SOSYOEKONOMİK, SOSYOKÜLTÜREL VE TARİHİ BAĞLAMDA TÜRK DÜNYASINA SİNEMA EKSENLİ YAKLAŞIMLAR: ULUSAL VE MİLLİ SİNEMA

Year 2021, Volume: 8 Issue: 3, 768 - 784, 31.07.2021

Betül Sarı

Abstract

elmektedir. Sinema kimi zaman sanatsal bir pratik olmasının yanı sıra iktisadi, siyasi, toplumsal, kültürel ve dini düşüncelerin yayılmasında araç olma işlevine sahiptir. Gerek yabancı sinema, gerekse Türk sineması bu işlevden yararlanmıştır. Türk sineması genel bir çerçeveden incelendiğinde, sinemada bazı amaçlar doğrultusunda çeşitli akımların farklı dönemlerde benimsendiğini görmek mümkündür. Söz konusu amaçlardan birisi sosyoekonomik, sosyokültürel ve tarihsel birikimleri ele alarak, bu bağlamda Türk dünyasının mevcut veya arzulanan durumunun yansıtılmasıdır. Ulusal ve milli sinema akımları bu amaca hizmet etme gayesi altında oluşturulmuşlardır. Ulusal sinema akımı, Türk sinemasının ulusal temeller üzerine inşa edilmesini, böylelikle fikri bakımdan karakter edinmesini sağlayarak evrensel hale gelmesini sağlamayı amaçlamıştır. Aynı zamanda anlatım dili, diğer bir ifadeyle çeşitli sinematografik teknikler aracılığıyla Türk dünyasını ekonomik, sosyal ve kültürel açılardan yansıtmayı hedeflemiştir. Türk sinemasının önemli yönetmenlerinden Halit Refiğ öncülüğünde oluşturulan Ulusal sinema akımı, gerek sermayesel yönden, gerekse filmlerde belirlenen temalar ve çekim teknikleri yönünden özellikle Hollywood’a bağımlı olan Türk sinemasını bu durumundan kurtarmayı ilk hedef olarak belirlemiştir. Milli sinema ise çoğunlukla dini unsurlara başvurarak, Türk sinemasında modernleşmenin ve bu yöndeki dönüşümün Türk kültürüne bağlı kalınarak gerçekleştirilmesi gerektiği fikirleri üzerinde temellendirilmiştir. Türk sinemasının önemli yönetmenlerinden Yücel Çakmaklı’nın öncülüğünü yaptığı Milli Sinema akımı, Türk sinemasında sıkça başvurulan melodramatik temalar ekseninde, Türk dünyasının milli ve dini değerlerini ön plana çıkarmaya çalışmıştır. Milli sinema akımı kapsamında değerlendirilebilecek, bu anlamda belirli sanatsal değer ve motifleri bünyelerinde taşıyan tüm filmler, Türk dünyasını tema olarak alıp dini ve milli unsurlara ağırlık vermişlerdir. Bu çalışmada bu iki farklı sinema akımının temsilcisi olan yönetmenlerin sinema aracılığıyla kendi dünya görüşleri çerçevesinde, sosyoekonomik, sosyokültürel ve tarihi birikimleri bağlamında Türk dünyasını nasıl ele almaya çalıştıkları, akımlar kapsamında yer alan çeşitli filmlerden örnekler verilerek ortaya konmuştur.

Keywords

Türk Dünyası, Ulusal Sinema, Milli Sinema, Halit Refiğ, Yücel Çakmaklı

Supporting Institution

-

Project Number

-

Thanks

-

CINEMA-CENTRIC APPROACHES TO THE TURKISH WORLD IN SOCIOECONOMIC, SOCIOCULTURAL AND HISTORICAL CONTEXT: ULUSAL AND MİLLİ CINEMA

