Fabrika çalışanları üniformalarının iyileştirilmesine yönelik giysi tasarımları

Year 2025, Issue: 1, 19 - 38, 23.06.2025

Ceren Öz

Abstract

Bu çalışma, uzun çalışma saatleri boyunca fiziksel faaliyetlerde bulunan fabrika çalışanlarının üniformalarının iyileştirilmesine yönelik fonksiyonel, ergonomik ve sembolik açıdan değer taşıyan giysi tasarımlarının geliştirilmesini amaçlamaktadır. TÜBİTAK 2009-B Üniversite Öğrencileri Sanayiye Yönelik Araştırma Projeleri kapsamında gerçekleştirilen araştırma, Çankırı’da faaliyet gösteren AKO Turbo Akü Fabrikası’nda görevli 267 (10 kadın, 257 erkek) gönüllü fabrika çalışanını kapsamaktadır. Çalışma sürecinde, sanayi danışmanı ve fabrika çalışanları ile yapılan görüşmeler ve uygulanan anketler aracılığıyla, mevcut üniformalarla ilgili problemler, beklentiler ve ihtiyaçlar belirlenmiştir. Elde edilen veriler SPSS programı ile analiz edilerek, çalışanların isteklerine uygun tasarım kriterleri oluşturulmuştur.
Tasarım sürecine çalışanların doğrudan dahil edilmesiyle, hem iş tatmini ve motivasyonun artırılması hem de işveren-çalışan ilişkilerinin güçlendirilmesi hedeflenmiştir. Oluşturulan tasarım önerileri, işveren ve çalışanlardan oluşan bir odak gruba sunularak değerlendirilmiş; alınan geri bildirimler doğrultusunda Çankırı Karatekin Üniversitesi Tekstil ve Moda Tasarımı Bölümü’nde üç boyutlu prototipler üretilmiştir. Bu prototipler, son değerlendirmeler sonrasında nihai hâline getirilerek fabrika çalışanlarına sunulmuştur. Çalışmanın, kurumsallaşmanın bir gerekliliği olan üniformalara yalnızca işlevsel değil aynı zamanda psikolojik ve sembolik değerler de kazandırarak, çalışma ortamlarının iyileştirilmesine katkı sağlayacağı öngörülmektedir. Ayrıca, bu yaklaşımın diğer kurumlar için de örnek teşkil ederek, çalışan odaklı üniforma tasarımlarının yaygınlaşmasına ve tekstil-moda tasarımı öğrencileri için yeni araştırma alanlarının oluşmasına olanak sağlayacağı düşünülmektedir.

Keywords

Üniforma , Tasarım , Moda , Giysi , Giysi Değeri

Ethical Statement

Bu çalışmanın etik kurul izni Çankırı Karatekin Üniversitesi Etik Kurulu Tarafından 23.11.2022 tarihinde 29 nolu toplantıda alınmıştır.

Supporting Institution

Çankırı Karatekin Üniversitesi, Tübitak

Project Number

2209-B - Üniversite Öğrencileri Sanayiye Yönelik Araştırma Projeleri Desteği Programı 1139B412200581 numaralı başvuru

Clothing Designs to Improve the Uniform Factory Workers

Abstract

This study aims to develop garment designs that improve the uniforms of factory workers engaged in physical labor during long working hours, focusing on functional, ergonomic, and symbolic values. Conducted within the scope of the TÜBİTAK 2009-B University Students Research Projects for Industry, the research involved 267 voluntary participants (10 women, 257 men) employed at the AKO Turbo Battery Factory in Çankırı. Through interviews with industry consultants and factory employees, as well as surveys administered to the workers, the issues, expectations, and needs related to existing uniforms were identified. The collected data were analyzed using the SPSS software to determine user-driven design criteria.
By directly involving employees in the design process, the study seeks to enhance job satisfaction and motivation, while also improving employer-employee relations. The proposed designs were presented to a focus group consisting of employers and workers for evaluation. Based on the feedback, three-dimensional prototypes were developed at the Fashion Workshop of Çankırı Karatekin University’s Department of Textile and Fashion Design. Following final assessments, the completed uniform designs were introduced to factory employees. The study suggests that attributing psychological and symbolic value to uniforms, in addition to their functional aspects, contributes to the improvement of working environments. Moreover, this approach may serve as a model for other institutions, promoting employee-centered uniform design practices and creating new professional opportunities for textile and fashion design students in Turkey.

Keywords

Uniform , Design , Fashion , Clothing , Clothin Value

Project Number

2209-B - Üniversite Öğrencileri Sanayiye Yönelik Araştırma Projeleri Desteği Programı 1139B412200581 numaralı başvuru

References

• Aldan, D. (2013). Üniversite öğrencilerinde beden imajı ve ilişkili değişkenlerin üçlü etki modeli kapsamında incelenmesi (Tez No. 333907) [Yüksek lisans tezi, Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Busch, O. V. (2015). Tasarlanacak ne kaldı? Sosyal tasarım üzerine acil sorular. Pauna Yayın.
• Crane D. (2003). Moda gündemleri: Giyimde sınıf, cinsiyet ve kimlik. Ayrıntı Yayınları.
• Creswell, J., W. (2018). Beş nitel araştırma yaklaşımı. Nitel araştırma yöntemleri. Siyasal Kitabevi.
• Heskett, J. (2017). Tasarım. Dost Kültür Kitaplığı.
• Koç, F. ve Mendi, M. (2020). Otel işletmeciliği sektöründe kullanılan üniform giysiler için tasarım süreci modelinin geliştirilmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8 (109), 444-472. DOI : 10.29228/ASOS.46067
• Komisyon (1993). Hazır giyim uygulama (1. Baskı). Rüştü Uzel Anadolu Hazır Giyim-Deri Hazır Giyim Meslek Lisesi Türk-Alman Teknik İşbirliği Projesi, 19.
• Nelson, K. ve Bowen, J. (2000). The effect of employee uniforms on employee satisfaction. Cornell Hotel and Restaurant Administration Quarterly, 41(2), 86-95. https://doi.org/10.1177/001088040004100221
• Turner, A. (2019). The business suit: Does it do'the business'?: Examining emotional, cognitive and physical effects of wearing a symbolic garment [Doktora Tezi, Coventry University]. Coventry University. https://pure.coventry.ac.uk/ws/portalfiles/portal/30459475/Turner_PhD.pdf
• Türk Dil Kurumu. (t.y.). Üniforma. tdk.gov.tr Güncel Türkçe sözlük içinde. Erişim 20 Ekim, 2023, www.tdk.gov.tr