Üretkenlik Karşıtı İş Davranışlarının Bibliyometrik Analiz Yöntemiyle İncelenmesi

Year 2025, Issue: 16, 96 - 119, 27.09.2025

Cahit Çağlın

https://doi.org/10.55119/artuklukaime.1678122

Abstract

Üretkenlik karşıtı iş davranışları (ÜKİD), örgüte veya çalışanlara zarar veren kasıtlı çalışan davranışlarını ifade etmektedir. Mevcut çalışmada, Scopus veri tabanında yer alan ÜKİD çalışmalarına yönelik bibliyometrik analizi VOSviewer programı kullanılarak yürütülmüş ve elde edilen bulgular doğrultusunda, ÜKİD’in en yaygın olarak counterproductive work behavior kavramı ile adlandırıldığı, konuya ilişkin ilk çalışmanın 2001 yılında yayımlandığı ve yıl bazında en fazla yayının 2020 yılında gerçekleştirildiği belirlenmiştir. Atıf sayıları açısından değerlendirildiğinde, alanda en çok atıf alan araştırmacının “Spector, P. E.” olduğu; yayınların en yoğun biçimde Frontiers in Psychology dergisinde yayımlandığı ve kurumsal bağlamda University of South Florida’nın öne çıktığı tespit edilmiştir. Disiplinler arası dağılım incelendiğinde, çalışmaların büyük ölçüde işletme ve yönetim alanında yoğunlaştığı; ülke bazında ise Amerika Birleşik Devletleri’nin en fazla yayın ve atıf sayısına sahip olduğu belirlenmiştir. Kavramsal açıdan, ÜKİD’in literatürde en çok örgütsel vatandaşlık kavramı ile ilişkilendirildiği, kuramsal çerçevede ise en sık kaynakların korunması teorisi kapsamında ele alındığı görülmüştür.

Keywords

Yönetim ve Organizasyon , Örgütsel Davranış , Üretkenlik Karşıtı İş Davranışları , Bibliyometrik Analiz , Scopus

Bibliometric Examination of Counterproductive Work Behavior

Abstract

Counterproductive work behavior (CWB) refers to intentional employee actions that harm the organization or its members. In the present study, a bibliometric analysis of CWB-related research indexed in the Scopus database was conducted using the VOSviewer software. The findings indicate that CWB is most commonly referred to as counterproductive work behavior. The first study on this topic was published in 2001, and the highest number of publications occurred in 2020. In terms of citation impact, “Spector, P. E.” was identified as the most frequently cited researcher. The journal with the highest concentration of CWB-related publications was Frontiers in Psychology, while the University of South Florida emerged as the most prominent institution in this research domain. From an interdisciplinary perspective, the majority of studies on CWB are concentrated in the fields of business and management. On a country-level analysis, the United States was found to have the highest number of publications and citations in this area. Conceptually, CWB is most frequently associated with the organizational citizenship behavior construct, whereas, from a theoretical standpoint, it is predominantly examined within the framework of the conservation of resources theory.

Keywords

Management and Organization , Organizational Behavior , Counterproductive Work Behavior , Bibliometric Analysis , Scopus