Abstract

Cinema is one of the most influential and transformative arts in today's societies within the visual arts. In addition to being an artistic practice, cinema sometimes has function of being a tool in spreading economic, political, social, cultural and religious ideas. Both foreign cinema and Turkish cinema have benefited from this function. When Turkish cinema is examined from a general perspective, it is possible to see that various movements have been adopted in different periods for some purposes in cinema. One of the purposes in question is to reflect current or desired situation of the Turkish world by addressing its socioeconomic changes, deep historical and cultural accumulations. Ulusal and milli cinema movements have been formed with the aim of serving this purpose. Ulusal cinema movement aims to build Turkish cinema on national foundations, thus making it universal by providing an intellectual character. At the same time, through various cinematographic techniques, it was aimed to reflect the Turkish world from an economic, social and cultural perspective. The ulusal cinema movement, which was created under the leadership of Halit Refiğ who is one of the important directors of Turkish cinema, has set itself the first goal in this direction to rescue Turkish cinema, which is dependent on Hollywood, especially in terms of capital, themes and cinematographic techniques. Milli cinema, on the other hand, is based on the ideas that modernization in Turkish cinema and transformation in this direction should be realized by adhering to the Turkish culture, by referring to religious elements. Milli cinema movement, led by Yücel Çakmaklı who is also one of the important directors of Turkish cinema, tried to highlight the national and religious values of the Turkish world in its films, in line with melodramatic themes frequently used in Turkish cinema. Films can be evaluated within the scope of the milli cinema movement and bear certain artistic values and motifs in this sense, have taken the Turkish world as a theme and focused on religious and national elements. In this study, it was analyzed how the directors, who are representatives of these two different cinema movements, handled Turkish world in the context of their socioeconomic, sociocultural and historical accumulations through various films they shot within the framework of their own world views. On this axis, various films within the scope of movements have been examined.

