İslamcılığın Demokratikleşme ile Uyumu: Tunus Deneyimi Örneği

Yıl 2025, Cilt: 25 Sayı: 2, 1029 - 1043, 31.07.2025

Samet Ünlü

https://doi.org/10.11616/asbi.1658374

Öz

2011’de Arap Baharı ile başlayan süreçte Tunus, en başarılı demokratikleşme örneklerinden biri olarak görülmüş, Ennahda Hareketi ise İslamcı bir partinin demokratik sistem içinde nasıl hareket edebileceğini göstermiştir. Uzlaşmacı bir siyaset izleyen Ennahda, demokratik kurumların inşasında rol oynayarak 2014 Anayasası’nın kabulüne katkıda bulunmuştur. Ancak ekonomik krizler, siyasi istikrarsızlık ve güvenlik tehditleri demokratikleşme sürecini zayıflatmış, 2021’de Cumhurbaşkanı Kays Said’in anayasal düzeni askıya almasıyla ülke otoriterleşmeye yönelmiştir. Bu gelişmeler, İslamcı partilerin demokratikleşmeye uyum sağlama kapasitesine dair soru işaretleri doğurmuştur. Araştırma, Tunus modelinin sunduğu dersler ışığında, demokratikleşmenin yalnızca siyasal aktörlere değil, ekonomik istikrar, güçlü sivil toplum ve bağımsız kurumlara da bağlı olduğunu vurgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Demokrasi , İslamcılık , Siyasal İslam , Tunus modeli

The Compatibility of Islamism with Democratization: The Case of the Tunisian Experience

Öz

The process that began with the Arab Spring in 2011 positioned Tunisia as one of the most successful examples of democratization, with the Ennahda Movement demonstrating how an Islamist party could operate within a democratic system. Ennahda pursued a conciliatory political approach, contributing to the establishment of democratic institutions and the adoption of the 2014 Constitution. However, economic crises, political instability, and security threats weakened the democratization process, leading to the country's shift towards authoritarianism in 2021 when President Kais Saied suspended the constitutional order. These developments raised questions about the ability of Islamist parties to adapt to democratization. This study highlights that the success of democratization depends not only on political actors but also on economic stability, a strong civil society, and independent institutions, drawing lessons from the Tunisian model.

Anahtar Kelimeler

Democracy , Islamism , Political Islam , Tunusian Model

Kaynakça

• Bayat, A. (2015), İslam’ı Demokratikleştirmek: Toplumsal Hareketler ve Post-İslamcı Dönüş, (Çev. Ö. Gökmen), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bayat, A. (2016), Post-İslamcılık: Siyasi İslam’ın Değişen Yüzü, (Çev. Ş. E. Ataman), İstanbul: Litera Yayıncılık.
• Bellin, E. (2012), Reconsidering the Robustness of Authoritarianism in the Middle East: Lessons from the Arab Spring, Comparative Politics 44 (2), s. 127-149.
• Boubakri, O. (2013), The Tunisian Constitution: The Birth and Evolution of an Idea. Tabayyun, 1 (3), s. 75- 86, https://doi.org/10.31430/CRDA5307.
• Carothers, T. ve Ottaway, M. (2005), Uncharted Journey: Promoting Democracy in the Middle East, Carnegie Endowment for International Peace.
• Dabashi, H. (2018), Bir Devrimi Sahnelemek: İran İslam Cumhuriyeti’nde Propaganda Sanatı, (Çev. B. A. Birer), İstanbul: Metis Yayınları.
• Esposito, J. L. ve Tamimi, A. (2000), Islam and Secularism in the Middle East, C. Hurst ve Co. Publishers.
• Esposito, J. L. ve Voll, J.O. (2012), İslamiyet ve Demokrasi, (Çev. A. Fethi), İstanbul: Köprü Kitap.
• Fealy, G. (2009), Indonesia's Islamic Parties in Decline, Inside Story, 5, s. 174-191.
• Hamid, S. (2014), Temptations of Power: Islamists and Illiberal Democracy in a New Middle East, Oxford University Press.
• Haugbolle, R. H. ve Cavatorta, F. (2012), Gannuşi’nin Ötesinde: İslamcılık ve Tunus’taki Toplumsal Değişim, Orta Doğu Raporu, 262, s. 20-25.
• Keddie, N. R. (2006), Modern Iran: Roots and Results of Revolution, Yale University Press.
• Kutub, S. (2005), Yoldaki İşaretler, (Çev. K. M. Çetiner), İstanbul: Beka Yayınları.
• Linz, J. J. ve Stepan, A. (1996), Problems of Democratic Transition and Consolidation: Southern Europe, South America, and Post-Communist Europe, Baltimore: Johns Hopkins University Press.
• Lipset, S. M. (1959), Some Social Requisites of Democracy: Economic Development and Political Legitimacy, American Political Science Review 53 (1), s. 69-105.
• Lynch, M. (2016), The New Arab Wars: Uprisings and Anarchy in the Middle East, PublicAffairs.
• Mardin, Ş. (2019), Jön Türklerin Siyasi Fikirleri: 1895-1908, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Marks, M. (2015), Tunisia’s Ennahda: Rethinking Islamism in the Context of Democratic Transition, Brookings Doha Center Analysis Paper, 10, s. 1-37.
• Marks, M. (2022), Kais Saied’s Constitutional Coup and Tunisia’s Democratic Crisis, Journal of North African Studies, 27 (1), s. 56-80.
• Mevdudi, S. E. (1993), Modern Çağda İslami Meseleler, (Çev. Y. Işıcık), Konya: Tekin Kitabevi.
• Mitchell, R. P. (2022), Müslüman Kardeşler: Kuruluş/Örgütlenme, (Çev. H. E. Aktaş), İstanbul: Ekin Yayınları.
• O’Donnell, G. ve Schmitter, P. (1986), Transitions from Authoritarian Rule: Tentative Conclusions about Uncertain Democracies, Johns Hopkins University Press.
• Przeworski, A. (2023), Demokrasinin Krizleri: Otoriterleşmenin Kıyısında Çağdaş Siyasetin Ahvali, (Çev. M. Pekdemir), İstanbul: Fol Kitap.
• Rahman, F. (2002), İslam ve Çağdaşlık: Fikri Bir Geleneğin Değişimi, Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Roy, O. (2020), Siyasal İslam’ın İflası, (Çev. C. Akalın), İstanbul: Metis Yayınları.
• Stepan, A. (2012), Tunisia’s Transition and the Twin Tolerations, Journal of Democracy, 23 (2), s. 89-103.
• Tamimi, A. S, (2016), Raşid Gannuşi: İslamcılık Geleneğinde Bir Demokrat, (Çev. A. Yönkul), Ankara: Hece Yayınları.
• Tugal, C. (2016), Türk Modelinin Düşüşü: Arap Ayaklanmaları İslami Liberalizmi Nasıl Yıktı? İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Willis, M. J. (2014), Politics and Power in the Maghreb: Algeria, Tunisia and Morocco from Independence to the Arab Spring, Oxford University Press.
• Wolf, A. (2017), Political Islam in Tunisia: The History of Ennahda, Oxford University Press.
• Yavuz, M. H. (2008), Modernleşen Müslümanlar/Nurcular, Nakşiler, Millî Görüş ve Ak Parti, Samsun: Kitap Yayınevi.
• Yerkes, S. ve Yahmed, Z. B. (2019), Tunisia’s Political System: From Stagnation to Competition, Washington: Carnegie Endowment for International Peace.