References

• Abdullah, H. O. ve Al-Abrrow, H. (2024). Decoding Workplace Dynamics: Unveiling Perceptual and Attitudinal Drivers of Counterproductive Work Behaviour Using hybridSEMANN approach. International Journal of Organizational Analysis, 33(6), 479-501. https://doi.org/10.1108/IJOA-10-2023-4019
• Akça, İ. ve Kırel, A. Ç. (2023). Üretkenlik Karşıtı Davranışların Teorik Temelleri, Turizm Araştırmalarındaki Öncül ve Ardılları. Journal of Gastronomy, Hospitality and Travel, 6(3), 1430-1455. https://doi.org/10.33083/joghat.2023.346
• Alper Ay, F. ve Karatepe, H. (2023). Etik Dışı Davranışların Çoğalmasında Etkisi Olan Kırık Camların Üretkenlik Karşıtı İş Davranışlarına Etkisi. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 58(3), 2851-2870.
• Aisha, R., Channa, N. A., Mirani, M. A. ve Qureshi, N. A. (2024). Investigating the Influence of Perceived Organizational Justice on Counterproductive Work Behaviours: Mediating Role of Negative Emotions. International Journal of Emerging Markets, 19(8), 2264-2292. https://doi.org/10.1108/IJOEM-03-2022-0392
• Battal, F. (2024). Etik Liderler Üretkenlik Karşıtı İş Davranışlarını Nasıl Etkiler? İş Tatmininin Rolü: Banka Çalışanları Örneği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(3), 849-870.
• Blau, P. M. (1964). Justice in Social Exchange. Sociological Inquiry, 34, 193-206. https://doi.org/10.1111/j.1475-682X.1964.tb00583.x
• Çağlın, C. ve Seçkin, Ş. N. (2024). Hemşirelerin Algıladığı Örgütsel Desteğin ve Temel Benlik Değerlendirmesinin İşe Tutkunluk Üzerindeki Etkisinde İş Becerikliliğinin Aracılık Rolü. İş ve İnsan Dergisi, 11(1), 61-76. https://doi.org/10.18394/iid.1326486
• Çetin, Z. (2023). Örgütsel Özdeşleşme ve Örgütsel Bağlılığın Üretkenlik Karşıtı Davranışlar ile İlişkisi. International Journal of Sustainability -INTJOS, 1(2), 273-288. https://doi.org/10.5281/zenodo.8380593
• Çolak, C. (2024). Psikolojik Sermayenin Üretkenlik Karşıtı İş Davranışları İle İlişkisinde Çalışan Sesinin Düzenleyici Rolü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• De Clercq, D., Kundi, Y. M., Sardar, S. ve Shahid, S. (2021). Perceived Organizational İnjustice and Counterproductive Work Behaviours: Mediated by Organizational İdentification, Moderated by Discretionary Human Resource Practices. Personnel Review, 50(7/8), 1545-1565. https://doi.org/10.1108/PR-06-2020-0469
• Demir, D. (2023). Öğretmenlerin Psikolojik Sözleşme İhlali, İşe Yabancılaşması ve Üretim Karşıtı İş Davranışları Arasındaki İlişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Dereli, A. B. (2024). Bibliometric Analysis With Vosviewer. Communicata, 28, 1-7.
• Dirik, D., Eryılmaz, İ. ve Erhan, T. (2023). Post-Truth Kavramı Üzerine Yapılan Çalışmaların Vosviewer İle Bibliyometrik Analizi. Sosyal Mucit Academic Review, 4(2), 164-188. https://doi.org/10.54733/smar.1271369
• Divleli, M. S. ve Ergün, E. (2022). Liderlik Tarzları ve Üretkenlik Karşıtı İş Davranışı İlişkisinde Etik İklimin Mediatör Rolü: Eğitim Sektöründe Bir Araştırma. İş Ahlakı Dergisi, 15(2), 77-120.
• Divleli, M. S. (2023). Liderlik Tarzlarının Verimlilik Karşıtı İş Davranışlarına Etkisinde Etik İklimin Aracılık Rolü. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gebze Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Kocaeli.
• Donthu, N., Kumar, S., Mukherjee, D., Pandey, N., ve Lim, W. M. (2021). How to Conduct a Bibliometric Analysis: An Overview and Guidelines. Journal of business research, 133, 285-296.
• Fatfouta, R., ve Schwarzinger, D. (2024). A Toxic Mix: Explicit and Implicit Narcissism and Counterproductive Work Behavior. Applied Psychology, 73(2), 863-876.
