AKTİF PİYASASINDA FİNANSAL İSTİKRAR: TÜRKİYE VE JAPONYA ARASINDA BİR MUKÂYESE (2001-2021)

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 1, 116 - 162, 31.01.2022

Cengiz Samur

Öz

Aktif piyasalarında finansal kabarcık “carî fiyatın aktifin temel değerinden büyük bir sapma göstermesi”dir. İlk olarak pozitif ve negatif kabarcıklar şeklinde ayrılabilir: Pozitif kabarcık aktif fiyatının artması, böylece aktifin içsel değerini aşmasıdır. Kabarcığın teşekkülü, bir bakıma aktifin aşırı değerlenmesi hâdisesidir. Aksi belirtilmedikçe kabarcık terimiyle bu tür kastedilir. Negatif kabarcık (kabarcık patlaması) aktifin carî fiyatının çok sert bir düşüş göstermesi, böylece carî fiyatın onun temel değerinin ciddî derecede altında kalması olayıdır. Aktif piyasasında fiyat çöküşü mahiyetindedir. Aktif fiyatında her hareket kabarcık mahiyetinde görülemez, sapma muayyen bir büyüklükte olmalıdır. Kabarcık ikinci olarak mikro ve makro zeminde ayrıma tâbi tutulabilir: Belli bir aktifin fiyatındaki değişme konu iken mikro kabarcıktan, aktif piyasası ortalama fiyatındaki değişme konu iken makro perspektifte kabarcıktan söz edilebilir.
Makâlede 2001-2021 döneminde Türkiye ile Japonya’da çeyrekler, yıllar îtibarıyle finansal kabarcıklar konu alınmakta ve iki ülke arasında mukâyeseye gidilmektedir. Kabarcık patlamaları ve sonuçlarına odaklanılmakta, olaya makro perspektiften bakılmaktadır. Negatif kabarcıkların makroekonomik istikrarsızlık mahiyetinde olgularla münâsebeti olup olmadığı amprik olarak tesbit edilmeye çalışılmaktadır. Kabarcıkların teşhisinde sâdece aktif piyasası ortalama fiyat endeksinde değişme (%) değil, ayrıca büyüme ve enflasyon oranı esas alınmıştır. Mukâyesede Japonya G8, Türkiye Gelişmekte Olan Ülkeler üyesi olduğundan tercih edilmiştir.
Üç soruya cevap hedeflenmiştir: (ı) Negatif kabarcıktan büyümede düşme, iktisadî daralma, kümülâtif reel maliyete doğru münâsebet var mıdır? (ıı) “Finansal aktif piyasası Türkiye ile Japonya’dan hangisinde daha istikrarlıdır? (ııı) Finansal aktif piyasası istikrarsızlıkları (kabarcık patlamaları) makroekonomik istikrarı bozmakta mıdır? Ulaşılan cevaplar şöyledir: (1) Finansal aktif piyasası Japonya’da daha istikrarlıdır.
(2) Kabarcık patlamaları ile makroekonomik istikrarsızlıklar arasında orta derecede münâsebet vardır. (3) Patlamaların makroekonomik istikrarı bozucu etkisi mevcuttur ve kabarcıklar çeyrekler îtibarıyle analiz edildiğinde Japonya’da, yıllar îtibarıyle analiz edildiğinde Türkiye’de daha kuvvetlidir.

Anahtar Kelimeler

Finansal kabarcık, Kabarcık patlaması, Aktif piyasası, Türkiye, Japonya

FINANCIAL STABILITY IN THE ASSET MARKETS: A COMPARISON BETWEEN TURKEY AND JAPAN (2001-2021)

