USE OF ARTIFICIAL INTELLIGENCE IN TAX AUDITS AND AUTONOMOUS TAX AUDIT PERSPECTIVE

Year 2024, Volume: 6 Issue: 2 Prof. Dr. Mustafa Avcı'ya Armağan, 1439 - 1465, 03.01.2025

Abdullah Ömercioğlu

https://doi.org/10.47136/asbuhfd.1572297

Abstract

With the developments in digitalization and internet technology, it has become possible to provide public services electronically. Digital transformation has also been a topic in taxation transactions for a long time. Especially with the adaptation of advances in artificial intelligence technology to tax administration systems, transactions have been made possible with less cost, faster and more accurately. Especially with the use of artificial intelligence in tax audits, tax losses and informality can be significantly reduced.
In the study, firstly, the general development, definition and functional varieties of the concept of artificial intelligence are mentioned. Then, inspection, examination, search and information gathering audit methods included in Turkish tax law are explained in general terms and the currently implemented artificial intelligence-supported taxation transactions are mentioned with digital auditing. In this context, it has been observed that artificial intelligence-supported tax audit systems that can perform detailed risk analysis and help detect taxpayers with tax evasion potential are being implemented in Turkiye and various countries. In the last part of the study, a perspective is presented for tax audits to be carried out fully autonomously when artificial intelligence technology is equipped with machine learning and deep learning capabilities in the future. In this context, it is mentioned that data security and privacy should be ensured, data quality should be improved, and the complexity and variability of tax legislation should be eliminated in the creation of big tax data that will form the source of autonomous tax audit. In the final analysis, autonomous tax audits should be associated with autonomous robot judges, and it is evaluated that tax disputes may arise from differences in interpretation between artificial intelligence programs in the future.

Keywords

Artificial Intelligence, Digitization, Tax Audit, Autonomous Audit, Robot Judge

VERGİ DENETİMLERİNDE YAPAY ZEKÂ KULLANIMI VE OTONOM VERGİ DENETİMİ PERSPEKTİFİ

Abstract

Dijitalleşme ve internet teknolojisindeki gelişmeler ile kamu hizmetlerinin elektronik ortamda gerçekleştirilebilmesi mümkün hale gelmiştir. Vergilendirme işlemlerinde de dijital dönüşüm uzun zamandır söz konusu olup özellikle yapay zekâ teknolojisindeki ilerlemelerin vergi idaresi sistemlerine adapte edilmesi ile işlemlerin daha az maliyetle, daha hızlı ve doğru yapılmasına imkân tanınmıştır. Özellikle vergi denetimlerinde yapay zekâ kullanılması üzerine vergi kayıplarının ve kayıt dışılığın önemli ölçüde azaltılması söz konusu olabilmektedir.
Çalışmada öncelikle yapay zekâ kavramının kısa gelişimi, tanımı ve fonksiyonel anlamda çeşitlerinden bahsedilmiştir. Daha sonra Türk vergi hukukunda yer verilen yoklama, inceleme, arama ve bilgi toplama denetim yolları genel hatlarıyla açıklanmış ve dijital denetim ile hâlihazırda uygulanan yapay zekâ destekli vergilendirme işlemlerine değinilmiştir. Bu çerçevede Türkiye’de ve çeşitli ülkelerde, detaylı risk analizi yapabilen ve bu yolla vergi kaçırma potansiyeli bulunan mükellefleri tespit etmeye yardım eden yapay zekâ destekli vergi denetimi sistemlerinin uygulandığı görülmüştür. Çalışmanın son kısımda ise yapay zekâ teknolojisinin ilerleyen zamanda makine öğrenmesi ve derin öğrenme kabiliyetlerine sahip kılınması üzerine vergi denetimlerinin tam otonom şekilde gerçekleştirilmesine yönelik bir perspektif sunulmaya çalışılmıştır. Bu minvalde otonom vergi denetimine kaynak oluşturacak büyük vergi verisinin oluşturulmasında veri güvenliğinin ve mahremiyetin sağlanması, veri kalitesinin geliştirilmesi, vergi mevzuatının karmaşık ve değişkenliğinin giderilmesi, gerektiğine değinilmiştir. Son tahlilde ise otonom yargılama yapan robot yargıçlar ile otonom vergi denetimleri ilişkilendirilerek gelecekte vergi uyuşmazlıklarının yapay zekâ programları arasındaki yorum farklılıklarından kaynaklanabileceği değerlendirilmiştir.

Keywords

Yapay Zekâ, Dijitalleşme, Vergi Denetimi, Otonom Denetim, Robot Yargıç

References

• Akdoğan, Tülin ve Hakan Yavuz. Dijitalleşme Perspektifinden Vergi Uyumu. Ankara: İksad Publishing House, 2022.
• Alpsoy, Zeliha. “Türk Vergi Hukukunda Yoklama İşlemi.” Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi XVI, 2 (2021): 567-610.
• Aydoğdu, Yasin. Hukuk Devletinin Dijital Çağdaki Görünümü. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2023.
• BBC News Türkçe. “Maliye'den binlerce büyük şirkete vergi denetimi: 23 milyar liralık eksik beyan belirlendi.” Erişim tarihi Ekim 15, 2024. https://www.bbc.com/turkce/articles/ce3ze7ye7vxo.
• Bozdoğanoğlu, Burçin. “Yapay Zekâ ChatGPT’nin Vergi Sistemlerinde Kullanımı ve Uyuşmazlıkları Önlemedeki Rolünün Değerlendirilmesi.” Mali Hukuk Dergisi 19, 224 (2023): 1545-1588.
• Campbell, Murray, A. Joseph Hoane Jr. ve Feng-hsiung Hsu, “Deep Blue.” Artificial Intelligence 134 (2002): 57-83.
• Cockfield, Arthur J. “Big Data and Tax Haven Secrecy.” Florida Tax Review 18, 8 (2016): 483-539.
• Çolak, Mustafa. Mali Hukuk ve Dijitalleşme. Ankara: Adalet Yayınevi, 2023.
• Dağ Bereket, Cansu. Uluslararası Boyutuyla Vergi İncelemeleri. Ankara: Adalet Yayınevi, 2022.
• Gültekin Varkonyi, Gizem. Robot Yargıçlar. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2022.
• Hassani, Hossein, Emmanuel Sirimal Silva, Stephane Unger, Maedeh TajMazinan ve Stephen Mac Feely. “Artificial Intelligence (AI) or Intelligence Augmentation (IA): What Is the Future?” Ai Journal 1 (2020): 143-155.
• Hepeksaz, Engin, Fatih Çevikcan ve Ersan Öz. “Aramalı Vergi İncelemesi ve İşlerliği.” Vergi Dünyası 354 (2011): 149-157.
• Houser, Kimberly ve Debra Sanders. “The Use of Big Data Analytics by the IRS: What Tax Practitioners Need to Know.” Journal of Taxation 128, 2 (2018): 1-15.
• Huang, Zhuowen. “Discussion on the Development of Artificial Intelligence in Taxation.” American Journal of Industrial and Business Management 8 (2018): 1817-1824.
• Ivic, Majda. “Artificial Intelligence and Geospatial Analysis in Disaster Management.” The International Archives of the Photogrammetry Remote Sensing and Spatial Information Sciences XLII-3/W8 (2019): 161-166.
• İlgün, M. Fatih. “Vergi Denetim Sürecinde Büyük Veri Analitiği.” Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi 8, 1 (2020): 1-24.
• Karataş Durmuş, Neslihan ve İmran Arıtı Erdem. “Vergi İdaresi 3.0: Yapay Zekâ Perspektifinden Bir İnceleme.” Maliye Dergisi 184 (2023): 225-253.
• Kitapcı, İsmail. Vergi Etiği - Vergi Psikolojisi. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2015.
• McCarthy, John, Marvin L. Minsky, Nathaniel Rochester ve Claude E. Shannon, “Proposal for the Dartmouth Summer Research Project on Artificial Intelligence, August 31, 1955.” AI Magazine 27, 4 (2006): 12-14.
• McCulloch, Warren ve Walter Pitts, “A Logical Calculus of the Ideas Immanent in Nervous Activity.” Bulletin of Mathematical Biophysics 5, (1943): 115–137.
• OECD. Advanced Analytics for better Tax Administration. Paris: OECD Publishing, 2016.
• OECD. Tax Administration 3.0: The Digital Transformation of Tax Administration. Paris: OECD Publishing, 2020.
• Ömercioğlu, Abdullah. “Büyük Vergi Verisi ve Vergi Mahremiyetine Uygun Büyük Veri Oluşturulması.” Journal of Social and Humanities Sciences Research 10, 101 (2023): 2962-2971.
• Özkaya, Leyla ve Levent Özkaya. “Yapay Zekânın Muhasebe ve Vergi Denetimi Mesleğine Sunacağı Katkılar.” Vergi Raporu 236 (2019): 314-323.
• Palabıyık, Deniz Çiçek. “Elektronik vergi denetimi dönemi başlıyor.” Anadolu Ajansı. Erişim tarihi Eylül 16, 2024. https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/elektronik-vergi-denetimi-donemi-basliyor/3307403#.
• Russell, Stuart ve Peter Norvig. Artificial Intelligence A Modern Approach. New Jersey: Pearson Education, 2010.
• Saraçoğlu, Fatih, Elif Pürsünlerli Çakar ve Abdullah Ömercioğlu. Vergi Hukuku. Ankara: Gazi Kitabevi, 2022.
• Schwieger, Dana ve Christine Ladwig. “Protecting Privacy in Big Data: A Layered Approach for Curriculum Integration.” Information Systems Education Journal 14, 3 (2016): 45-54.
• Soydan, Başar. Türk Vergi Hukukunda Vergi İncelemesi. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2015.
• Turan, Deniz. “Yapay Zekâ ve Vergi Uygulamalarına Etkisi.” Anadolu Akademi Sosyal Bilimler Dergisi 2, 1 (2020): 55-70.
• Vellino, Andre. “J. Haugeland, Artificial Intelligence: The Very Idea, Book Review.” Artificial Intelligence 29, 3 (1986): 349-353.
• Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı. Faaliyet Raporu (2018). Erişim tarihi Ekim 11, 2024. https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2019/04/VDK-2018-Birim-Faaliyet-Raporu-1102019-002.pdf.
• Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı. Faaliyet Raporu (2023). Erişim tarihi Ekim 11, 2024. https://ms.hmb.gov.tr/uploads/sites/17/2024/03/VDK-2023-Yili-Faaliyet-Raporu.pdf.
• Yüce, Mehmet ve İsmail Hakkı Yücelen. Vergi Denetim Hukuku. İstanbul: Ekin Basım Yayın Dağıtım, 2021.