In Pursuit of Discovery and Curiosity: Richard Francis Burton's Al-Masjid an-Nabawi Adventure

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 3, 911 - 934, 30.11.2024

Muhsin Önal

https://doi.org/10.11616/asbi.1516315

Öz

Masjid an-Nabawi is one of the most important holy places of the Islamic faith. The fact that it was built by the Prophet of Islam and that the prophet's grave is located in this mosque makes it sacred and valuable both spiritually and materially. In addition to this important feature, its architectural structure, mihrab and porticoes, entrance doors, spacious courtyard, and green dome have resulted in the formation of a deep spiritual and historical bond towards the mosque in the Islamic society. These aspects which are extremely important in the eyes of Muslims, have greatly increased the interest of Westerners towards the mosque. In this study, an example of this interest is sought by tracing the opinions of the British explorer Richard Francis Burton about the Masjid an-Nabawi. In this regard, in the article, the orientalist author's arguments about the masjid are evaluated, and the impressions of a western mind about a sacred place that can be considered as the raison d'être of Muslims are pursued.

Anahtar Kelimeler

Madinah, Masjid an-Nabawi, Religious Symbol, Prophet Muhammad, 19th Century

Keşif ve Merakın İzinde: Richard Francis Burton’un Mescid-i Nebevî Macerası

Öz

Mescid-i Nebevî, İslam inancının en önemli kutsal mekânlarından birisidir. Bizzat İslam Peygamber’i tarafından inşa edilmiş olması ve Peygamber’in kabrinin bu mescitte bulunması, onu gerek manevi gerekse de maddi anlamda kutsal ve değerli kılmıştır. Bu önemli özelliğinin yanı sıra, mimari yapısı, mihrap ve revakları, giriş kapıları, geniş avlusu, yeşil kubbesi, İslam toplumunda mescide karşı derin bir manevi ve tarihi bağın oluşması sonucunu doğurmuştur. Müslümanların nazarında son derece önem arz eden bu hususlar, Batılıların mescide yönelik ilgisini de ziyadesiyle arttırmıştır. Bu çalışmada da bu ilgiye dair bir örneklem olarak, İngiliz kâşif Richard Francis Burton’un Mescid-i Nebevî hakkındaki kanaatlerinin izi sürülmek istenmiştir. Bu doğrultuda, makalede oryantalist yazarın mescit hakkındaki çıkarımları değerlendirilmiş, batılı bir zihnin Müslümanların varlık sebebi olarak kabul edilebilecek kutsal bir mekân hakkındaki izlenimlerinin peşine düşülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Medine, Mescid-i Nebevî, Dini Sembol, Hz. Muhammed, 19. Yüzyıl