Öz

Financial bubble in asset markets is that “asset’s current price exposes a serious deviation from its intrinsic (fundamental) value.” At first bubbles can be differentiated as two categories: positive and negative bubbles. Positive bubble is that current price of asset increases and exceeds its fundamental value. It is an event as bubble’s formation and asset’s overvaulation. The bubble term refers this kind if there isn’t an opposite statement. Negative bubble (bubble burst) is the fact that asset’s current price decrease sharply too, so that current price is formed severely down its fundamental value. It is a price crash in asset market. Every price movement cannot be accepted as a bubble, it is necessary that the deviation is big too, at least, with certain degree. Secondly bubbles can differantiate as bubbles in micro or macro ground. If the change occurs in the certain asset, it is able to be mentioned from micro bubble, but if the change occurs in the asset market average price index, then it is able to be mentioned from macro bubble.
In the study the financial bubbles that happened in Turkey and Japon by quarterly and annually are handled for the period of 2001-2021, and it is realised a comparison between two countries. It is focused on the bubble bursts and their resulsts. The bubbles are approached by macro pespective on. It is struggled to expose as empirical whether or not there is a relation between negative bubbles and the cases that are macroeconomic instabilities. While bubbles are defining in the macro ground, the definition is based on not only asset average price index change (percent), but also on economic growth and inflation rate. In the comparison these countries were preferred because Japon is a member of D8 and Turkey is a member of the Developping Countries.
The target is to repond for three questions: (ı) Is there any relation which runs from negative bubbles to cumulative real cost, decline in the growth, and macroeconomic contraction? (ıı) In which countries the financial asset markets is more stable than? (ııı) Do the financial asset market instabilities (bubble bursts) deterriorate macroeconomik stability? The reponses arrived so as that: (1) Financial asset market in Japan is more stable than, (2) There is relation between bubble bursts and macroeconomic instabilities, by middle degree. (3) The bursts deterriorates macroeconomic instability, and this kind of affect is more strong than in Japan if the bubbles are analyzed by quarterly but it is more strong in Turkey if the bubbles are analyzed annually.

Anahtar Kelimeler

Financial bubble, bubble burst, Asset market, Macroeconomic stability, Turkey, Japan

