BİLİM, TEKNOLOJİ, TIP, SALGIN HASTALIKLAR VE COVID-19: TARİHSEL-FELSEFİ-SOSYOLOJİK BİR ANALİZ

Year 2021, Volume: 8 Issue: 2, 350 - 371, 30.04.2021

Mihriban Şenses

Abstract

Elinizdeki metinde salgın hastalıklar ve Covid-19 tarihsel-felsefi-sosyolojik perspektiften hareketle ve bilim, teknoloji ve tıp ile ilişkisi kurularak ele alınmıştır. Çalışmada öncelikle doğa üzerinde kurulan tahakküm mercek altına alınmıştır. Daha sonrasında bilimin, teknolojinin ve tıbbın neliğine ve sınırlarına dair kısa bir tartışma yürütülmüş ve bu sınırların problemli tarafları ortaya konulmuştur. İlerleyen bölümlerde bulaşıcı-salgın hastalıklara ve Covid-19’a yüklenen anlamlar ve hastalık sürecinde kullanılan metaforlar ele alınmış ve bunların hastayı, hastalık sürecini nasıl olumsuz şekilde etkilediği/etkileyebileceği konusu üzerinde durulmuştur. Son olarak bulaşıcı-salgın hastalıkların ve Covid-19’un görünür ve/ya muhtemel sonuçları ortaya konulmaya çalışmıştır.
Buradan hareketle hastalığı sağlık sosyolojisindeki bütüncül yaklaşımlardan hareketle ele almanın, mevcut bilim, teknoloji ve tıp anlayışlarını sorgulamanın, politik, kültürel, ekonomik sistemleri yeniden gözden geçirmenin gerekliliği vurgulanmıştır. Ayrıca salgın hastalıkların ve Covid-19’un sosyal yapıda bir takım değişikliklere neden olduğu, ancak sosyal yapının da hastalıkları veya gidişatını belirlediği sonucuna ulaşılmıştır.