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• Bâb-ı Âsafi Mühimme Defterleri (A.DVNSMHM.d.), nr. 7/337, 7/891, 48/258.
• Cevdet-Evkaf (C.EV), nr. 449/22736.
• Cevdet-Maliye (C.ML), nr. 230/9634.
• İbnülemin Vakıf (İE.EV), nr. 33/3833.
• Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi, Evrak (TS.MA.e), nr. 145/10, 771/10.
• Araştırma ve İncelemeler
• Ağırakça, A. (2017), Hz. Ömer’in Müslüman Olması Meselesi ve Rivayetlerin Değerlendirilmesi, Artuklu Akademi, 4(1), s. 1-20.
• Aksoy, M. (2021), Kutsal Sanat Söylemini Mescid-i Nebevî Üzerinden Yeniden Düşünmek, Çeşm-i Cihan: Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi E-Dergisi, 8(1), s. 58-81.
• Algül, H. (2004), Mescid-i Kubâ, TDV İslam Ansiklopedisi, 29, s. 279-280.
• Alp, K. Ö. (2010), A Comparison of Sign and Symbol (Their Contents and Boundaries), Semiotica, 182(1-4), s. 1-13.
• Atar, F. (2010), Tahiyyetü’l-mescid, TDV İslam Ansiklopedisi, 39, s. 410.
• Atasağun, G. (2006), Ziyaret Fenomeni, Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 21(21), s. 33-60.
• Ateş, İ. (1994), Mescid-i Nebevî'nin Yapıldığı Günden Bu Yana Geçirdiği Genişletme Girişimleri, Vakıflar Dergisi, (24), s. 5-51.
• Aydın, M. (2019), Kur’an’da Peygamber Tasavvuru, Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8(15), s. 35-60.
• Aydın, Ş. (2023), Kur’an Ayetleri Arasındaki Bağlam İlişkisi Açısından İhlâs Suresi, İhya Uluslararası İslâm Araştırmaları Dergisi, 9(2), s. 586-609.
• Aynur, H. Ş. (2021), Kulluk Bilinci İnşasında Dua Değerinin Rolü, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (50), s. 321-362.
• Ayverdi, İ. (t.y.), Porfir, http://www.lugatim.com/s/porfir#, (Erişim Tarihi: 08.06.2024).
• Barca, İ. (2017), Rasûlullah’ın Medine’sine Dair Klasik Tarih Eserleri, Siyer Araştırmaları Dergisi, (1), s. 107-137.
• Barrow, G. A. (1908), The Christian Experience of the Trinity, The American Journal of Theology, 12(4), s. 609-622.
• Batur, B. (2022), Peygamber Kavramının Din Sosyolojisi Açısından Tahlili, Din ve Bilim–Muş Alparslan Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi, 5(2), 218-227.
• Bilge, M. L. (1992), Burton, Sir Richard Francis (1821-1890), TDV İslam Ansiklopedisi, 6, s. 462.
• Bizbirlik, A. (2000), Hicri 1003 (1595) Tarihli Defterin Işığında Bazı Osmanlı Vilayetlerindeki Haremeyn Vakıfları, Osmanlı Araştırmaları, 20(20), s. 37-72.
• Bozkurt, N. (2007), Ravza-i Mutahhara, TDV İslam Ansiklopedisi, 34, s. 475.
• Bozkurt, N. ve Küçükaşcı, M. S. (2004), Mescid-i Nebevî, TDV İslam Ansiklopedisi, 29, s. 281-290.
• Britannica, (2014), Baldachin, https://www.britannica.com/technology/baldachin-architecture, (Erişim Tarihi (08.06.2024).
• Brodie, F. M. K. (2024), Sir Richard Burton, https://www. britannica.com/biography/Richard-Burton-British- scholar-and-explorer, (Erişim Tarihi: 08.06.2024).
• Bulat, A. B. (1938), Medine Dilencisi, http://nek. istanbul. Edu .tr:4444 /ekos / GAZETE/yeniyol /yeniyol_ 1938/yeniyol_1938_ikincikanun_/yeniyol_1938_haziran_1_.pdf, (Erişim Tarihi: 08.06.2024).
• Burton, R. F. (1893), Personal Narrative of a Pilgrimage to Al-Madinah & Meccah, c. 1, London: Tylston & Edwards.
