İmam Ebu Şa'sa Cabir b. Zeyd ve İbadiyye Fırkası İçindeki Yeri

Yıl 2017, Cilt: 4 Sayı: 3, 58 - 84, 01.03.2017

Orhan Ateş

Öz

Câbir b. Zeyd, fıkıh ilminde temayüz ederek birçok sahabe ve tabiunun övgüsüne mazhar olmuştur. Câbir, kendi ifadesi ile Bedir ashabından yetmiş kişiyi görmüştür. Sahabe ve tabiundan birçoğuna talebelik yaparak, onlardan hadis, tefsir, fıkıh, edebiyat ve lügat ilimlerini tahsil etmiştir. Bu bağlamda Hz. Peygamberin hayatına şahit olan sahabeler Hz. Peygamber’in ilmini ve sünnet-i şerifesini Câbir’e nakletmişlerdir. Ebû Şa’sa’ya hocalık yapan önemli zatlar arasında, Hz. Aişe r. anha , Abdullah b. Abbas ra , Abdullah b. Ömer ra , Abdullah b. Mes’ud ra ve Enes b. Malik ra , Ebû Saîd el-Hudrî ra , Ebu Hureyre, yer almaktadır. Câbir b. Zeyd 93/712 ilim sevdalısı bir kimse idi. O, ilmini artırmak için her fırsatı değerlendirdi. Sahabe tarafından başlatılan ilim geleneğini devam ettirerek çok sayıda talebe yetiştirdi. Sonraki dönemde, Tahkim nedeniyle Hz. Ali’den ayrılan Muhakkime’nin düşünce mimarı oldu. Bu hareketin aslının korunmasında büyük rol oynadı.

