ŞANGAY ÜLKELERİNDE DIŞ TİCARET AÇIĞI VE DÖViZ KURU İLİŞKİSİ

Year 2023, Volume: 10 Issue: 4, 815 - 832, 18.10.2023

Nevzat Balıkçıoğlu

Abstract

Uluslararası sistemin güvenli ve istikrarlı olup olmadığı analiz edilirken tarihî dönemler göz önünde bulundurularak şu değerlendirmeyi yapmak mümkündür: İkinci Dünya Savaşı öncesi dönem kısmî güç dengesi ile göreceli olarak güvenli bir dönemdi. Buna karşın, Soğuk Savaş dönemi nükleer silahlar nedeniyle güvensiz ama nispeten istikrarlı bir dönemdi. Soğuk Savaş sonrası dönemde ise uluslararası sistemdeki güvenlik-istikrar algısı kökten değişirken dünya hem istikrarsız hem de güvensiz bir hale gelmiştir. Özellikle Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) dağılmasından sonra Orta Asya’da bağımsızlıklarını ilan eden yeni devletlerin güvenlik kaygıları bölgedeki uluslararası örgüt sayısının büyük oranda artmasına yol açmıştır. Bütün bu örgütler aslında SSCB’nin yıkılmasından sonra bölgede oluşan siyasî boşluğun doldurulması ve bölgenin sahip olduğu yeraltı kaynakları ile ticaret potansiyelinden faydalanmak amacıyla kurulmuşlardır. Bu örgütler arasında Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ), amaçları ve etkinliği bağlamında diğerlerinden farklılık arz etmektedir. Bu çalışmanın amacı ŞİÖ’ne üye ülkelerde dış ticaret açığı üzerinde döviz kurunun etkisinin ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda çalışmada bağımlı değişken olarak dış ticaret açığı veri seti ile açıklayıcı değişken olarak döviz kuru değişkeni kullanılmıştır. 1997-2021 dönemini kapsayan veriler ile Panel ARDL analiz yöntemi uygulanmıştır. Çalışma sonucunda uzun dönemde döviz kuru ile dıi ticaret açığı arasında anlamlı ve negatif bir ilişki elde edilirken kısa dönemde anlamlı sonuç görülmemiştir.