• Buzpınar, Ş. F. ve Küçükaşcı, M. S. (1997), Haremeyn, TDV İslam Ansiklopedisi, 16, s. 153-157.
• Cilacı, O. (1994), Dua, TDV İslam Ansiklopedisi, 9, s. 529-530.
• Çetin, A. (2012), Tilâvet Secdesi, TDV İslam Ansiklopedisi, 41, s. 157-159.
• Çetin, İ. (2011), Umre Rehberi ve Dua Kitabı, İstanbul: Erkam Matbaası.
• Çubukcu, A. (1997), Halime, TDV İslam Ansiklopedisi, 15, s. 338.
• Dağcı, A. ve Dağcı, T. (2018), Camiye İlişkin İmgeler: Metaforik Bir Araştırma, Balıkesir İlahiyat Dergisi, 4(1), s. 97-120.
• Daryal, A. M. (1969), Cami Sosyolojisi ve Psikolojisi Üzerine Bir Deneme II, İslam Medeniyeti Dergisi, 2(24), s. 24-28.
• Din İşleri Yüksek Kurulu, (2021), Dua Ederken ‘Allah’ım! Peygamberimizin Hürmetine Dualarımızı Kabul Eyle’ Demek Caiz Midir?, https://kurul.diyanet.gov.tr/Cevap-Ara/1106/dua-ederken-allahim- peygamberimizin- sas-hurmetine-dualarimizi-kabul-eyle-demek-caiz-midir, (Erişim Tarihi: 08.06.2024).
• Dokras, U. (2020), Medina Architecture of Al-Masjid an-Nabawī – The Mosque of the Prophet, https://asfaar.org/file/files/SqBoJcWnLtNNOxAjMvD69av52DCxglOlxPVvZwOo, (Erişim Tarihi: 08.06.2024).
• Ducasse, C. J. (1939), Signs and Signals, The Journal of Symbolic Logic, 4(2), s. 41-52.
• Durmuş, İ. (2004), Mesel, TDV İslam Ansiklopedisi, 29, s. 293-297.
• Durmuş, M. A. (2017), Kur’an’a Göre Şefaat, İstanbul: İşaret Yayınları.
• Ertuğrul, R. (2015), Kur’ân’da Fiilî Dua, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(4), s. 896-921.
• Ertürk, H. N. (2018), Hz. Peygamber’in Sütanneleri ve Sütanneye Verilmesi, Siyer Araştırmaları, (4), s. 61-84.
• Fayda, M. (1993), Cennetü’l Baki, TDV İslam Ansiklopedisi, 7, s. 387.
• Fayda, M. (1995), Fârûk, TDV İslam Ansiklopedisi, 12, s. 176-177.
• Feyzi, V. (2020), Kur’an’da Peygamberlerin Beşeriliği ve Seçilmişliği, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Fidan, M. M. (2021), Sûkî’nin Mekke, Medine ve Peygamberler İçin Yazdığı Manzumeler, Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 4(1), s. 373-390.
• Flete, J. (1909), The History of Westminster Abbey, (Ed.: A. Robinson), The History of Westminster Abbey, s. 33-138, Cambridge: Cambridge University Press.
• Garnett, L. M. J. (1909), Home Life in Turkey, New York: The Mac Millan Company.
• Geertz, C. (1973), The Interpretation of Cultures, New York: Basic Books.
• Gemici, N. (2019), XVI.-XIX. Yüzyıllarda Haremeyn’in Gayrimüslim Misafirleri, Siyer Araştırmaları Dergisi, (6), s. 33-45.
• Güç, A. (1993), Yeryüzünde Üç Büyük Mescid, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5(1), s. 267-274.
• Gülmez, Ç. ve Pattabanoğlu, F. Z. (2020), Dini Sembollere Yönelik Psiko-Sosyal Tutumlar Ölçeğinin Geliştirilmesi ve Bazı Değişkenlere Göre Karşılaştırılması, Bilimname, (3), s. 247-286.
• Hac ve Umre Hizmetleri Genel Müdürlüğü, (2019), Hac Yolcusu Rehberi, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Hacıları İslami Bilgilendirme ve Aydınlatma Komitesi (2014), Hac, Umre ve Mescid-i Nebevî’yi Ziyaret Rehberi, (Çev.: M. Harrani), https://d1.islamhouse.com/data/tr/ih_books/single/tr_Hajj_and_ Umrah _Guide.pdf, (Erişim Tarihi: 08.06.2024).
