EVLENME VE ÇEYİZ GELENEKLERİNDE GİYİM EŞYALARI (Giresun ili Şebinkarahisar örneği)

Year 2019, Volume: 6 Issue: 2, 179 - 194, 28.02.2019

Leyla Kaya Durmaz , Fatma Koç

Abstract

Evlenme, iki kişinin ortak bir
yaşam için hayatlarını birleştirerek aile kurma yolunda attıkları ilk adım
olması sebebiyle bütün toplumların çok önem verdiği bir unsurdur. Türk toplumu, tarihinin her döneminde aile kurumuna
önem atfetmiş ve teşvik etmiştir. Türklerde ailenin kurulduğunun resmi ilanı
düğün törenidir. Yaşamın dönüm noktalarından biri olan
evlenme, hem kadın ve erkeğin yaşamını birleştirmesi açısından bireysel; hem de
aile ve akrabalık bağlarının kurulması açısından toplumsal bir olgudur. Zaman içerisinde sosyo‐ekonomik ve coğrafi farklılıklardan dolayı düğün
adetlerinde pek çok değişimler olmasına rağmen özü itibariyle hâlâ, düğün
adetleri toplumun çok önem verdiği ve titizlikle icra etmeye devam ettiği
âdetlerden birisidir. Evlenme adetleri gereği kadın ve erkek ile onların
akrabalarına ilişkin düğün öncesi,  düğün
zamanı ve düğün sonrasında giysi ve giysilere ilişkin uygulamalar bölgesel
özellikler açısından çeşitlilik göstermektedir.

Günümüzde küresel moda ile
estetik anlayışının hızla değişmesi ve kültürel değerlere farklı bakış
açılarının gündemde olması ile bölgesel adetlere ilişkin değerlerin yitirilmesi
durumunu gündeme getirmektedir. Bu durumun oluşmasının engellenmesi veya
durdurulmaya çalışılması günümüz koşullarında söz konusu değildir.  Ancak gelenekli toplumlarda yörenin insanı
tarafından oluşturulan kültürel mirasın bir parçası olduğunu düşündüğümüz
evlenmeye ilişkin gelenek ve adetlere ilişkin uygulamalar gün geçtikçe yerini
modern yaşamın formatı ile biçimlendirilmiş uygulamalara bırakmaktadır.

Söz konusu evlenme gelenek ve adetlerine
ilişkin uygulamaların belgelendirilmesi ve kayıt altına alınması gerekliliğinden
yola çıkarak yapılan bu araştırma; 
Giresun ili Şebinkarahisar ilçesinde, araştırmacılar tarafından yapılan
çalışma sonucunda düğün adetleri sürecinde giyim eşyalarına yönelik uygulamaların
neler olduğu, ne şekilde temin edildiği ve kimler tarafından nasıl kullanıldığı
analiz edilerek yörenin gelenekleri doğrultusunda belgelendirilmesi amacıyla
planlanmış ve yürütülmüştür. Araştırmanın temel amacına ulaşabilmek için gelin,
damat ve akrabaları için evlenme adetleri sürecinde alınan giyim eşyaları,
hazırlanan bohça/dürü, çeyiz vb. gelenekli adetlerin içeriği ve uygulamalarına
ilişkin öncelikle alan yazın taranmış, kaynak kişilerle görüşmeler
yapılmış,  yöreden elde edilen fotoğraf, kayıt,
gerçek örnekler vb. kanıtlar toplanarak elde edilen veriler analiz edilmiştir. Yörede
düğün adetlerinin kültürel değerler ile birleştirilerek ne şekilde
kullandığının belgelendirilmesi ve daha sonraki kuşaklara aktarılması açısından
önem taşımaktadır.  