Keywords

Şanghay İşbirliği Örgütü, Döviz Kuru, Dış Ticaret, Panel Veri Analizi

References

• Akçacı, T., Yılmaz, Ö. (2021). “G-8 Ülkeleri ve Türkiye’de Dışa Açıklık, Ar-Ge Harcamaları ve Reel Döviz Kuru İlişkisi Üzerine Panel Veri Analizi”. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi. 5(2), 381-399
• Alimov, R. (2020). The Role of the Shanghai Cooperation Organization in Counteracting Threats to Peace and Security, United Nations, 2020, https://www.un.org/en/chronicle/article/roleshanghai-cooperation-organization-counteracting-threats-peace-and-security, Erişim Tarihi (17.06.2022).
• Amirbek, A. (2016). “23-24 Haziran 2016 Şanghay İşbirliği Örgütü 15. Dönem Zirvesi”, Eurosian Research Institute: Weekly E-Bulletin, No 76, http://eurasian-research.org/sites/default/files/Haftalık_e-bülten_12.07.2016- 18.07.2016_No%2076.pdf, (03 Eylül 2022).
• Altundağ, Z. (2016). Geçmişten Günümüze Şanghay İşbirliği Örgütü, T.C. Türk işbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı. Avrasya Etüdler. 49/2016-1 (99-124)
• Asterious, D., Masatci, K., Pilbeam, K. (2016). “Exchange Rate Volatility And İnternational Trade: International Evidence From The MINT Countries”. Economic Modelling. 58, 133–140. https://doi.org/10.1016/j.econmod.2016.05.006
• Begović, S., Kreso, S. (2017). “The Adverse Effect of Real Effective Exchange Rate Change on Trade Balance in European Transition Countries”. Zbornik Radova Ekonomskog Fakulteta u Rijeci: Časopis za Ekonomsku Teoriju i Praksu, 35(2):277-299.
• Can, G., Kılıç, C. (2021). “Döviz Kurunun Dış Ticaret Üzerindeki Etkisi: Brics-T Ülkeleri İçin Panel Veri Analizi”. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi. Cilt: 16, Sayı: 2, s. 48-59
• Chudik, A., Pesaran, M. H., ve Tosetti, E. (2011). “Weak and strong cross‐section dependence and estimation of large panels”, The Econometrics Journal, 14(1), 46-47.
• Chung Chien-peng. (2004). “The Shanghai Co-operation Organization: China’s Changing Influence in Central Asia”, The China Quarterly, No. 180, 2004, pp. 992-993.
• Dam, M.M. ve Şanlı, O. (2019). Döviz Kurlarının Ticari Dışa Açıklık Üzerindeki Etkisi: BRICS-T Ülkeleri Üzerine Bir Panel ARDL Analizi, Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Dergisi, 2(11): 781-800.
• Eren, E. (2017). “Şanghay İşbirliği Örgütü ve Türk Dış Politikasında Gelecek Perspektifi”. Strategic Public Management Journal, Volume 3, Issue 5, pp. 77-94
• Haas, M., Frans-Paul van der Putten, F.P. (2007). “The Shanghai Cooperation Organisation Towards a Full-Grown Security Alliance?”, Netherlands Institute of International Relations Clingendael, Den Haag, . S:7.
• Kızıldere, C., Kabadayı B., Emsen, Ö.S. (2013) “Dış Ticaretin Döviz Kuru Değişmelerine Duyarlılığı: Seçilmiş Gelişmekte Olan Ülkeler Üzerine Bir İnceleme”. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 27, Sayı: 3.
• Kubar, Y., Muzoğlu, Ş., (2022), İkiz Açıklar ve Feldstein-Horioka Hipotezi: Yükselen Ekonomiler Üzerine Panel ARDL Analizi, Ekonomi Bilimleri Dergisi, 14 (1): 1-22., https://doi.org/10.55827/ebd.1034214
• Koçbulut, Ö., Altıntaş, H. (2016). “İkiz Açıklar ve Feldsteın-Horıoka Hipotezi: OECD Ülkeler Üzerine Yatay Kesit Bağımlılığı Altında Yapısal Kırılmalı Panel Eşbütünleşme Analizi”. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. Sayı: 48, ss. 145-174.
• Kessikbayev, A. (2012). “Şanghay Şanghay İşbirliği Örgütü: Güvenlik Teşkilatından Bölgesel Kutup’aDoğru”.TASAM, http://www.tasam.org/trTR/Icerik/145/sanghay_beslisinden_sanghay_isbirligi_orgut, (14 Eylül 2022).
• Mere, M.(2021). “Türkiye’nin Avrupa Birliği ve Şangay İşbirliği Örgütü Ülkeleriyle Ticari ilişkisi: Panel Çekim Modeli Yaklaşımıyla Ampirik Analizi”, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
• Özdaşlı, E. (2012), “Çin ve Rusya Federasyonu’nun Perspektifinden Şanghay İşbirliği Örgütü”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl 4, Sayı 6, ss. 108-122
• Özalp, M. (2019). “Türkiye‟nin Şanghay İşbirliği Örgütü’ne Olası Üyeliğinin Avrasya Politikasına Etkileri”. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8 (4): 3439-3469.
• Öztürk, M. (2014). “Şangay İşbirliği Teşkilatı’nın Uluslararası İlişkiler Tasarımı”, Avrasya Etüdleri, 43/2014-1 (249-268).
• Pesaran, M. H., Shin, Y., & Smith, R. P. (1999). Pooled mean group estimation of dynamic heterogeneous panels. Journal of the American Statistical Association, 94(446), 621–634. https://doi.org/10.1080/01621459.1999.10474156
• Şengönül, A., Tekgün, B. (2021). “Phillips Eğrisinin Panel ARDL Analizi: Türkiye’deki Bölgeler Arası Bir Uygulama”. International Journal of Economics. Politics, Humanities & Social Sciences. Vol: 4 Issue: 2. Ss. 81-97.
• Tekin, M., Merdivenci, F. (2022). “E7 Ülkeleri ile Türkiye Arasındaki Dış Ticaretin Panel Veri Analizi: Çekim Modeli Yaklaşımı”. Sosyoekonomi. Vol. 30(51), 407-426.
• Tunç, H. (2021). “Gelişmekte Olan Ekonomilerde İhracatın Reel Efektif Döviz Kuru Endeksine Olan Duyarlılığı: Panel Veri Analiz”. Gümrük Ticaret Dergisi. (25) s. 12-24.
• Yerdelen Tatoğlu, F. (2018). Panel Zaman Serileri Analizi (2. b.). İstanbul, Türkiye: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Yücesan, M., Torun, M.veKurt, S. (2017). “Döviz Kuru Değişimlerinin Dış Ticaret Üzerine Etkileri: Türkiye'nin Yeni Dış Ticaret Pazarları Arayışında Seçilmiş Ülke Grupları Üzerine Ekonometrik Bir Analiz “. Journal of International Social Research,10(52):1288-1297.
• Yuan, Jing-Dong. (2010). “China’s Role in Establishing and Building the Shanghai Cooperation Organization (SCO)”. Journal of Contemporary China, 19/67: 855-869.
• Zeybek Tekin, Ö., Kesbiç, C.Y. (2022). “1996-2020 Dönemi İçin Gelişmekte Olan Ülkelerde Ekonomik Büyüme, Döviz Kuru ve Dış Ticaret İlişkisi: Panel Veri Analizi”. Giresun Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 8(1): 30-46.
• Wu, G. (2008). “China Turns to Multilateralism: Foreign Policy and Regional Security”. New York: Routledge. Pp:111
• Weitz, R. (2006). “Shanghai summit fails to yield NATO-style defence agreement”. Jane’s Intelligence Review, August 2006,s:40-43.
• Wu, J.(2005). “Will SCO Become Another Warsaw Pact?”, Economic and Political Weekly, Vol.40, No.39 September 2005, pp. 4205-4207.