• Hjarpe, J. (1979), The Symbol of the Centre and Its Religious Function in Islam, (Ed.: H. Biezais), Religious Symbols and Their Functions, s. 30-41, Stockholm: Almqvist & Wiksell International.
• Hoeber, A. (1915), Some Church Decorations by Taber Sears, Art and Progress, 6(7), s. 219-224.
• Husain, A. ve Khan, S. (2015), Miswak: The miracle twig, Archives of Medicine and Health Sciences, 3(1), s. 152-154.
• İğde, M. (2022), Sosyo-Kültürel Değişimin Din Yorumuna Etkisi: Kabir Ziyaretleri Bağlamında Bir Değerlendirme, Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, 14(2), s. 766-788.
• İnançer, Ö. T. (2020), Vakte Karşı Sözler, İstanbul: Sufi Kitap.
• İpşirli, M. (2007), Paşmaklık, TDV İslam Ansiklopedisi, 34, s. 186-187.
• İstemi, F. (2018), Hadis Metodolojisine Göre Hz. Ömer’in Müslüman Olmasıyla İlgili Rivayetlerin Sıhhat Değeri, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18(1), s. 421-450.
• Karaalp, C. (2018), Salât Kavramının Semantik Analizi, İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9(1), s. 173-212.
• Karataş, M. (2013), Hz. Peygamber’in Yerleşim ve Şehirleşmeye Yönelik Çabaları: Medine Örneği, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (28), s. 59-84.
• Kılcı, A. (2005), Erken Osmanlı (1299-1451) Baldaken Türbeleri, Vakıflar Dergisi, (29), s. 257-286.
• Köklü, R. (2017), Cemaat Kavramının Delaleti ile İlgili Yaklaşımlar ve İslam Düşünce Ekollerine Yansımaları, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 17(3), s. 157-192.
• Küçükkaya, M. A. (2023), Şair Abdî’nin manzumelerinde Hz. Peygamber, RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (37), s. 790-807.
• Lounsbery, E. (1914), Lares and Penates: Recent Small Bronzes By American Sculptors and Their Intimate Use, Arts & Decoration (1910-1918), 4(6), s. 227-229.
• Madain Project, (2022), as-Salam Gate, https://madainproject.com/as_salam_gate_(masjid_al_ nabawi)#:~:text=The%20as-Salam%20Gate%20(باب,640%20CE%20(18%20Hj.), (Erişim Tarihi: 08.06.2024).
• Mahlâfi, A. N. (t.y.), Yönlendirme ve Uyarılar Eşliğinde Mescid-i Nebevî Ziyaret Rehberi, https://d1.islamhouse.com/data/tr/ih_books/single/tr-yonlerdirme-ve-uyarilar-esliginde-mescid- i-nebevi-ziyaret-rehberi.pdf, (Erişim Tarihi: 08.06.2024).
• Mertoğlu, M. S. (2009), Salâtüselâm, TDV İslam Ansiklopedisi, 36, s. 23-24.
• Mescid-i Nebevî ile İlgili Bazı Bilgiler, (t.y.), Medine Ziyaret Yerleri, https://hacumreegitim.hac.gov.tr /ziyaret- yerleri/medine-ziyaret-yerleri/medine-i-munevvere-ve-manevi-atmosferi.htm, (Erişim Tarihi: 08.06.2024).
• Northbourne, L. (2003), Modern Dünyada Din, (Çev.: Ş. Yalçın), İstanbul: İnsan Yayınları.
• Ocak, S. ve Doğanay A. (2019), İslam Mimarîsinde Mezhep Etkisi: Fas Câmileri Örneği, İSTEM, (33), s. 89-109.
• Omer, S. (2021), Misconceptions about Islamic Architecture: The Role of Richard Francis Burton, Quarterly Journal of Pakistan Historical Society, 68(1), s. 7-35.
• Ostashchuk, I. (2017), Signs and Symbols: Religious and National Dimensions, Journal of Vasyl Stefanyk Precarpathian National University, 4(2), s. 88-96.
• Öğüt, S. (1996), Hac, TDV İslam Ansiklopedisi, 14, s. 389-397.
