ANADOLU HALK HEKİMLİĞİNDE KÖSTEBEK KULLANIMI VE KÖSTEBEK OCAKLARININ MİTOLOJİK YANSIMALARI

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 16, 167 - 173, 16.01.2019

Ayşe Uğureli

Öz

Köstü ya da kösnü olarak da tabir edilen köstebek ocakları, köstebek adı verilen, halk arasında çıban

olarak da geçen, bir çeşit cilt hastalığının ya da boğaz ağrılarının tedavi edildiği ocaklardır. Köstebek ocaklıları,

ocaklı olma şeklinden dolayı diğer ocaklılardan ayrılır. Normal şartlarda olağanüstü birtakım olaylardan sonra

ocaklı olma ve el vererek ocağın devamlılığı söz konusuyken köstebek ocağı bu usullerle ilerlemez, bunların

yerine ocak olmak isteyen kişi köstebeği boğarak öldürür. Köstebeği öldürerek hayır kazanacağına inanan

ocaklılar boğaz ağrılarını veya köstebek adı verilen, vücudun çeşitli yerlerinde oluşan cilt hastalığını tedavi eder.

Temelinde köstebek öldürerek güç kazanmaya dayanan ocaklarda fiziksel olarak köstebeğe benzeyen hastalıklar

benzerlik büyüsü mantığıyla tedavi edilmektedir. Bu uygulamaların dışında bazı ocaklarda köstebeğin etinden,

ayaklarından ve yerden çıkardığı topraktan yararlanıldığı da olur. Bir hayvanı öldürerek hayır kazanma ve

bundan dolayı ocaklı olma mantığı köstebek ile ilgili inanışlara ve köstebeğin mitolojik yansımalarına dikkat

çekmektedir. Türk mitolojisinde köstebek Tanrının lanetlediği ve yeraltına gönderdiği bir hayvanken ocaklarda

halk hekimliği uygulamalarında eti ya da mistik gücüyle insanlara şifa olmaktadır. Bu makalede köstebek

ocaklarının temelinde yatan inanışlar mitolojik bağlamda çözümlenerek köstebeğin Türk mitolojisindeki

yansımaları ve bundan kaynaklı kullanım şekilleri değerlendirilmiştir. Köstebek ocağı ile ilgili uygulamalar ve

köstebek ile ilgili inanışlar Türkiye’de halk hekimliği ile ilgili ya da monografi olarak hazırlanmış yüksek lisans

ve doktora tezlerinden elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Halk Hekimliği, Mitoloji, Köstebek Ocağı, Ocak, İnanış

Kaynakça

• Acar, H. V. (2017). Türk Halk Hekimliğindeki Ocak Çeşitleri, Lokman Hekim Dergisi, 7(2): 54-72 http://lokmanhekim.mersin.edu.tr. Acıpayamlı, O. (1989). Türkiye Folklorunda Halk Hekimliğinin Morfolojik ve Fonksiyonel Yönden İncelenmesi. Türk Halk Hekimliği Sempozyumu Bildirileri 23–25 Kasım 1988 Ankara. Ankara: Kültür Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları, 1–8.