• Fredrickson, B. L. (2013). Positive Emotions Broaden and Build. Advances in Experimental Social Psychology, 47, 1-53 Göktaş Kulualp, H. ve Ekinci, E. (2022). Örgütsel Sinizm Üretkenlik Karşıtı İş Davranışları İle İlişkili Midir? Ankara Otel İşletmelerinde Bir İnceleme. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 5(3), 499-517.
• Gruys, M. L. ve Sackett, P. R. (2003). Investigating the Dimensionality of Counterproductive Work Behavior. International Journal of Selection and Assessment, 11, 30-41.
• Hassan, N., Aminuddin, A. S., Othman, A. K. ve Halif, M. M. (2023). The Relationships Between the Dark Triad, Anomia, Negative Affectivity and Counterproductive Work Behavıours (CWBs). International Journal of Accounting, Finance and Business, 8(46), 362-372.
• Hobfoll, S. E. (2011). Conservation of Resource Caravans and Engaged Settings. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 84(1), 116-122. doi: 10.1111/j.2044-8325.2010.02016.x
• Hollinger, R. C. ve Clark, J. P. (1982). Formal and İnformal Social Controls of Employee Deviance. The Sociological Quarterly, 23(3), 333-343.
• Kalfaoğlu, S. ve Kapusuz, İ. (2022). Hizmet Sektöründe Tükenmişlik ve Üretkenlik Karşıtı Davranışlar İlişkisi Üzerine Bir Araştırma. Selçuk Turizm ve Bilişim Araştırmaları Dergisi, 1(2), 1-14.
• Kobanoğlu, M. S. ve Uygungil Erdoğan, S. (2022). Psikolojik Sözleşme İhlalinin Üretkenlik Karşıtı İş Davranışlarına Etkisinde Örgütsel Sinizmin Aracı Rolü. İktisat İşletme ve Uluslararası İlişkiler Dergisi, 1(2), 179-194.
• Macias, T. A., Chapman, M. ve Rai, P. (2024). Supervisor Interactional Injustice and Employee Counterproductive Work Behaviour and Organisational Citizenship Behaviours: The Mediating Role of Distrust. International Journal of Organizational Analysis, 32(2), 318-332. https://doi.org/10.1108/IJOA-10-2022-3447
• Mehmood, S. A., Malik, A. R., Nadarajah, D. ve Saood Akhtar, M. (2023). A Moderated Mediation Model of Counterproductive Work Behaviour, Organisational Justice, Organisational Embeddedness and Psychological Ownership. Personnel Review, 52(1), 183-199. https://doi.org/10.1108/PR-05-2021-0330
• Merdan, E., Erdem, A. T. ve Gümüşsoy, Y., (2022). Boreout Sendromunun Üretkenlik Karşıtı İş Davranışı Üzerine Etkisinde Sanal Kaytarmanın Aracılık Rolü. Bmij, 10(1), 176-191.
• Midilli, B. ve H. Aktaş, H. (2022). Örgütsel Adaletsizlik, Negatif Duygu Durumu ve Örgüt Kültürü İle Üretkenlik Karşıtı İş Davranışları Etkileşimi. 8. Örgütsel Davranış Kongresi, 5-6 Kasım, Muğla, 75-86.
• Morgül, G. ve Afacan Fındıklı, M. (2022). Algılanan Örgüt Desteği İle Üretkenlik Karşıtı İş Davranışı İlişkisinde Kendini İşletmeden Hissetmenin ve İşten Aileye Yönelik Çatışmanın Rolü. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 23(1), 1-19.
• Murtaza, G., Roques, O., Talpur, Q. ve Khan, R. (2021). Religious Beliefs As a Moderator of The Relationshipsl Between Workplace Incivility and Counterproductive Work Behaviours. Human Systems Management, 40(6), 813-823.
• Ogungbamila, A. ve Adedayo, J. A. (2021). Predicting Counterproductive Work Behaviours From the Dimensions of Occupational Burnout Among Personnel of Nigeria Immigration Service: Does Psychological Hardiness Matter?. Studies in the Social Sciences, 2(1), 1-12.
• Oğan, Y. (2024). Gastronomik Kimlik ve Miras Bağlamında Bir Bibliyometrik Analiz. Tourism and Recreation, 6(1), 76-88. https://doi.org/10.53601/tourismandrecreation.1433457
• Öcel, H. (2010). Üretim Karşıtı İş Davranışları Ölçeği: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Türk Psikoloji Yazıları, 13(26), 18-26.
• Örenlili, M. ve Çekmecelioğlu, H. G. (2018). Örgütsel Sessizliğin Üretkenlik Karşıtı İş Davranışları Üzerinde Etkileri: Bursa İlinde Bir Araştırma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(61), 937-947.
• Örücü, E., Hasırcı, I. ve Turhan, G. (2021). Örgütsel Bağlılık ve Üretkenlik (Verimlilik) Karşıtı İş Davranışı İlişkisi: Bir Alan Araştırması. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 35(4), 1383-1404. https://doi.org/10.16951/atauniiibd.912662
• Özdemir, B. ve İpek, M. (2021). Algılanan Yönetici Mizahının Üretkenlik Karşıtı İş Davranışları Üzerindeki Etkisi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(4), 2289-2300.
• Özüdoğru, A. G. ve Görener, A. (2022). Psikolojik Sermaye İle Üretim Karşıtı İş Davranışları İlişkisi: Kavramsal Bir Model Önerisi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Girişimcilik Dergisi, 6(11), 62-71.
• Polatcı, S. ve Özçalık, F. (2015). Çalışanların Örgütsel Adalet Algıları İle Üretkenlik Karşıtı İş Davranışları Etkileşiminde Pozitif ve Negatif Duygusallığın Aracılık Etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(2), 215-234.
• Robinson, S. L. ve Bennett, R. J. (1995). A Typology of Deviant Workplace Behaviors: A Multidimensional Scaling Study. Academy of Management Journal, 38(2), 555-572.
• Saif, N., Khan, M. T., Shaheen, I. Javid, A. ve Khan, I. U. (2021). The Ostracism Effect on Counterproductive Workbehaviours Through the Mediating Role of Defensive-Silence, Emotional-Exhaustion, And Jobdissatisfaction. International Journal of Innovation, Creativity and Change, 15(4), 598-618.
• Sanlı, Y. B., Baltacı, F., Güven, E. ve Eren, T. (2024). Siber Güvenlik Çalışmaları Üzerine Bibliyometrik Analiz. Bilişim Teknolojileri Dergisi, 17(3), 223-229.
• Sharma, S. ve Nair, M. (2020). Transformational Leadership Style and Subordinates' Counterproductive Work Behaviour: A Study on Public and Private Sector Banks in India. NMIMS Journal of Economıcs and Public Policy, V(1), 25-36.
• Suseno, Y., Chang, C., Hudik, M., Fang, E. ve Liu, N. (2021). Why do Employees Engage in Counterproductive Work Behaviours? Cultural Values and White‑Collar Employees in China. Motivation and Emotion, 45, 397-421. https://doi.org/10.1007/s11031-021-09874-6
• Spector, P. E., Fox, S., Penney, L. M., Bruursema, K., Goh, A. ve Kessler, S. (2006). The Dimensionality Of Counterproductivity: Are All Counterproductive Behaviors Created Equal?. Journal of Vocational Behavior, 68, 446-460. https://psycnet.apa.org/doi/10.1016/j.jvb.2005.10.005
• Spector, P. E. ve Fox, S. (2002). An Emotion-Centered Model of Voluntary Work Behavior: Some Parallels Between Counterproductive Work Behavior and Organizational Citizenship Behavior. Human resource management review, 12(2), 269-292.
• Spector, P. E. (2011). The Relationship of Personality To Counterproductive Work Behavior (CWB): An İntegration of Perspectives. Human Resource Management Review, 21(4), 342-352.
• Şengüllendi, M. F., Şehitoğlu, Y. ve Kurt, E. (2020). Toksik Liderlik ve Üretkenlik Karşıtı İş Davranışları İlişkisinde Kariyerizmin Aracı Etkisi. KAÜİİBFD, 11(22), 743-765.
• Tekeli, M. (2022). İş Tatmininin Üretkenlik Karşıtı İş Davranışına Etkisi: Otel İşletmelerine Yönelik Bir Uygulama. Journal of Gastronomy, Hospitality and Travel, 5(3), 1216-1228.
• Uchir, J. T., Ucho, A., ve Gwambe, C. D. (2023). Counterproductive Work Behaviour Among Non-Teaching Staff of a State-Owned University: Job Characteristics and Organizational Support in Perspective. Journal of Psychology and Allied Disciplines, 1-14.
• Ugwu, F. O., Nwagbo, L. I. ve Ohunene, l. G. (2022). A Matter of Give and Take? Perceived Organisational Politics and Support as Predictors of Counterproductive Work Behaviours. Journal of Psychology and Allied Disciplines, 1(1), 101-114.
• Yaramış, N. (2024). Psikolojik Sözleşme İhlallerinin Üretkenlik Karşıtı İş Davranışlarına Etkisinde Duygusal Emeğin Aracılık Rolü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.
• Scopus, https://www.elsevier.com/products/scopus. Web of Science (WOS), https://www.webofscience.com/wos/woscc/basic-search.