ERKEN DÖNEM İSLAM TOPLUMUNDA MEZHEP VE SİYASET ETKİLEŞİMİ

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 141 - 154, 01.02.2024

Halil İbrahim Coşkun

Öz

Makalemiz, erken dönem İslam toplumundaki siyasi-toplumsal yapının oluşum sürecinde ‘İslam, mezhep ve siyasallık’ kavramlarının ilişkisi/etkileşimi üzerine gerçekleşmiştir. Makalemiz İslam tarihinin ilk dönemine ait bilgiler üzerinden dokümantasyon taraması metodu ile analiz edilmiş deskriptif bir çalışmadır. Çalışmamaz, bu üç kavramın birbirleri ile etkileşimi ve birbirlerini şekillendirmesi sonucu oluşan ‘erken dönem İslam toplumunda siyasal yapının’ incelenmesi üzerine olacaktır. 610 yılında ilk vahyin gelişiyle başlayan ‘İslam dininin teşekkülü’ süreci, 632 yılında Hz. Peygamber’in vefatı ile tamamlanmıştır. İslam dininin teşekkülü esnasında Hz. Muhammed’in nderliğinde 622 yılında Medine İslam Devleti’nin kurulması, İslam dinini diğer semavi dinlerden farklılaştırmıştır. İslam dininde siyasi olan ile toplumsal olan arasında kesin bir ayrım olmaması, dini otorite ile siyasi otorite ayrımı olmayan yönetimsel bir yapının ortaya çıkmasını sağlamıştır.

Anahtar Kelimeler

siyaset, mezhep, islamiyet, halifelik, imamet

Kaynakça

• Akdoğan, Yalçın. (2000) “Siyasal İslam” Şehir Yayınları, Yayın No:10, İstanbul.
• Barca, İbrahim. (2015) "Klasik İslam Siyaset Kurumu Ve Literatürüne Genel Bir Bakış". Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. 2, s. 1, 33-65.
• Bauman, Zigmunt. (2014) “Siyaset Arayışı” Metis Yayınları, Çev: Tuncay Birkan, 3. Baskı, İstanbul
• Beck, Ulrich. (2013) “Siyasallığın İcadı” İletişim Yayınları, Çev: Nihat Ülner, 3. Baskı, İstanbul
• Bulut, H. İbrahim. (2016) “İslam Mezhepleri Tarihi” Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Yayın No: 1181, 1. Baskı, Ankara.
• Black, Antony. (2010) “Siyasal İslam Düşüncesi Tarihi – Peygamberden Bugüne” Dost Kitabevi, Çev: Sevda Çalışkan ve Hamit Çalışkan, 1. Baskı, Ankara.
• Çağatay, Neşen. ve Çubukçu, İ. Ağah. (1976) “İslam Mezhepleri Tarihi” Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Yayın No: 131.
• Çaylak, Adem. (2018) ‘İslam Siyasi Düşünceler Tarihi’, Savaş Yayınları, Ankara, 1. Baskı.
• Ebu Zehra, Muhammed. (2003) “İslam’da İtikadi, Siyasi ve Fıkhi Mezhepler Tarihi” Yeni Şafak Yay., Çev. Sıbğatullah Kaya, İstanbul.
• Fığlalı, E. Ruhi. (1991) “Çağımızda İtikadi İslam Mezhepleri” Selçuk Yayınları, Beşinci Baskı, İstanbul.
• Heywood, Andrew. (2010) “Siyaset” Adres Yayınları, Editör: Buğra Kalkan, Çev: Bekir Berat Özipek, Ankara.
• Hizmetli, Sabri. (1984) “İtikadi İslam Mezheplerinin Doğuşuna İctimai Hadiselerin Tesirleri Üzerine Bir Deneme,” Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 26, S:1, 653-683.
• Hizmetli, Sabri. (1999) “Genel Olarak Raşid Halifeler Dönemi Olayları: Sonuçları ve Etkileri,” Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 39, S:1, 27-55.
• Hurç, Ramazan. (2003) “Siyaset Bilincinin Oluşumu Bağlamında Dört Halife Seçim Sistemi,” Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 13, Sayı:1, 389-418.
• Kapani, Münci. (2014) “Politika Bilimine Giriş” Bilgi Yayınevi, 35. Basım, İstanbul.
• Katib, E. A., Cabuğa, Seyfettin. ‘İslam Siyasal Düşünceler Tarihi – Şiilik ve İmamet Nazariyesinin Oluşumu’, Editör: Adem Çavlak, Savaş Yayınevi, 2018, Ankara.
• Kışlalı, A. Taner. (2010) “Siyasal Sistemler” İmge Kitabevi, 8. Baskı, Ankara.
• Kışlalı, A. Taner. (2014) “Siyaset Bilim” İmge Kitabevi, 16. Baskı, Ankara.
• Kutlu, Sönmez. (2006) “İslam Düşünce Ekolleri Tarihi” Ankara Üniversitesi Uzaktan Eğitim Yayınları, Editör: Hasan Onat, 1. Baskı, Ankara.
• Kutlu, Sönmet. ve Onat, Hasan. (2012) “İslam Mezhepleri Tarihi” Grafiker Yayınları, Yayın No: 97, Ankara.
• Kutlu, Sönmez. (2013) “Mezhepler Tarihine Giriş” Dem Yayınları, 3. Baskı, İstanbul.
• Kutlu, Sönmez. (2016) “Tarihsel Din Söylemleri Üzerine Zihniyet Çözümlemeleri” Otto Yayınları, 2. Baskı, Ankara.
• Kutluay, Yaşar. (1968) “Tarihte ve Günümüzde İslam Mezhepleri” Selçuk Yayınları, Yayın No:7, Ankara.
• Mouffe, Chantal. (2008) “Siyasetin Dönüşü” Epos Yayınları, Çev: Fahri Bakırcı, Ali Çolak, Yayın No: 58, Ankara.
• Öz, Şaban. (2016) “Sahabe Sonrası İktidar Mücadelesi” Ankara Okulu Yayınları, Yayın No: 144, Ankara.
• Özkan, Mustafa. (2015) “Emeviler Döneminde İktidar – Ulema İlişkisi” Ankara Okulu. Yayınları, Ankara
• Öztekin, Ali. (2010) “Siyaset Bilimine Giriş” Siyasal Kitabevi, 6. Baskı, Ankara.
• Öztürk, Mehmet. (2013) “Hz. Ali Dönemi Siyasi ve Fıkhi Gelişmelerin Mezheplerin Oluşumuna Etkisi,” Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 1, S: 1, 83-103.
• Sarıkaya, M. Saffet. (2013) “İslam Düşünce Tarihinde Mezhepler” Rağbet Yayınları, İstanbul.
• Schmitt, Carl. (2006) “Siyasal Kavramı” Metis Yayınları, Çev: Ece Göztepe, İstanbul.
• Üzümlü, İlyas. (2004) “Mezhep” TDV İslam Ansiklopedisi, C. 29, 526-537.
• Yıldız, H. Erol. (2014) “Türkçe Sözlük” Karatay Akademi Yayınları, Ankara, 2014, 1. Baskı.