TRABZON YALI MAHALLESİ ÖRNEKLEMİNDE KALANDAR VE ALATURBİ KUTLAMALARI

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 4, 1 - 14, 30.10.2022

Damla Bülbüloğlu

Öz

Dünyanın çeşitli bölgelerinde sosyal, kültürel ve dini değerler ışığında ortaya çıkan ritüeller tarih boyunca değişim göstererek varlığını sürdürmektedir. Günümüzde internet ve sosyal medya haberciliğinin yaygınlaşmasıyla birlikte farklı kıtalarda yaşayan birbirinden bağımsız toplulukların kültürel farklılıklarının bir sonucu olarak binlerce ritüel eylemi gerçekleştirildiği ve bu eylemlerin birçok toplumda aynı amaç doğrultusunda farklı yöntemlerle sergilendiği görülür. Bu bağlamda ritüel gerçekleştiği toplumun tarihi ve kültürel yapısını olgusal olarak araştırma imkânı sunar. Ritüeller incelendiğinde, Kenosis ve Plerosis olarak iki kategoriye ayırılarak Kenosis’in boşalmaya yönelik yaşamın sonu, yas, doğanın ölümü, güz ayları ve perhiz gibi konulu törenleri Plerosis’in de doldurmaya yönelik doğanın sevinci, yeniden doğuşun müjdesi, yağmur yağması, çiftleşme ve yaşamın oluşumu gibi konuları ele alan törenler olarak adlandırıldığı görülmektedir. Tüm bu temalar göz önünde bulundurulduğunda farklı toplulukların gerçekleştirdiği ritüel eylemlerinin benzer amaçlara ve konulara sahipken farklı eylem biçimlerinde gerçekleştirilmesinin arkasında yatan sebeplere ve günümüze gelene kadar geçtiği süreçlere cevap aranır ve açıklama getirilir. Bu çalışmada öncelikle karşılaşılan ritüel kavramı anlamsal olarak açıklanacak ve daha sonra tarihsel süreç ve sosyo-kültürel örüntüde Trabzon Yalı Mahallesi’nde gerçekleştirilen Kalandar ve Alaturbi kutlamaları örneklem çalışması yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ritüel Kavramı, Kalandar Kutlaması, Alaturbi Kutlaması

Kaynakça

• Akça,M.(2015), Doğu Karadeniz Balıkçılarında Yerleşim, Aile ve Gündelik Hayat, UKHAD: https://www.academia.edu/11781292/Do%C4%9Fu_Karadeniz_Bal%C4%B1k%C3%A7%C4%B1lar%C4%B1nda_Yerle%C5%9Fim_Aile_ve_G%C3%BCndelik_Hayat_The_Settlement_Family_and_Everyday_Life_of_the_Eastern_Black_Sea_Fishermen
• Alay,O (2018), ANADOLU VE KAFKASYA KAVŞAĞINDA GELENEKSEL BİR YILBAŞI KUTLAMASI: KALANDAR: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/537647
• Alver,K.(2010), Emile Durkheim ve Kültür Sosyolojisi, Sosyoloji Dergisi.
• Bell,C. (1992), Ritual theory Ritual Practice, Oxford University Press.
• Durkheim,E. (2012), Dini Hayatın İlkel Biçimleri, Gece Kitaplığı
• Karaman,K. (2010), Ritüellerin Toplumsal Etkileri, SDÜ Sosyoloji Dergisi
• (1.) Karadeniz Kültür Envanteri: https://karadeniz.gov.tr/halk-takvimi-ve-meteorolojisi-8/
• Kıyak, A. Geleneksel Türk İnanışlarındaki Su Kültü ve Elazığ’daki İzleri: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/147859
• Lars,K.P (2014), Ritual Practice of Time,Brill.
• Özgen,M (2021) Antropolojide Din ve Ritüel: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2057812
• Sevgül,M. ,Faroz Sosyal Kültür ve Dayanışma Derneği (2017), Geçmişten Günümüze Faroz Tarihi ve Kültürel Değerleri, Sakarya
• Trabzon Büyükşehir Belediyesi Raporu: https://www.trabzon.bel.tr/uploads/FCK_PDF/403.pdf