Keywords

bilim, tıp, teknoloji, pandemi, covid-19

References

• Arslan A. (2020). Salgın Hastalıkların Tarihi Dönüşümlere Etkisi ve Korona Kartı, İstanbul: İskenderiye.
• Arslantunalı, M. (2020). Teknopolis/Akıllı Makineler, Dağınık Zihinler- İnternet, Yapay Zeka ve Ütopyalar Üzerine Bir Kolaj Denemesi. İstanbul: İletişim.
• Artvinli, F. (2020). Salgınların Tarihi: Toplumsal ve Siyasal Açıdan Kısa Bir Bakış. Yenen O.Ş. ve Badur S., Pandemi ve Covid-19 içinde ss(129-151). İstanbul: Ayrıntı.
• Ayar, M. ve Özçelik, T. (2020) XIX.Asır Ortalarına Kadar-Osmanlı’da Veba Salgınlarının Tarihçesi. Başağaoğlu, İ. Uçar, A. vd. (Ed.) Osmanlı’da Salgın Hastalıklarla Mücadele içinde ss(47-79). İstanbul:Türkiye İş Bankası Kültür.
• Ayar, M.(2020). XIX.Asırda Osmanlı Devleti’nde Kolera Salgınları. Başağaoğlu, İ. Uçar, A. vd. (Ed.) Osmanlı’da Salgın Hastalıklarla Mücadele içinde ss(79-113). İstanbul:Türkiye İş Bankası Kültür.
• Aydın, A. (2012). Tıp Öğrencilerine Modern Tıbbın Karanlık Yüzü Anlatılmalı. Arslanoğlu, İ. (Ed.) Tıp Bu Değil içinde ss(47-48). İstanbul:İthaki.
• Çakıroğlu K.I. vd.(2020) Covid-19 Sürecinde ve Post-Pandemi Döneminde Yaşam Tarzı Açısından Tüketici Davranışlarının Değişen Eğilimi Üzerine Kavramsal Bir Çalışma. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Covid-19 Sosyal Bilimler Özel Sayısı. 19(37) Bahar (Özel Ek):81-103.
• Dikkatli, S. (2020). Pandemi, Ölüm, Ölüm Korkusu/Kaygısı ve İntihar. Yenen, O. Ş. Badur, S. (Ed.) Pandemi ve Covid-19 içinde ss (371-385). İstanbul:Ayrıntı.
• Dizdar, Y.(2012). Günümüz Tıbbına Samimi Bir Eleştiri. Arslanoğlu İ. (Ed.) Tıp Bu Değil içinde ss(261-274). İstanbul:İthaki.
• Doster, B. (2020)Salgın Hastalık Sonrası Siyaset. Yenen, O. Ş. Badur, S. (Ed.) Pandemi ve Covid-19 içinde ss (406-416). İstanbul:Ayrıntı.
• Ertem, M.(2020). COVID-19 Pandemisi ve Sosyal Damgalama. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi 5(2). 135-138.
• Feyerabend, P. (1999). Yönteme Karşı, Ertuğrul Başer (Çev.) İstanbul: Ayrıntı.
• Feyerabend, P. (1999a). Özgür Bir Toplumda Bilim. Ahmet Kardam (Çev.) İstanbul: Ayrıntı.
• Fowles, J.(2020) Ağaçlar. Süha Sertabiboğlu (Çev.)İstanbul: Ayrıntı.
• Gieryn, T.F. (2012).Bilimin Sınırları. Mihriban Şenses (Ed. ve Çev ) Bilimin Sınırları ve Bilimsel İhtilaflar/Bilim Sosyolojisi Tartışmaları içinde (ss.3-73) İstanbul: Paradigma.
• Giordano, P. (2020). Salgın Zamanlarında/Küresel Kriz Döneminde Toplum, Bilim ve Farkındalık. James Cem Yapıcıoğlu (Çev.). İstanbul: Profil Kitap.
• Göker, M.E ve Turan, Ş.(2020). Covid-19 Pandemi Sürecinde Problemli Teknoloji Kullanımı. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi. 5(COVID-19 Özel Sayısı):108-114. 10.35232/estudamhsd.767526
• Illich, I. (2017). Sağlığın Gaspı. Süha Sertabiboğlu (Çev.).İstanbul:Ayrıntı.
• Keller, Evelyn Fox, Toplumsal Cinsiyet ve Bilim.Ferit Burak Aydar (Çev.). İstanbul:Metis.
• Nikiforuk, A.(2010). Mahşerin Dördüncü Atlısı/ Bulaşıcı Hastalıklar Tarihi. Selahattin Erkanlı (Çev.). İstanbul:İletişim.
• Öğütle, V. S, Açık Turğuter , E. vd. (2019). Biyoloji Biliminden Toplumsal Dünyaya Bakmak/Bir Bilim Sosyolojisi Çalışması.Ankara:Doğu Batı.
• Porter, R. (2016). Kan Revan İçinde/Tıbbın Kısa Tarihi, Gürol Koca (Çev.). İstanbul: Metis.
• Postman, N. (2006). Teknopoli/Yeni Dünya Düzeni. Mustafa Emre Yılmaz(Çev.).İstanbul:Paradigma.
• Sezgin D. (2011). Tıbbileştirilen Yaşam Bireyselleştirilen Sağlık,İstanbul: Ayrıntı.
• Sherman I.W. (2020). Dünyamızı Değiştiren On İki Hastalık. Mine Anğ Küçüker ve Emel Tümbay (Çev.). İstanbul: İş Bankası Kültür.
• Sontag, S.(2004). Metafor Olarak Hastalık. Osman Akınhay (Çev.). İstanbul:Agora.
• Şenses, M. (2010). Sosyal Fenomenler Olarak Bilimsel İhtilaflar/Nerium Oleander(Zakkum) Tartışması. İstanbul:Paradigma.
• Thomas T.F. (1995). Boundaries of Science. Jasanoff, Sheila Markle vd.(Ed.). Handbook of Science and Technology Studies içinde ss.(389-441). London:Sage Publications
• Türkmen, M.ve Özsarı A.(2020).Covid-19 Salgını ve Spor Sektörüne Etkileri. International Journal of Sport Culture and Science.June 8(2):55-67. 10.14486/IntJSCS.2020.596
• Üçer, A.R. (2012). Big-Pharma Dünyayı Denetliyor. Arslanoğlu, İ. (Ed.) Tıp Bu Değil içinde ss(66-94). İstanbul:İthaki.
• Valiyeva, K. (2020). Covid-19 İle Ulus Devleti Yeniden Düşünmek. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Covid-19 Sosyal Bilimler Özel Sayısı.19(37).Bahar (Özel Ek):390-403.
• Yıldırım, N. (2014). 14.Yüzyıldan Cumhuriyet’e Hastalıklar, Hastaneler, Kurumlar/Sağlık Tarihi Yazıları-1. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
• Yılmaz, U.(2012)Sağlığa Ayrılan Paranın Azlığı En Önemli Sağlık Sorunu mudur?. Arslanoğlu, İ. (Ed.) Tıp Bu Değil içinde ss(254-260). İstanbul:İthaki.
• https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-52473039