Keywords

Turkish World, Ulusal Cinema, Milli Cinema, Halit Refiğ, Yücel Çakmaklı

Project Number

-

References

• Akser, M. (2013). Auteur and style in national cinema: a reframing of metin erksan's time to love. CINEJ Cinema Journal, 3(1), 162-180.
• Akser, M. (2017). For those who seek mastery and personality, by Halit Refiğ. CINEJ Cinema Journal, 6(1), 119-134.
• Akser, M. ve Durak-Akser, D. (2017), fight for a national cinema: an introductory text and translation (Halit Refiğ, 1971). Film Studies, 16(1), 56-77.
• Aslan, M. (2019). Sinemada Milliyetçilik ve Estetik: Türk Sinemasındaki Milliyetçi Filmlerin Analizi. İstanbul: Hiper Yayın.
• Bilis, A. E. (2014). “Selam” filmi örneğinde İslami düşüncenin sinemada temsili. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 21(21), 9-27.
• Behlil, M. ve Cengiz, E. P. (2016). Selections from The Fight For National Cinema, by Halit Refiğ. Cinema Journal, 55(3), 1-16.
• Butler, A. (2011). Film Çalışmaları. (A. Toprak, Çev.). İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Coşkun, E. (2009). Türk Sinemasında Akım Araştırması. İstanbul: Phoneix Yayınevi.
• Crofts, S. (1993). Reconceptualizing national cinema/s. Quarterly Review of Film & Video, 14(3), 49-67.
• Çakmaklı, Y. (1964). Milli sinema ihtiyacı. Tohum Dergisi, 1(11), 1-3.
• Çilingir, A. (2017). Türkiye’de ulusal bir sinema oluşturma çabaları ve Halit Refiğ. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 4(12), 232-240.
• Çilingir, A. ve Can, A. (2020). Ulusal sinema hareketi çerçevesinde halit refiğ sinemasında doğu-batı ikilemi. Erciyes İletişim Dergisi, 7(2), 1501-1523.
• Dinç, E. ve Akser, M. (2019). Four Women in the Harem (1965) by Halit Refiğ: the construction of “national cinema” in Turkey. Journal of Film and Video, 71(4), 51-64.
• Dorsay, A. (1998). Sinema ve çağımız. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Duruel Elkılıç, S. (2014). Türk sinemasında tarih ve bellek, Ankara: Deki Yayınevi.
• Erdoğan, N. (1998). Narratives of resistance: national identity and ambivalence in the Turkish melodrama between 1965 and 1975. Screen, 39(3), 259-271.
• Evren, B. (2014). Yücel Çakmaklı milli sinemanın kurucusu. İstanbul: Küre Yayınları.
• Güngör, A. C. (2020). Halit Refiğ’in sinema anlayışında Kemal Tahir’in etkisi: Haremde Dört Kadın. Electronic Turkish Studies, 15(5), 2399-2419.
• Higson, A. (1989). The concept of national cinema. Screen, 30(4), 34-47.
• Hjort, M, S., Mackenzie, S. ve Fulford, M. (2000). Cinema and nation. UK: Psychology Press.
• Karakaya, H. (2015). Türk sinemasında modernleşme algısı, akımlar ve din adamı tiplemesi. Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (MÜSBİD), 4(6), 6-15.
• Kaya, Dilek, ve Azak, U. (2015). Crossroads (1970) and the origin of Islamic cinema in Turkey. Historical Journal of Film, Radio and Television, 35(2), 257-276.
• Kotan, S. (2020). Mehmet Tanrısever ve İslami sinema üzerine. İ. Hıdıroğlu (Ed.), Türk Sinemasında Bir Arayış Milli-İslami Sinema (s. 323-352) içinde. İstanbul: Literatürk Academia.
• Kotan, Y. (2020a). Türk Sinemasında Toplumsal Değişimin Etkileri ve Milli Sinemaya Yansıması. İ. Hıdıroğlu (Ed.) Türk Sinemasında Bir Arayış Milli-İslami Sinema (s. 47-92) içinde. İstanbul: Literatürk Academia.
• Kotan, Y. (2020b). Nurettin Özel Filmlerinde Milli Ve Dini Arayışlar. İ. Hıdıroğlu (Ed.), Türk Sinemasında Bir Arayış Milli-İslami Sinema (s. 353-374) içinde. İstanbul: Literatürk Academia.
• Lüleci, Y. (2016). 27 Mayıs Ve 12 Eylül Askeri Darbelerinin Türk Sinema Sektörüne Etkileri. Muhafazakâr Düşünce Dergisi, 13(49), 183-208.
• Lüleci, Y. (2020). 1960’lı yıllarda Türkiye’de iktidar ve sinema ilişkileri. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 8(2), 1200-1233.
• Milli Sinema Açık Oturumu. (1973). İstanbul: MTTB Sinema Kulübü.
• Özdemir, Ö. (2011). Yeni dönem İslami sinema ve modern-geleneksellik sınırında üslup arayışı. Sinecine: Sinema Araştırmaları Dergisi, 2(2), 17-31.
• Refiğ, H. (1971). Ulusal sinema kavgası. İstanbul: Hareket Yayıncılık.
• Refiğ, H. (2013). Ulusal sinema kavgası. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Robins, K. ve Aksoy, A. (2000). Deep nation: the national question and Turkish cinema culture. M. Hjort ve S. Mackenize (Eds.), Cinema and Nation (s. 203-221) içinde. London: Routledge.
• Sağıroğlu, D. (1968). Türk sineması üzerine. Görüntü, 2(1), 24-29.
• Scognamillo, G. (1988). Türk Sinema Tarihi-2. İstanbul: Metis Yayınları.
• Tugen, B. (2014). 1960-1980 darbeleri arasında Türk sinemasında düşünce oluşumu ve filmlerin sosyolojik görünümleri. 21. Yüzyılda Eğitim Ve Toplum Eğitim Bilimleri Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(7), 159-175.
• Uçakan, M. (2010). Türk sinemasında ideoloji. İstanbul: Sepya Yayıncılık.
• Vitali, V. ve Willemen, P. (2019). Theorising national cinema. London: Bloomsbury Publishing.
• Walsh, M. (1996). National cinema, national imaginary. Film History, 8(1), 5-17.
• Yenen, İ. (2012). Türk sinemasında İslam (cılık) pratiği: milli sinema örneği. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 1(3), 240-271.
• Yeşildal, H. (2010). Türkiye’de 1960’larda toplumsal gerçekçi sinemada aile ideolojisi: kocanın en kötüsü hiç olmayanından daha iyidir. Folklor/Edebiyat, 16(61), 213-226.
• Yıldırım, T. (2018). Yeşilçam’da polisiyenin eleştirel dönüşümü: toplumsal gerçekçi sinema hareketinin amblemi olarak Gecelerin Ötesi. Erciyes İletişim Dergisi, 5(4), 599-630.
• Yorgancılar, S. (2019). Sinema ve kimlik inşası. Turkish Studies Social Sciences, 14(7), 1-11.