İBAZİYYE’NİN ÇAĞDAŞ KÖKTENCİ HAREKETLERE ROL MODEL OLMA POTANSİYELİ

Year 2017, Volume: 4 Issue: 1, 24 - 51, 30.01.2017

İsa Nehrevani

Abstract

Ortadoğu’yu saran şiddet sarmalının uluslararası boyut kazanması ile birlikte
köktenci/fundamentalist hareketlerle ilgili yazılar daha çok görünür olmaya başladı.
Şiddeti yöntem olarak benimseyen köktenci grupların Neo Hariciler olarak tarif edilmesi
ve İbâzîlerin Harici bir fırka olarak ele alınması köktenci hareketler ile İbâzîliği Haricilik
ortak noktasında birleştirmektedir. Buradan hareketle bu makalede İbâziyye’nin şiddeti
yöntem olarak benimseyen köktenci hareketlere rol model olma potansiyeli ele
alınacaktır. Makalede öncelikle fundamentalizmin gelişimi kısaca değerlendirilmiş
akabinde mezhepler tarihi kaynaklarında Havâric adı verilen fırkanın ele alınışındaki
yöntem sorunlarına vurgu yapılarak son bölümde İbâziyye’nin köktenci potansiyeli
tartışılmıştır. Makalenin sınırları tarihi bir dönemden ziyade kökleşmiş kanaatlerin
eleştirisi ile sınırlıdır. Sonuç olarak İbâziyye’nin mazide şiddeti yöntem olarak
benimseyen Hâricî gruplardan farklı olduğu ve güncel köktenci hareketler ile düşünce
ve eylem planında bir yakınlığının olmadığı tespit edilmiştir.  

Keywords

Fundamentalizm, Köktencilik, Havâric, İbadiyye

References

• Ammâra, Muhammed, Selefiyye Daru’l-Meârif Tunus yy, s. 9- 18.
• A’birî, İsmail b. Sâlih, el-İbâziyyetü beyne Hiraseti’d-Dîn ve Siyâeti’d-Dünyâ, Muscat 2013.
• Ateş, Orhan, “Hariciliği Doğuran Sosyal-Psikolojik Bir Çerçeve Olarak Anomali”, 355-365.
• Ateş, Orhan, el-İbadiyye fi Masâdiriha, Alger 2014
• Ateş, Orhan, “Salim b. Zekvân’ın Sire’sinde Hz. Bağdadi, Abdulkahir b. Tahir b. Muhammed, el-Fark beyne’l-Fırak, (Muhammed Muhiddin Abdulhmid), Beyrut 1995.
• Belâzuri, Ensâbu’l-Eşrâf, c. VI.
• Bozkurt, M. İlyas, “Selefiliğin Tarihsel Gelişimi ve Felsefi Altyapısı” TESAM Akademi Dergisi / Turkish Journal of TESAM Academy 18 2002, s. 42).
• Buhâri, Fedâilü’l-ashâb 1; Şehâdât 9
• Câbir b. Zeyd, Resâilu’l-İmam Câbir b. Zeyd el-Ezdî, (thk. Ferhât b. Ali el-Ca’birî) Muscat 2013.
• Cayır, Celal, “ Din ve Şiddet Üzerine Psikolojik Bir Yaklaşım DÜİFD, c. XIII, sayı 1, 2011.
• Demir, Hilmi, Selefiler Kimdir, Selefilik Nedir, Teostrateji Araştırmaları Merkezi, 30 Haziran 2014,(http://www.21yyte.org/tr/arastirma/teostrateji-arastirmalarimerkezi/2014/06/30/7681/selefiler-kimdir-selefilik-nedir)
• Dökmeciyan, Arap Dünyasında Köktencilik, İstanbul 1992.
• Ebu Zehra, Muhammed, İslâmda Fıkhî Mezhepler Tarihi, Çev: Abdulkadir Şener, İstanbul 1983. Emin, Ahmet, Duha’l-İslam, c. III.byy. İbn Esir, el-Kâmil fi’t-Tarih, c. VII.
• Eralp Tunç, (1995), “Hıristiyan Fundamentalizmi”, İlim ve Sanat (Haz: M. Es'ad Coşan), Sayı: 38, (Mayıs), ss. 22-30
• Ercins, Gülay, “Küreselleştirici Modernliğin Bir Antitezi: Fundamentalizm, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, c. 6, sayı 1, 2009.
• Falwell; An Autobiography, The İnside Story, Liberty House Publishers, Lyncburg, 1997.
• Hoffman, John; Graham, Paul, “Fundamentalism and Modernity” http://etd.gsu.edu/the-07282006-145046/ 07/07/2008.
• Işık, K. Mutezilenin Doğuşu ve Kelamî Görüşleri, Ankara: Ankara Üniversitesi, Ankara 1967.
• İbn Kuteybe, el-İmame ve’s-Siyase, yy, 1989.
• Karen Armstrong is the author of The Battle for God; A History of Fundamentalism; http://www.lse.ac.uk/website-archive/publicEvents/pdf/20050126-IntoleranceArmstrong.pdf
• Koçyiğit, T. Hadiscilerle Kelâmcılar Arasındaki Münakaşalar, Ankara 1989, ss. 139, 235-250.
• Kutlu, Sönmez, Mezhepler Tarihine Giriş, İstanbul 2008.
• Liebman, Robert and Robert Wuthnow (1983) The New Christian Right, p. 58. New York: Aldine Publishing Company. ISBN 0-202-30307-1
• Müslim, Fedailü’s Sahabe. Özvarlı, Sait, İbn Teymiyye’nin Düşünce Metodolojisi ve Kelamcılara Eleştirisi, İstanbul 2008, ss. 97-125.
• Rozell, Mark J. and Clyde Wilcox (2003). “Virginia: Birthplace of the Christian Right,” The Christian Right in American Politics, ed. John C. Green, et al., p. 43.
• Washington, D.C.: Georgetown University Press. ISBN 0-87840-393-0.
• Sâlim b. Zekvân, es- Sîre (çev. Harun Yıldız) Ankara 2016
• Sancar, Faruk, “Bağnaz Bir Selefî mi Endişeli Bir Entelektüel mi? Dini Araştırmalar, Ocak- Haziran, 2015, cilt 2015, c. 18, ss, 97-125.
• Uludağ, Süleyman, “Selefiyye ve Tasavvuf, Tarihte ve Günümüzde Selefilik, İstanbul 2014
• Wessels, Antonie, “The Role of Religion ın Present-Day, Secular Society? Studies In Interreligious Dialogue, Volume: 8 (2), 172-190.