Keywords

Adet, evlenme, düğün, çeyiz, Şebinkarahisar, giyim

References

• ALTUN, Eda, (2013), Şanlıurfa İli Akçakale İlçesi Düğün Adetleri Ve Çeyiz Çevresinde Gelişen El Sanatı Ürünleri, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens., Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• ANONİM, (2011), Avrupa Birliği Kadın İstihdamı Desteklemesi Hibe Programı “Kadınlar Üretimde Proje Kitabı”, Giresun/Şebinkarahisar.
• BOZALİOĞLU, İsmail, (2000), “Karahisar-ı Şarki’nin İdari, Ekonomik ve Sosyal Durumuna Dair (1870-1926)”, Şebinkarahisar I. Tarih ve Kültür Sempozyumu, İstanbul s.167-173.
• ÇAYAN, Servet, (2017), “Hatay İlinde Bezemeli Çeyiz Sandıkları”, 1.Uluslararası Sosyal Bilimler ve Eğitim Araştırmaları Sempozyumu Bildiri Kitabı, s.212-222.
• EROL ÇALIŞKAN, Seher, ORAL, Şerife, (2016), “Safranbolu’da Evlilik Adetleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt:9, Sayı: 43, s.227-240.
• KADEMOĞLU, Osman, (1999), Çeyiz Sandığı, Duran Ofset, İstanbul.
• KARADENİZ, Çağatay, HAMZAÇEBİ, Gökhan, (2017), “Giresun ve Havalisinde Düğün Geleneğinde Coşkuyu Güçlendiren Bir Unsur Olarak: Ateşli Silah Kullanımı”, The Journal of Academic Social Science Studies, 62, s. 455-464.
• KOÇ, Fatma, KAYA DURMAZ, Leyla, (2018), “Moda Süreci Bağlamında Gelin Başlığı Tanzimlerinde Estetik Değerler ve Tasarım Özelliklerindeki Değişim (Giresun İli Şebinkarahisar Örneği)”, Akademik Bakış Dergisi, sayı 69, s.12-30. ISSN:1694-528X
• KOÇ, Fatma, KOCA, Emine, KAYA DURMAZ, Leyla, (2013), “Giresun – Şebinkarahisar’ın Benzersiz Bir Halk Giysisi “Fingo””, II. Yöresel ürünler Sempozyumu ve Uluslararası Kültür/ Sanat Etkinlikleri, Akdeniz Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Antalya, s 48-56. (Tam metin bildiri)(Yayın No:997405).
• KOÇ, Fatma, KAYA DURMAZ, Leyla, (2016), “Tamzara Dokumacılığı Ve Dokumanın Tanıtılmasına Yönelik Uygulamalar”, 7th International Istanbul Textile Conference, Anadolu’ya Doku”N”an Bezler, BEZCE2016, İstanbul, s.754-764 (Tam metin bildiri).
• KOÇ, Fatma, KOCA, Emine, VURAL, Tuğba, (2015). “Türk Kültüründe Gelin ve Damat (Güvey) Giyimi”, Evlilik; Aile Yazıları /8, T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı / Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Editör: Saim Sakaoğlu, Mehmet Akça, Pervin Ergun, s:93-122. ISBN:978-605-4628-86-5,
• KOÇ, Fatma, KOCA, Emine, 2015 “Kütahya’nın Entarili Geleneksel Kadın Giysilerinin Göstergebilimsel Çözümlemesi, Semiotic Analysis of Traditional Women’s Outfits with Entari of Kutahya”, Millî Folklor, 27 (106), 70-87
• KOÇ, Fatma, KOCA, Emine, (2016). “Halk Giyim Kuşamının Yok Olmasına İlişkin Nedenler ve Koruma Altına Alınması Gerekliliğinin 5N1K Yöntemi ile Analizi”, Turkısh Studıes -, (Prof. Dr. Hayati Akyol Armağanı), 11 (2) 755-778 DOI Number: http://dx.doi.org/10,7827/TurkishStudies.9274
• KOCA, Emine, (2008) "Comparıson Of Vıewpoınts Towards Fashion Among Unıversıty Students In Dıfferent Countrıes".Tekstil ve Konfeksiyon, Cilt: 18, No: 3, Sf: 174-184, 2008.
• KOÇ, Fatma, KOCA, Emine, KAYA DURMAZ, Leyla, (2016), “İzmir İli Kemalpaşa İlçesi Tahtacı Alevileri Kadın Giysileri”, 4. Yöresel Ürünler Sempozyumu ve Uluslararası Kültür Sanat Etkinlikleri, 3-5 Kasım, Antalya, 179-189
• ÖGEL, Bahaeddin, (1988), Dünden Bugüne Türk Kültürünün Gelişme Çağları, Türk Dünya Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul.
• ÖZDEMİR, Ali, ÖZHAN, Hasan, (1982), İlçe Oluşunun 50.Yılında Şebinkarahisar, Tekışık Matbaası, Ankara.
• UĞURLU, Serdar, KOCA, Selçuk Kürşad, (2011), “Sakarya Örneğinden Hareketle Gelin Kıyafetinde Meydana Gelen Değişim”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, Cilt 8, Sayı 1, s. 1290-1300.
• YALÇIN USAL, Selhan, (2010), “Türklerde Çeyiz Sandığının Kullanımı Ve Geleneksel Süslemeler”, ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, Cilt:1, Sayı:1.
• Url:1 http://www.giresunkulturturizm.gov.tr/TR-144548/gelenek-ve-gorenekler.html
• Url-2 https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=112&locale=tr / 15-09-2018
• Kaynak Kişi Künyesi:
• KK1. Parlak Karakoyun/ Şebinkarahisar/ Eğitimi yok/1943/ Ev hanımı
• KK2. Şakire Akkuş/ Şebinkarahisar/ 1945/Eğitimi yok/ Ev hanımı
• KK3.Ayten Özdemir/Şebinkarahisar/ 1954/ İlkokul/ Ev hanımı
• KK4. Emine Karaman/Şebinkarahisar/ 1954/ Eğitimi yok/ Ev hanımı
• KK5. Güler Özkan/ Şebinkarahisar/ 1961/Lise/Ev hanımı
• KK6. Sevim Bölük/ Şebinkarahisar/ 1968/ İlkokul/ Ev hanımı
• KK7. Nurcan Bölük / Şebinkarahisar/ 1992/ Üniversite/ Ev hanımı