• Ölmez, M. (2019), Mescid-i Nebevî ve Çevresindeki Önemli Mekânları Belirleyen Rivayetlerin Tespit ve Tahlili, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat.
• Önal, R. (2020), Hz. Peygamber’in Hayatında Kişisel Bakım, Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, (1), s. 54-63.
• Önkal, A. (1998), Hücre-i Saâdet, TDV İslam Ansiklopedisi, 18, s. 456-458.
• Örenç, A. (2014a), Konu Hadisleri Bağlamında Hz. Peygamber’in Kabrini Ziyaret, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (32), s. 207-220.
• Örenç, A. (2014b), Konu Hadisleri Bağlamında Mescid-i Nebevî ve Orada Yapılan İbadetlerin Fazileti, Mütefekkir, 1(2), s. 71-85.
• Özarslan, S. (2013), Peygamberlerin Görevlerini Karşılıksız Yapmaları, Diyanet İlmi Dergi, 49(4), s. 49-60.
• Parladır, S. (1994), Dua, TDV İslam Ansiklopedisi, 9, s. 530-535.
• Polatoğlu, E. (2023), Nüzûl Süreci Bağlamında Hac Âyetlerinin Tahlili, Diyanet İlmi Dergi, 59(2), s. 409-444.
• Remington, M. W., Mendes, W. B., Seery, M. D. ve Blascovich, J. (2005), The Nonconscious Influence of Religious Symbols in Motivated Performance Situations, Personality and Social Psychology Bulletin, 31(9), s. 1203-1216.
• Sancaklı, S. (2018), Cami’de Cemaatle Namaz Kılmanın Dini, Sosyal ve Psikolojik Açıdan Önemi ve Etkisi, Academic Knowledge, 1(1), s. 1-18.
• Sayce, A. H. (1921), Sir Richard Francis Burton, The Geographical Journal, 57(4), s. 282-283.
• Schulze, R. (2014), Richard Burton Mekke’de, (Çev: N. Gemici), İSTEM, (24), s. 223-239.
• Sülün, M. (2003), Haremeyn’deki Belli Başlı Mâbedlerde Yazılı Âyetlere Dâir Mülâhazalar – 2, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (25), s. 103-125.
• Tanman, M. B. (1996), Hâcet Penceresi, TDV İslam Ansiklopedisi, 14, s. 435-438.
• Tarakcı, M., Düzenli, Y., Keskin, Y. Z. ve Karadaş, C. (2020), Şefaat Nedir Ne Değildir?, Ankara: Fecr Yayınları.
• Theroux, M. (2020, Mart 5), Richard Francis Burton … dashing explorer of the exotic and erotic, The Guardian, https://www.theguardian.com/travel/2020/may/03/richard-francis-burton-explorer-mecca -horn-africa- nile-victorian, (Erişim adresi: 08.06.2024).
• Tığlıoğlu, M. Z. (2021), Tevessül, İstiğâse ve Teberrüke Dair İki Farklı Paradigmanın Analizi-Ehl-i Sünnet Sûfî Gelenek ve Selefî Yaklaşım-, Akif, 51(2), 132-156.
• Tillich, P. (1958), The Religious Symbol, Daedalus, 87(3), s. 3-21.
• Wunder, A. (2003), Classical, Christian, and Muslim Remains in the Construction of Imperial Seville (1520-1635), Journal of the History of Ideas, 64(2), s. 195-212
• Yaşar, M. (2023), Kur’ân’ın Değindiği İki Farklı Grup: Allah’ın Mescidlerini Takvâ Üzerine İnşâ Edenler ve Tahrip Etmeye Çalışanlar, Kilitbahir, (22), s. 140-159.
• Yaşaroğlu, M. K. (2001), Kâfirûn Sûresi, TDV İslam Ansiklopedisi, 24, s. 149.
• Yelen, R. (2017), İslam Sanatında Süsleme Sembolizmi Üzerine Yeni Yorumlar, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(2), s. 470-492.
• Yıldırım, S. (2020), Levlâ ile Başlayan Hadisleri Anlamaya Yönelik Bir Analiz, Genç Mütefekkirler Dergisi, 1(2), s. 1-30.
• Yıldız, A. (2006), Dua Söylemden Eyleme, İstanbul: Pınar Yayınları.