Kaynakça

• Baykul, Y. & Güzeller, C. O. (2014). Sosyal bilimler için istatistik (2. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Bordo, M. (2003). A historical perspective on booms, bust, and recessions. IMF WEO April 2003, Chapter II (Box 2.1), https://www.imf.org/en/Publications/WEO/Issues/2016/12/31/Growth-and-Institutions (Erişim: Ağustos 2021).
• Başol, G. (2019). Araştırmacılar için istatistik (4. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Brunnermeier, M. K. (2008). Bubbles. New Palgrave Dictionary of Economics (Second Edition). Palgrave Macmillian. https://scholar.princeton.edu/sites/default/files/bubbles_survey_0.pdf (Erişim: Ağustos 2021).
• Brunnermeier, M. K. & Oehmke, M. (2012). Bubbles, financial crises, and systemic risk. National Bureau of Economic Research (NBER), Working Paper, No. 18398. http://www.nber.org/papers/w18398 , https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2161381 , http://ssrn.com/abstract=2161381 (Erişim: Ağustos 2021).
• Büyüköztürk, Ş., Çokluk, Ö. & Köklü, N. (2015). Sosyal bilimler için istatistik (15. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Can, A. (2019). SPSS ile Nicel Veri Analizi (8. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Ersöz, F. & Ersöz, T. (2019). İstatistik - II: Uygulama - Paremetrik Olmayan Testler. (4. Baskı). Ankara: Seçkin.
• Chang, V., Newman, R., Walters, R. J., & Wills, G. B. (2016). Review of economic bubbles. International Journal of Information Management, (36)4, 497-506. https://eprints.leedsbeckett.ac.uk/id/eprint/2539/6/Review%20of%20economic%20bubbles.pdf (Erişim: Eylül 2021).
• Goetzmann, W. N. & Kim, D. (2018). Negative bubbles: What happens after a crash. National Bureau of Economic Research (NBER), Working Paper, No. 23830, http://www.nber.org/papers/w23830 (Erişim: Eylül 2021).
• Jones, B. (2014). Identifying speculative bubbles: A two-pillar survaillance framework. IMF Working Paper, No. WP/14/208, https://www.imf.org/external/pubs/ft/wp/2014/wp14208.pdf (Erişim: Eylül 2021).
• Kartal, M. (2014). Hipotez testleri (4. Baskı). Ankara: Nobel.
• Kindleberger, C. P. (2005). Manias, panics and crashes: A history of financial crises (Fifth Edition with Robert Z. Aliber). Palgrave Macmillan, (1978, 1989, 1996, 2000 Edition: only Charles P. Kindleberger).
• Komáromi, G. (2004). Which Stock Market Fluctuations Are Bubbles? http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.198.8599&rep=rep1&type=pd (Erişim: Ekim 2021),
• Lansing, K. J. (2007). Asset price bubbles. FRBSF (Federal Reserve Bank of San Fransisco) Economic Letter, No. 2007-32 (26 October 2007), https://www.frbsf.org/economic-research/files/el2007-32.pdf (Erişim: Ağustos 2021).
• Mishkin, F. S. & White, E. N. (2002). U.S. stock market crashes and their aftermath: Implications for monetary policy. presented to the Asset Price Bubbles Conference, Federal Reserve Bank of Chicago and the World Bank, Chicago, April 23, 2002, https://www.econstor.eu/bitstream/10419/79180/1/349555710.pdf ve NBER Working Paper, No. 892, http://www.nber.org/papers/w8992 (Erişim: Eylül 2021).
• Samur, C. (2010). 1980 sonrası Türkiye Ekonomisinde finansal kabarcık tecrübeleri. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, (60)1, 29-69. http://dergipark.gov.tr/download/article-file/7923 (Erişim: Ekim 2017).
• Samur, C. (2011). Finansal kabarcıklar teorisi ve finansal krizler. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, (61)1, 117-176, http://dergipark.gov.tr/download/article-file/8126 (Erişim: Ekim 2017).
• Samur, C. (2018). 1990 sonrasında iki a5 ülkesinde çeyrek dönemler itibarıyle finansal kabarcık tecrübeleri: Endonezya ve Malezya örneği. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (8)2, 331-376, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/528263 (Erişim: Haziran 2021).
• Samur, C. (2021). A5 ülkelerinde finansal kabarcık tecrübeleri: (1990-2016) (Endonezya, G. Kore, , Malezya, Tayland, Filipinler) (Birinci Baskı). Ankara: Nobel.
• Scherbina, A. (2013). Asset price bubbles: a selective survey. IMF Working Paper, No. WP/13/45, https://www.imf.org/en/Publications/WP/Issues/2016/12/31/Asset-Price-Bubbles-A-Selective-Survey-40327 (Erişim: Eylül 2021).
• Siegel, J. J. (2003). What ıs an asset price bubble? An operational definition. European Financial Management, (9)1, 11-24, http://www.blackwellpublishing.com/pdf/EUFM_Siegel.pdf , https://www.semanticscholar.org/paper/What-is-an-Asset-Price-Bubble-An-Operational-Siegel/25a90aa237b870619f7994bd19d21b0d00cec28b (Erişim: Eylül 2021).
• Stiglitz, J. E. (1990). Symposium on bubbles. The Journal of Economic Perspectives, (4)2 (Spring, 1990), 13-18, https://web.econ.ku.dk/okocg/Students%20Seminars%C3%98kon-%C3%98velser/%C3%98velse%202007/artikler/Stiglitz-Bubbles-JEP-1990.pdf (Erişim: Eylül 2021).
• Statistics Burau of Japan, Statistics Dashboard/All Charts/Stock Price (Table), https://dashboard.e-stat.go.jp/en/graph?screenCode=00210 (Erişim: Ekim 2021).
• Statistics Burau of Japan, e-stat/data/file/national accounts/quarterly estimates of GDP/data/the second prelimenary/quarterly/archive (2021 April-June, 2020 July-September, 2017 January-March; GDP (expenditure approach) and its components/time series table altında), https://www.e-stat.go.jp/en/stat-search/files?page=1&layout=datalist&toukei=00100409&tstat=000001014470&cycle=2&tclass1=000001014473&tclass2=000001014474&tclass3val=0 (Erişim: Eylül 2021).
• Statistics Burau of Japan, Statictics Dashboard/Main Charts/Consumer Prices Index/Table, https://dashboard.e-stat.go.jp/en/graph?screenCode=00250 / table (Erişim: Ekim 2021).
• Statistics Burau of Japan, Consumer Prices Index/Monthly Report/E-stat/Table 1-1 Subgroup Index for Japan/Monthly, https://www.e-stat.go.jp/en/stat-search/files?page=1&layout=datalist&toukei=00200573&tstat=000001150147&cycle=1&tclass1=000001150149&tclass2val=0 (Erişim: Ekim 2021).
• Statistics Burau of Japan, Subgroup Index for Japan (Table 1-1), e-stat/data/file/consumer prices Index/2020-Base Consume Prices Index/Monthly Report/Monthly (27 August 2020), https://www.e-stat.go.jp/en/stat-search/files?page=1&toukei=00200573&result_page=1 altında 2020-Base Consume Prices Index/Monthly Report/Monthly (27 August 2020) (Erişim: Eylül 2021).
• TÜİK, Gayrısafî Yurtiçi Hasıla, Harcama Yönetimiyle Zincirlenmiş Hacim ve Değişim Oranları (2009=100), https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Ulusal-Hesaplar-113 (Erişim: Eylül 2021).
• TÜİK, Tüketici Fiyat Endeksi (2003=100), https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Tuketici-Fiyat-Endeksi-Temmuz-2021-37385 , https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Tuketici-Fiyat-Endeksi-Eylul-2021-37387 , https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3460430, https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=enflasyon-ve-fiyat-106&dil=1 (Erişim: Ekim 2021).
• Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası, EVDS, https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket (Erişim: Eylül 2021).
• Wöckl, I. (2019). Bubble detection in financial markets: A survey of theoretical models and empirical bubble detection tests. Austria Working Paper.