39-66.
• Coşkun, A. (2001). Çatı kiremitleri üzerinde görülen damgalar, motifler ve işaretler. İdol, 11, 19-22.
• Coşkun, A. (2007). Salamis kenti çatı kiremitleri üzerine bazı gözlemler. Anadolu, 33, 9-24.
• Demir, T. (2003). Antik Çağ’da çatı kiremitleri. Uluslararası Eskişehir Pişmiş Toprak Sempozyumu Bildiriler Kitabı III. Tepebaşı Belediyesi, 315-320.
• Ehling, K. (2008). Kazı buluntuları sikke buluntuları. L. Summerer, Pompeiopolis (Paflagonya) 2006 yılı çalışmaları içinde (s. 243-264). Kazı Sonuçları Toplantısı, 29 (2).
• Erdul Mergen, m (2010). Kuşadası, Kadıkalesi’nde Bizans Dönemi’ne ait duvarlarda görülen malzeme ve teknik [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Ege Üniversitesi.
• Hamari, P. (2019). Roman-period roof tiles in the eastern Mediterranean: towards regional typologies [Unpublished doctoral dissertation] University of Helsinki.
• Kahya, K. T. (2012). Düver pişmiş toprak mimari kaplama levhaları ve çatı elemanları [Yayımlanmamış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Kienlin, von A. (2008). Sur duvarları. L. Summerer, Pompeiopolis (Paflagonya) 2006 yılı çalışmaları içinde (s. 243-264). Kazı Sonuçları Toplantısı, 29 (2).
• Koskinas, A. (2011). Roof tiles. Land of Sikyon archaeology and history of a Greek city-state, 549-569.
• Muth, S. (2008). Kazı alanı villa 1/açma V 1-1. L. Summerer, Pompeiopolis (Paflagonya) 2006 yılı çalışmaları içinde, (s. 243-264), Kazı Sonuçları Toplantısı, 29 (2).
• Ohnesorg, A. (1990). Archaic roof tiles from the Heraion on Samos, Hesperia, 59, 181-192.
• Özyiğit, Ö. (1986). Batı Anadolu’da Antik Dönem çatıları, Türk Tarih Konferansları, X, 303-326.
• Özyiğit, Ö. (1988). Antik çatılarda dere kiremitleri, Arkeoloji-Sanat Dergisi, IV, 101-116.
• Özyiğit, Ö. (1990). Alaturka kiremidin oluşumu, Arkeoloji ve Sanat Dergisi, 5, 149-179.
• Özyiğit, Ö. (2003). Alaturka kiremit tipi nereden geliyor?, Uluslararası Pişmiş Toprak Sempozyumu Bildiriler, III, Tepebaşı Belediyesi, 306-314.
• Plinius (2018). Naturalis Historia (J. Bostock & H. T. Riley, Çev.). (Orijinal eser MS 77 civarında yayımlanmıştır)
• Sapirstein, P. (2016). Origins and design of terracotta roofs in the seventh century BCe. m Miles (Ed.), A Companion to Greek Architecture içinde (s. 46-59), Blackwell/John Wiley&Sons.
• Stevens, G. P. (1950). A tile standard in the agora of ancient Athens, Hesperia, 19, 174-188.
• Summerer, L. (2008). Pompeiopolis (Paflagonya) 2006 yılı çalışmaları, Kazı Sonuçları Toplantısı, 29 (2), 243-264.
• Summerer, L. (2012). Pompeiopolis 2010 yılı kazı çalışmaları, Kazı Sonuçları Toplantısı, 33 (2), 337-352.
• Summerer, L. (2016). Pompeiopolis (Paflagonya) 2014 çalışmaları, Kazı Sonuçları Toplantısı, 37 (2), 143-156.
• Summerer, L. (2017a). Pompeiopolis (Paflagonya) 2015 yılı çalışmaları, Kazı Sonuçları Toplantısı, 38 (2), 455-466.
• Summerer, L. (2017b). Pompeiopolis-Taşköprü, başkentten ilçeye 2000 yıl, Ege Yayınları.
• Summerer, L. (2018). Pompeiopolis (Paflagonya) 2016 yılı kazı sonuçları, Kazı Sonuçları Toplantısı, 39 (2), 205- 228.
• Summerer, L. ve Çevik, F. (2015). Pompeiopolis 2013 yılı kazı çalışmaları, Kazı Sonuçları Toplantısı, 36 (2), 191- 208.
• Şirin, O. A. (2022). Amisos Nekropolü’nden çatı kiremitli mezar örnekleri, Amisos, 7 (13), 447-468.
• Şirin, O. A. ve Kolağasıoğlu, m (2017). Amisos nekropolü basit toprak mezar ve kiremit mezar geleneği, Amisos, 2(2), 1-29.
• Şirin, O. A. ve Kolağasıoğlu, m (2018). Amisos’tan basit toprak ve kiremit mezar örneği, Bütün Şehir Kültür ve Tarih Dergisi, 18, 64-69.
• Wilson, R. J. A. (1979). Brick and tiles in Roman Sicily, A. McWhirr (Ed.), Roman brick and tile içinde (s. 11-43) BAR International Series.
• Winter, N. A. (2002). Commerce in exile: Terracotta roofing in Etruria, Corfu and Sicily, a Bacchiad family enterprise,Etruscan Studies, 9, 227-236.
• Wiseman, T. P. 1979. Tile-stamps and Roman nomenclature, Alan McWhirr (Ed.), Roman brick and tile içinde (221-230). BAR International Series 68.
• Yaman, Z. (1991). Kastamonu ili Taşköprü ilçesi Pompeiopolis (Zımbıllı Tepesi Höyüğü) 1984 yılı kurtarma kazısı,Müze Kurtarma Kazıları Semineri, I. Kültür Bakanlığı, 63-112.
• Yıldırım, E. (2014). Olba Manastırı çatı kiremitleri ve örtü sistemleri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi.