1999 YILINDA İNGİLTERE LORDLAR KAMARASI’NDA YAPILAN ERMENİ TEHCİRİ OTURUMU ÜZERİNE DEĞERLENDİRMELER

Year 2020, Volume: 7 Issue: 10, 174 - 188, 29.10.2020

Çağdaş Yüksel

Abstract

19. yüzyıldan itibaren Osmanlı İmparatorluğu pek çok sorunla karşı karşıya kalmıştır. İmparatorluğun güç kaybetmesi Osmanlı topraklarına göz dikmiş olan emperyalist devletleri oldukça cesaretlendirmiştir. Batı Devletleri Osmanlı İmparatorluğu’nu parçalamak için imparatorluk içindeki Hıristiyan azınlıklarla sık sık işbirliği yapmaktan çekinmemişlerdir. Bu doğrultuda Ermeniler 19. yüzyıl boyunca Batı Devletleri ile en çok işbirliği yapan azınlık olmuşlardır. İmparatorluk 1877-1878 Rus Savaşı sonrasında pek çok Ermeni isyanı ile uğraşmak zorunda kalmıştır. Bu isyanlar sırasında Batı Devletleri her zaman Ermenileri destekleyerek Osmanlı Hükümeti üzerinde yoğun bir baskı kurmuşlardır. Tüm bu girişimlere rağmen bağımsız bir Ermenistan kurulamaması Ermenileri daha da radikal hale getirmiş ve isyanlar gittikçe daha kanlı hale gelmeye başlamıştır. Ermeniler için Osmanlı İmparatorluğu’nun Almanya’nın yanında savaşa girmesi büyük bir fırsat olmuştur. Ermeniler İtilaf Devletleri ile işbirliği yaparak Osmanlı İmparatorluğu’ndan ayrılmayı planlamaya başlamışlardır. Bu nedenle Osmanlı İmparatorluğu’nun Birinci Dünya Savaşı sırasında uğraşmak zorunda kaldığı en önemli sorunlardan biri Ermeni meselesi olmuştur. Devletin savaşa girmesi ile beraber Ermeniler İtilaf Devletleri ile işbirliği yaparak Osmanlı İmparatorluğu’na karşı harekete geçmişlerdir. Bu nedenle Osmanlı Hükümeti tehcir kararı almıştır. O tarihte İtilaf Devletleri bu kararı Ermeni katliamı olarak nitelemişlerdir. Daha sonra ise Ermeni Diasporası’nın etkisiyle pek çok devlet bu olayı “soykırım” olarak adlandırmaya başlamıştır. Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra ortaya çıkan bağımsız Ermenistan ile iyi ilişkiler kurarak Kafkasya’da güç kazanmak isteyen birçok devlet 1915 olaylarını “soykırım” olarak tanımlayan yasalar çıkartmışlardır. 1999 yılında kendisini Türkiye’nin müttefiki olarak tanımlayan Birleşik Krallık da benzer bir yola girmiştir. Lordlar Kamarası’nda Ermeni Tehciri’nin “soykırım” olup olmadığının tartışıldığı bir oturum yapılmıştır. Bu makalede bu oturum incelenecektir. Oturumda yapılan konuşmalar analiz edilerek İngiliz Parlamentosu’nun üst kanadının meseleye nasıl baktığı değerlendirilecektir.

Keywords

: Ermeni Tehciri, Osmanlı İmparatorluğu, , Soykırım, Birleşik Krallık

References

• İngiltere Parlamento Tutanakları, Lordlar Kamarası, “Armenian Massacre”, C. 599, 14 Nisan 1999, s. 809-830.
• ATA, Feridun, (2005), “Divan-ı Harb-i Örfi Mahkemelerinde Ermeni Tehciri Yargılamalarına İstatiksel Bir Bakış”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 21(62), 521-544.
• BEYDİLLİ, Kemal, (1988), 1928-1829 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Doğu Anadolu’dan Rusya’ya Göçürülen Ermeniler, Ankara.
• BEYDİLLİ, Kemal, (2007), “Osmanlılar”, İslam Ansiklopedisi, (C. 33, s. 496-502) İstanbul; Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• BEYDİLLİ, Kemal, (2011), “Tehcir”, İslam Ansiklopedisi, (C: 40, s. 319-323), İstanbul; Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• DEMİREL, Muammer, (2007), “Ermeni Tehciri Anıları Üzerine”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 14(33), 263-276.
• ERACAR, Yılmaz, (2012), “Armenian Relocation And International Law”, Review of Armenian Studies, 26, 81-126.
• ERŞAN, Mesut, (2018), “Dünden Bugüne Türk-Ermeni İlişkilerine Genel Bir Bakış ve Ermeni Tehciri”, Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Yakın Tarih Dergisi, 2(4), 1-10.
• KADRİ, Hüseyin Kazım, (1992), Türkiye’nin Çöküşü, Yayına Hazırlayan Yılmaz Dağcıoğlu, İstanbul; Hikmet Yayınevi.
• KURAT, Akdes Nimet, (1970), Türkiye ve Rusya, Ankara; Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• LEWY, Guenter, (2005), The Armenian Massacres in Ottoman Turkey: A Disputed Genocide, Salt Lake City.
• MEMEDLİ, Marziye ve MEMEDLİ, Samire, (2018), “Doğu Anadolu’daki Ermeni Faaliyetleri”, Bölgesel Araştırmalar Dergisi, 2(2), 333-365.
• METİNTAŞ, Mustafa Yahya, (2019), “Ermeni Tehciri Sırasında Sağlık Sorunlarına Karşı Alınan Tedbirler”, Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Yakın Tarih Dergisi, 3(6), 31-51.
• MCCARTHY, Justin, (1998), Müslümanlar ve Azınlıklar, Çeviren Bilge Umar, İstanbul; İnkılap Kitabevi.
• Osmanlı Belgelerinde Ermeniler (1915-1920), (1996), Ankara; Başbakanlık Devlet Arşivleri Yayınları.
• TAŞÇIOĞLU, Ömer Lütfi, (2017), “Birinci Dünya Harbi’ndeki Türk ve Ermeni Kayıpları”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2), 1-26.