Modernist Hareketler ve Türk Aydınları: Nüdizm Örneği (1931)

Yıl 2023, , 753 - 771, 31.07.2023

Hümeyra Türedi

https://doi.org/10.11616/asbi.1207641

Öz

19.yüzyılda Rönesans, Reform, Aydınlanma ve Sanayileşme gibi gelişmelerin neticesinde ortaya çıkan Modernizm; geleneğin reddi, şehirleşme, tüketim ekonomisi gibi yeni olgularla insanların hayatında köklü değişimlere neden olur. Ancak bu değişimlerin beraberinde getirdiği sorunlar, insanların yeni yaşamlarını anlamlandırmak için farklı akımlar başlatmaları sonucunu doğurur. Fovizm, Kübizm, Fütürizm, Konstrüktivizm, Nüdizm, Bauhaus, Ekspresyonizm, Dada, Sürrealizm gibi akımlar, endüstrileşmenin değiştirdiği dünyayı anlamlandırma çabaları olarak değerlendirilebilir. Bu çalışmada, bahsi geçen akımlardan Nüdizm üzerine odaklanılmış ve Nüdizm bağlamında Türk aydınlarının 20.yüzyılın başındaki değişen modernizme yönelik aldığı tutum değerlendirilmiştir. Çalışmanın araştırma sorusu şöyledir: “20.yüzyılın başında Avrupa’da ortaya çıkan Nüdizm hareketi karşısında Türk aydınları ne düşünmüşlerdir?”. Bu amaçla, Cumhuriyet gazetesinde 1931 yılında dönemin otuz Türk aydınıyla yapılan bir anket, söylem analizi yöntemiyle incelenmiştir. İnceleme sonucunda, dönemin aydınlarının Nüdizmi şekilsel olarak değerlendirdikleri, ardındaki felsefeyi bilmedikleri, modernizmin sıkıntılarına yüzeysel yaklaştıkları anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Avrupa, Batılılaşma, Cumhuriyet, Modernizm, Nüdizm.

Modernist Movements and Turkish Intellectuals: The Example of Nudism (1931)

Öz

Modernism, which emerged as a result of developments such as the Renaissance, Reformation, Enlightenment, and Industrialization, causes radical changes in people's lives. Movements such as Fauvism, Cubism, Futurism, Constructivism, Nudism, Bauhaus, Expressionism, Dada, and Surrealism can be considered as efforts to make sense of this new world. This study focuses on Nudism and evaluates the attitude of Turkish intellectuals toward the changing modernism of the early 20th century. The research question is as follows: "What attitude did Turkish intellectuals take against Nudism?". For this purpose, a survey made in 1931 with thirty Turkish intellectuals of the period in Cumhuriyet newspaper was analyzed by discourse analysis method. It was understood that Turkish intellectuals of the period did not know the philosophy behind modernism, and approached the problems of modernism superficially.

Anahtar Kelimeler

Avrupa, Batılılaşma, Cumhuriyet, Modernizm, Nüdizm.

Kaynakça

• Açan, V. (2003). Görsel Kültürün Oluşumunda Çıplaklık. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Akın, Y. (2018). Gürbüz ve Yavuz Evlatlar, Erken Cumhuriyet’te Beden Terbiyesi ve Spor. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aksakal, H. (2017). Türk Muhafazakârlığı. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Alemdaroğlu, A. (2002). Öjeni düşüncesi. Modern Türkiyede Siyasi Düşünce: Milliyetçilik içinde, Edt. Tanıl Bora ve Murat Gültekingil, İstanbul: İletişim, s: 414-426.
• Antmen, A. (2007). Geleneksel ve Modern, Mahrem ve Namahrem: Halil Paşa'nın 'Uzanan Kadın'ı ve Örtülü Çıplaklık. Sanat Tarihi Yıllığı, 19, s: 1-14 .
• Aras, E. (2019). Modern Bireyin Tereddütleri: "Çıplaklık" Düşüncesi ve "Bir Tereddüdün Romanı". İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 76, s: 7-22.
• Artun, A. (2021). Modernizm Kavramı ve Türkiye’de Modernist Sanat’ın Doğuşu. İstanbul: İletişim Yayınları. Atay, H. (2007). Söylem Analizi Kavramının Yapıları ve İşlem Akışı. Nitel araştırma: Neden, Nasıl, Niçin İçinde (169-180). (Ed. A. Yüksel., B. Mil., Y. Bilim), Ankara: Detay Yayıncılık.
• Ayaydın, A. (2016). Çağdaş Sanat Akımları. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Aydemir, U. (2010). Cenap Şahabettin’in Seyahat Mektuplarında Oryantalist Etkiler. Yüksek Lisans Tezi. Bilkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Azman, A. (1994). Türk Basınında Siyasi Bir Gazeteci: Hüseyin Cahit Yalçın. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Becer, E. (2016). Modern Sanat ve Yeni Tipografi. Ankara: Dost yayınları.
• Belge, M. (2012). Militarist Modernleşme: Almanya, Japonya ve Türkiye. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Berkes, N. (1997). Berkes, Niyazi, İki Yüz Yıldır Neden Bocalıyoruz. İstanbul: Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık.
• Berkes, N. (2013). Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: YKY Yayınları.
• Berkes, N. (2017). Felsefe ve Toplumbilimi Yazıları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Berkes, N. (2019). Türk Düşününde Batı Sorunu. İstanbul: YKY Yayınları.
• Berman, M. (1999). All That is Solid Melts Into Air. New York: Penguin Books.
• Biçer, K. (2006). Modernizm ve Endüstriyel Devrim Işığında Çağdaş Tasarımın Temeli. Yüksek Lisans Tezi. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Boyne, R. (2009). Foucault ve Derrida Aklın Öteki Yüzü. Ankara: Bilge-Su Yayıncılık.
• Bozdoğan, S. (2001). Modernizm ve Ulus İnşası: Erken Cumhuriyet Türkiyesi’nde Mimari Kültür. İstanbul: Metis Yayınları.
• Burt, R. (1998). Alien Bodies: Representations of Modernity, ‘Race’ and Nation in Early Modern Dance. London: Routledge.
• Butler, R. ve H.Parr (1999). Mind and Body Spaces: Geographies of Illness, Impairment and Disability. London: Routledge.
• Bryder, L. (1992). ‘Wonderlands of Buttercup, Clover and Daises’: Tuberculosis and The Open-Air School Movement in Britain, 1907-1939. The Name of the Child: Health and Welfare 1880-1940, s. 72-95. (Ed. R.Cooter Ed.). London: Routledge.
• Cebe, R. (2014). Fütürizm’in Müziğe Etkileri ve Yeni Çalgılar. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 13 (49), s. 312-323. Childs, D. J. (2001). Modernism and Eugenics. Cambridge: Cambridge University Press.
• Çalışkan, V. ve Özbey, E. (2016). “Darülfünun’dan Mezun İlk Kadın Coğrafyacı: Şükûfe Nihal (1897-1973)”. Türk Coğrafya Dergisi, 67, s. 61-66.
• Demirok, G. (2017). Architecture, Revolution and Temporality: The Soviet Avant-garde and The Politics of Modernism. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Doğan, A. (2003). Sosyal Darwinizm ve Osmanlılar Üzerindeki Etkileri. Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Duman, B. (2018). Resimden Tiyatroya Doğu Sanatı ve Batı Sanatı Arasındaki Farklılığı Toplumların Gerçekliğe Bakışı Üzerinden Okumak. Uluslararası Disiplinlerarası ve Kültürlerarası Sanat, 3 (6), s. 11-31.
• Duyan, Y. (2018). Bedia Muvahhit: Bir Cumhuriyet Yıldızı. 16 th International Symposium in the Millenium, s. 699-704.
• Erbasan, Y. (1992). Atatürk ve spor . Beden Eğitimi ve Spor Araştırmaları Dergisi, 3 (9), s. 20-21.
• Feenberg, A. (2005). Heidegger and Marcuse: The Catastrophe and Redemption of History. London: Routledge.
• Foucault, M. (2002). Toplumu Savunmak Gerekir. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Gambetti, Z. (2009). İktidarın Dönüşen Çehresi: Neoliberalizm, Şiddet ve Kurumsal Siyasetin Tasfiyesi. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 40.
• Geri, S. ve Sarıyar, C. (2021). Spor Tarihinde Öncü Bir İsim: Selim Sırrı Tarcan’ın Kadın Gazetesindeki Yazıları. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 15 (1) , s. 141-153
• Gompertz, W. (2019). Pardon Neye Bakmıştınız?. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Gökmen, M. (1989). Başlangıçtan 1950'ye Kadar Türk Sinema Tarihi ve Eski İstanbul Sinemaları. İstanbul: Denetim Ajans Basımevi.
• Göle, N. (2004). Batı Dışı Modernlik: Kavram Üzerine. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce. (Uygur Kocabaşoğlu, Ed.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Hau, M. (2003). The Cult of Health and Beauty in Germany: A Social History, 1890-1930. University of Chicago Press.
• Hughes, D. (2004). Just A Breath of Fresh Air in An Industrial Landscape? The Preston Open Air School in 1926: A School Medical Service Insight. Social History of Medicine, 17(3), s. 443-461.
• İlhan, A. (2015). Hangi Edebiyat. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• İpşiroğlu, N. ve İpşiroğlu, M. (2017a). Sanatta Devrim. İstanbul: Hayalperest
• İpşiroğlu, N. ve İpşiroğlu, M. (2017b). Oluşum Süreci İçinde Sanatın Tarihi. İstanbul: Hayalperest.
• Kantoğlu, F. (1982). Çağdaş Dizayn Mimarlık. Mimarlar Odası Yayını.
• Kara, S. (2021). Muhalif Bir Gazeteci ve Yazar Olarak Zekeriya Sertel. Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Karpat, K. (2009). Osmanlıdan Günümüze Elitler ve Din. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kaya, E. (2015). Erken Cumhuriyet Dönemi Ulus İnşa Sürecinde Irk ve Irkçılık (1923-1938). Akademik Hassasiyetler Dergisi, 2 (3), s. 21-65
• Kaya, Ş. (2019). Halit Ziya Uşaklıgil ve Peyami Safa romanlarını Türkiye modernleşmesi bağlamında karşılaştırmalı düşünmek . Yüksek Lisans Tezi. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kayserilioğlu, K. (2017). Erken Modern Çağ ve Avangard Sanatta Akılcılık Eleştirileri. Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Keskin, C. (2014). I. Dünya Savaşı ve Sonrası Türkiye’de Kültür Sanat Ortamı ve Türk Resmi. Akademik Bakış, 7 (14), s. 263-181.
• Kinross, R. (1997). Modern Typography: An Essay in Critical History. Princeton: Architectural Press.
• Koç, A. (2018). Michel Foucault’nun “Biyopolitika” Kavramının Teorik Çerçevesi. Uluslararası Kriz ve Siyaset Araştırmaları Dergisi, 2 (2), s. 193-218.
• Köksal, D. (2019). Cumhuriyet İdeolojisi ve Estetik Modernizm: Baltacıoğlu, Yeni Zamanlar ve Bauhaus. Bauhaus: Modernleşmenin Tasarımı, 241-253. (Ali Artun ve Esra Aliçavuşoğlu Ed.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Körlü, A. (2015). Avrupa Irkçılığı ve Beden Politikaları. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Krüger, A. (1991). There Goes This Art of Manliness: Naturism and Racial Hygiene in Germany. Journal of Sport History, 18 (1), s. 135-158.
• Ladd-Taylor, M. (1995). Mother-Work: Women, Child Welfare, and the State, 1890-1930. Illionis: University of Illionis Press.
• Lemke, T. (2013). Biyopolitika. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Lupton, D. (1995). The Imperative of Health. London: Sage Publications.
• Mardin, Ş. (2013). Türk Modernleşmesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Meriç, C. (2014a). Jurnal 1. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Meriç, C. (2014b). Mağaradakiler. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Meriç, C. (2014c). Bu Ülke. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Morris, N.J. (2009). Naked in Nature: Naturism, Nature and The Senses in Early 20th Century Britain. Cultural Geographies, 16(3), s. 283-308.
• Mutlu, M. (2021). Bahriyeli Ressam Ali Sami Boyar’ın Hayatı ve Faaliyetleri (1880-1967). Selçuk Türkiyat, 52, s. 283-308.
• Nesipoğlu, G. (2018). Olgusal Bir Yapı Olarak Sağlık Politikaları: 1920-1960 Yılları Arası Cumhuriyet Döneminin Tarihsel İzleği. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 21(1), s. 165-177
• Oktay, A. (1987). Türkiye’de Toplumcu Gerçekçiliğin Kaynakları. Ankara: BFS Yayınları.
• Oktay, M. (2008). Aka Gündüz'ün Hayatı, Sanatı ve Eserleri. Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Park, R. (1990). Health, Exercise, and the Biomedical Impulse, 1870-1914. Research Quarterly for Exercise and Sport. 61, s. 126-140.
• Pfister, G. (1990). Physicians as Experts of Female Physical Culture. Journal of Sport History, s. 183-98.
• Pile, S. (1996). The body and the city: Psychoanalysis, Space and Subjectivity. London: Routledge.
• Ross, Chad (2005). Naked Germany: Health, Race and the Nation. Bloomsbury Academic.
• Satıcı, E. (2011). 2. Dünya Savaşında Türk siyasi karikatürü: Cemal Nadir Güler (1902-1947) Karikatürlerinin İncelenmesi. Koç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Sazyek, H. (2020). Bir Osmanlı Kızının Almanya Günlüğü-Şaziye Berin’in Heidelberg Hatıratı. Ankara: Çolpan Günlük.
• Sevinç, C. (2009). Erken Cumhuriyet Dönemi (1923-1938) Türk Romanında Siyasi, Sosyal ve Ahlaki Bir Sorunsan Olarak Yozlaşma. The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science, 2(1), s. 25-54.
• Scheid, K. (2021). Looking at Nudes: A Study of A Space of Imagination. (Ed., R. Lewis ve Y. Taan), Fashioning the Modern Middle East: Gender, Body, and Nation, s. 113-133, Routledge.
• Simmel, G. (1997). The Metropolis and Mental Life. Simmel on Culture. (D.Frisby ve M.Featherstone Ed.). London, Sage.
• Şen, E. ve Gürpınar, F. (2019). Türk Resim Sanatında Kadın İmgesi. Ulakbilge, 42, s. 875–891.
• Şenel, A. (1984). Irk ve Irkçılık Düşüncesi. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Şepitçi, T. (2019). Cumhuriyet Döneminde Gündelik Hayat: Yaz Mevsimleri (1928-1938). Yüksek Lisans Yeterlik Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Şimşek, S. (2010). 1928-1938 Yılları Arasında Türk Resminde Modernizm Arayışları. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Tanpınar, A. H. (2006). Yaşadığım Gibi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2011). On Dokuzuncu Asır Türk Edebiyatı. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tanır, E. D. ve C. Aslan (2019). Birinci Heyet-i İlmiye ve Çalışma Esasları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 52 (1), s. 251-276.
• Temizsu, M. (2020). Mahmut Yesari: Hayatı, Sanatı ve Eserleri. Ankara: İksad Yayınevi.
• Timur, T. (2017). Marks-Engels ve Osmanlı Toplumu. İstanbul: Yordam Yayınları.
• Toepfer, K. E. (1997). Empire of Ecstasy: Nudity and Movement in German Body Culture, 1910-1935. California: University of California Press.
• Turner, D. A. (1972). The Open-air School Movement in Sheffield. History of Education 1(1), s. 58–80.
• Turhan, M. (2015). Garplılaşmanın Neresindeyiz?. İstanbul: Altınordu Yayınevi.
• Tunaya, T.Z. (1995). Türkiye’de Siyasi Partiler: 1859-1952. İstanbul: Arba Yayınları.
• Türedi, H. (2018). Erken Cumhuriyet Dönemi Siyasal Kültürü: Damga Teorisi ve Eğitim Eksenli Bir İnceleme. Doktora Tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Türedi, H. (2019). Osmanlı’nın Damgalı Çocukları. İstanbul: Cinius Yayınları.
• Türedi, H. (2021). Erken Cumhuriyet Dönemi Kadın Modernleşmesinde Basının Rolü: Şark Bülbülü ve Ses Kraliçesi Yarışmaları (1931). (Selçuk İpek ve Cüneyt Kılıç, Ed.). Sosyal Bilimlerde Güncel Araştırmalar, s. 339-348, Bursa: Ekin Yayınları.
• Türkislamoğlu, E. (2019). Türkiye’nin Batılılaşma Sürecine İlişkin Olarak Niyazi Berkes ile Cemiş Meriç’in Yaklaşımlarının Karşılaştırılması. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ülken, H. Z. (2019). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Ünalan, D. (2016). Milli Mücadele Dönemi yazarlarından Halide Edip Adıvar, Reşat Nuri Güntekin ve Yakup Kadri Karaosmanoğlu'nun romanlarının popüler kültür içerik özellikleri bağlamında incelenmesi. Doktora Tezi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Vigarello, G. (2013). Güzelliğin Tarihi. Ankara: Dost Kitabevi.
• Wendling, P. (1989). Health, Race and German Politics Between National Unification and Nazism, 1870-1945. New York-USA: Cambridge University Press.
• Williams, J. A. (2007). Turning to Nature in Germany: Hiking, Nudism, and Conservation, 1900-1940. Stanford University Press.
• Yavuz, H., (2009). “Modernleşme: Parça mı Bütün mü, Batılılaşma: Simge mi Kavram mı?”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, 3, s. 212-218, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yıldız, A. (2013). Ne Mutlu Türk’üm Diyebilene/Türk Ulusal Kimliğinin Etno-seküler Sınırları (1919-1938). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Zürcher, E.J. (2009). Kemalist Düşüncenin Osmanlı Kaynakları. Modern Türkiyede Siyasi Düşünce: Kemalizm içinde, Edt.Tanıl Bora ve Murat Gültekingil, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 44-56.