Anahtar Kelimeler

Câbir b., ZeydBasra İbâdiyye, Oman

Kaynakça

• A’veşt, A’veşt, Bekir b. Said, Dirâsâtü’l- İslâmiyyye fi’l- Usûli’l- İbâziyye, Kahire, 1988.
• Algül, Hüseyin, “Ezd”, DİA., İstanbul, 1995, c. XII.
• El-Alusi, El Bağdadi, Ruhul Meâni, Fi Tefsiril Kur-an’il Âzim, Beyrut, c. III, s.163. Ateş, Orhan, el-İbâdiyye ve Masadiriha, Cezayir, 2014
• Ateş, Orhan, Günümüz Umman İbâdiyyesi, Basılmamış doktora tezi, Bursa 2007.
• Ateş, Orhan, Mu’tezile İbâdiyye Etkileşimi, İstanbul 2013.
• Ammî, Muhammed Musa Bâbâ, Mu’cemu’l-A’lâmi’l- İbâziyye, Beyrut, , (I, II). Barûnî, Muhtasâr Tarihu’l-İbâdiyye, Tunus, 1938
• Bekkûş, Yahya Muhammed, Fıkhu’l- İmâm Câbir b. Zeyd, Saltanat-ı Umman 2014.
• Belâzurî, Ensâbu’l-Eşrâf, (Ed., S. F., Goitein), Jarusalem 1936, c. V.
• Ferhat b. Ali; Ebû Hamza el-Câbir’i eş-Şârî Hayatun min Ecli’l-Hakk, Saltanatu Umân, byy. Dercînî, Ebû’l-Abbas Ahmed b. Saîd Tabakât, (thk. İbrahim Tallay), c. I- II, Beyrut, 1974.
• Ebû Zehrâ, Muhammed, İslâm da Siyasî ve İtikadî Mezhepler Tarihi, (çev. Hasan Karakaya, Kerim Aytekin), İstanbul 1983.
• Ethem Ruhi Fığlalı, Haricîliğin Doğuşu ve Fırkalara Ayrılışı, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XXII. Halîfât , İvaz, - el-Usulü’t-Tarihiyye li’l Fırkati’l-İbâziyye, Uman, 2000.
• Halilî, Ahmet b.Hamad, İmam Câbir b. Zeyd, Saltanat-ı Umân 2015.
• Harisî, el-Ukudu‟l-Fiddiyye fi Usuli‟l-İbâdiyye byy. Hârisî, Saîd b. Hamdi b. Süleymân, Min Mümeyyizati’l-İbâziyyeti, Uman, El-Hâtırî, Hârun b. Saîd b. Sinân, Akvâlu’l-Munsifîn fî Hakkı’l-İbâdiyyeti, Sîb-saltanat-ı Omân 2014.
• İbn Hallikan, Vefayâtü’l-A’yan, (thk, İhsan Abbas), Beyrut, Trz, V. İbn Kesîr, Ebû’l Fida İsmail b. Ömer el-Kureyşî (774/1372), el Bidâye, Lübnan, trz.
• İbn Sa’d, et-Tabakâtü‟l-Kübrâ, Beyrût, 1377-1380/1957-1960. c. VII.
• El-İsfehanî, Hafız Ebû Naîm Ahmet b. Abdillah, Hilyetü-l Evliya ve Tabakatü-l Asfiya, (Daru İhyaiTurasil Ârabi), 2001, c. V
• Halîfât , İvaz, Neş’etü’l-Hareketi’l-İbâziyye, Amman, 1987.
• Kalhâtî, el-Keşf ve’l- Beyân, (thk. Seyyid İsmail Kâşif), I, II, Saltanat-ı Uman, 1980.
• Karkış, Muhammed, Umman vel-Hareketü-l İbâdiyye, Saltanat-ı Ummân , s.139 Ebû‘l-Kasım b. İbrahim, Berradi, Kitabû ‟l-Cevâhiri‟l-Münteka fi itmâmi ma Ehalle bihi Kitâbu‟t-Tabakât, Kâhire, 1302/1885.
• Kindî, Beyânu’ş-Şer’, XII, 368, (Vezaretü’t- Turas), Maskat 1984.
• Kindî, Ebû Abdullah, el-Musannaf, V, 185, Maskat 1981
• El-Medeni, Muhammed Gamr, el-İbâdiyyetü Ehl-i Hak ve’l-İstikame, Daru’l-Dımeşk 2014.
• Mehmed Said Hatiboğlu, Hilafetin Kureyşliliği İslâm’da İlk Siyasî Kavmiyetçilik, Ankara 2005.
• Muammer, Ali Yahya, el-İbâziyye fi Mevkibi’t-Tarihî, Mektebetü’l-İstikame, /1410.
• Müberred, Ebû’l-Abbas b. Yezîd (285/ 898), el-Kâmil fi’l-Lüga ve’l-Edeb ( thk. Ebû’l- Fazl İbrahim), Kahire, 1956.
• Naif Mahmud, Ma ruf, el-Havâric fi l-Asri l-Emevî, Beyrut, 1981.
• A’veşt, Bekir b. Said, Dirâsâtü’l- İslâmiyyye fi’l- Usûli’l- İbâziyye, Kahire, Er- Razi, Ebubekir el-Cessas, Ahkamu - l Kur’an, 1335 c. II.
• Rebî’ b. Habîb, el- Câmiu’s-Sahîh, (thk, Ebû Yusuf b. İbrahim el-Vercilânî). Sâlîm, Abdulaziz, Tarihu’l-Mağrib fî Asrı’l-İslâmî, byy. Salimî, Nureddin, Ebû Muhammed Abdullah b. Hamid, Tuhfetü‟l-A‟yân bi Sîreti Ehli Umân, c. II, ta‘lîk: Ebû İshâk, Kâhire, 1380/1961.
• Satığ, Burhân, Mevkıfu’l-İbâdiyye min Ali ve’n-Nehrevân. http://www.shamela.ws, Savvâfî, Halim b. el-Ahmed, el- İmam Câbir b. Zeyd ve Âsâruhu fi’d- Da’ve, Maskat, 1989.
• Şemmâhî, Ahmed b. Said b. Abdulvahit, (928/1522), Kitabu’s-Siyer, Thk.
• Ahmed b. Said b. es-Siyabî, Maskat 1987.
• Kâşif, Seyyide İsmail, Uman fi Fecri’l-İslâm, Maskat, 2002.
• Siyabî, Sâlim b. Hamûd, İzaletü’l- Va’şai Etbâu Ebî’ş-Şa’şâî, (thk. S. İsmail Kaşif), Maskat, 1979.
• Sülün, Cevat, “Cabir b. Zeyd ve İbadiyye İçindeki Yeri”, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman Orhan Ateş, 2016 Diyarbakır.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerir (310/922), Tarîhu’l-Ümem ve’l- Mülûk, Kahire, 1939. -Tarîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk, (thk., Muhammed Ebû Fadl İbrahim) V, Beyrut, 1384/1975.
• Utubî, Selime b. Müslim, (5/11. asır), el-Ensâb, Maskat, 1984, c. II.
• Vehibî, Dr. Müslim b. Sâlim b. Ali, el- Fikru’l-Akdî İnde’l-İbâziyyeti, Uman, W. Montgomery Watt, İslâm Düşüncesinin Teşekkül Devri, terc., Ethem Ruhi Fığlalı, Ankara 1981.