İSLAMİYETTEN ÖNCE GÖKTÜRKLER DÖNEMİNDEKİ TÜRK SANATININ İSLAMİYETTEN SONRAKİ DÖNEMLERE ETKİSİ

Year 2019, Volume: 6 Issue: 6, 368 - 380, 30.06.2019

Büşra Aydemir

Abstract

Türklerde sanatın daima mevcut olduğu ve değişik
coğrafyalarda izlerine rastlandığı bilinmektedir. Resim, heykel, mimarlık, v.s.
sanat dallarının Türklerin yaşadıkları devirlere, yerlere, içinde bulundukları
durumlara, tercih ettikleri siyasi görüşlere, bağlı oldukları dinlere göre
değişerek günümüze kadar geldikleri görülmektedir. Türk sanatının tarihi süreç
içerisinde İslamiyetten önce, İslamiyetten sonra ve Anadolu’da incelenmek üzere
dönemlere ayrıldığı bilinmektedir. Bu bağlamda İslam sanatı; Müslüman
toplumların bağlı olduğu Kur’an’ın ve İslam’ın getirdiği ilkeler içerisinde
ortaya çıkardıkları sanat olarak düşünülmektedir. İslam sanatı içerisinde Türk
sanatının ise toplumların İslamiyeti kabulünden sonra oldukça zengin ve
donanımlı bir yapıya, yeni alanlara kavuştuğu düşünülmektedir. Her dönemin kendinden
bir sonraki dönemi etkilemekte ve o dönemden izler taşıdığı düşünülmektedir.
İslamiyetten önce ilk sanat kalıntılarının M.Ö. 318 yılında Hunlar devrinde
ortaya çıktığı söylenmektedir. Hunlar devrinden sonra Göktürkler devri ve
Uygurlar devri izlediği bilinmektedir. Son yıllarda yerleşik kent kültürüne
sahip olan toplumların sanat eserleri ön plana çıkarılarak yarı göçebe, atlı
bozkır kültürüne sahip olan Hunlar, Göktürkler ve Uygurlar dönemine yeterince
ehemmiyet gösterilmediği söylenmektedir. Sanatı sadece yerleşik düzen
içerisinde belli sınıflara ve toplumsal ayrımlara tabi tutmak görüşünün artık
kabul görmediği ileri sürülmektedir. İslamiyetten önceki dönemin, İslamiyetten
sonraki dönemi büyük ölçüde etkilediği göz ardı edilmektedir. Ayrıca İslamiyetten
önceki dönemlere ait kalıntılar üzerinde çok az durulduğu düşünülmektedir.

Bu
çalışmada ; İslamiyetten önce Göktürkler’deki Türk sanatının, İslamiyetten
sonraki döneme olan etkileri incelenmektedir. Göktürkler’in İslamiyetten önce ortaya
çıkardıkları yazılı ve plastik sanatlara öncülük eden argümanları ile
İslamiyetten sonraki dönemleri gelişim açısından her alanda etkilediği düşünülmektedir.
İlk şehirleşmenin, heykelin, anıtsal mimarinin ve ilk yazılı kaynakların
Göktürkler döneminde ortaya çıktığı bilinmektedir. İslami döneme en büyük
etkisinin balballar olduğu ve bu argümanlardan yüzyıllar boyu esinlenildiği göz
önünde bulundurularak Göktürkler dönemindeki Türk sanatının önemini ortaya
çıkarmak amacı güdülmüştür.

Keywords

İslam Sanatı, Türk İslam Sanatı, Türk Sanatı, Göktürkler, Göktürk Sanatı

References

• AKYÜZ, Y., Türk Eğitim Tarihi, Pegem Akademi Yayınları, Ankara, 2012. ASLANAPA, O., Türk Sanatı, İstanbul, 1989. AYDIN, K., Düşünce Dünyasında Türkiz Siyaset ve Kültür Dergisi, Yıl:6, Sayı:34, Ankara, 2015. ÇIVGIN, İ.& YARDIMCI, R., İslam Öncesi Türk Tarihi, Nobel Yayınları, Ankara, 2007. ESİN, E., İslamiyetten Önceki Türk Kültür Tarihi ve İslama Giriş, Cilt:11 1/b, İstanbul, 1978. GÜVEMLİ, Z., Sanat Tarihi, İstanbul, 2009. ŞAHİN, M., Türk Tarihi ve Kültürü, Okutman Yayınları, Ankara, 2012. https://dergipark.org.tr/download/article-file/436726 https://okuryazarim.com/gokturklerde-sanat/ https://www.salakfilozof.com/islam-oncesi-turk-sanatinin-islami-doneme-etkisi-prof-dr-hasim-karpuz/