GÜVENLİK POLİTİKALARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME: TÜRKİYE VE İRAN

Yıl 2015, Cilt: 2 Sayı: 4, 5 - 23, 17.12.2015

Burhanettin Coşkun

Öz

Dünya üzerindeki devletler İkinci
Dünya Savaşına kadar güvenliklerini neredeyse tek bir devlet olarak veya
bölgesel anlaşmalar ile sağlamakta idiler. Ancak özellikle İkinci Dünya Savaşı
bitiminde, dünya üzerinde küresel istekleri artan devletler diğer birçok
ülkenin güvenlik politikalarını da doğrudan etkileyerek değişen dünyanın
güvenlik anlayışına yön vermişlerdir. Bu değerler içerisinde “Güvenlik
Politikaları Üzerine Bir Değerlendirme: Türkiye ve İran” çalışmanın ana
konusunu oluşturmaktadır.

                Çalışmanın amacı, Soğuk Savaş sonrasında
Türkiye ve İran’ın oluşturduğu güvenlik politikalarını ortaya koymak ve
birbirleriyle olan benzer ve farklı yönlerini incelemektir. Türkiye’nin
güvenliği denildiği zaman, ülkenin devleti ve milleti ile var olan bölünmez
bütünlüğü ve bu bütünlüğün yaşamsal devamlılığının anlaşılması gerekmektedir.
Türkiye, Devlet düzeni ve bu devlete bağlı olarak yaşayan büyük nüfusun meydana
getirdiği ulusu ile varlık göstermektedir. Her devletin güvenliğe ihtiyacı
olduğu gibi Türkiye’nin de güvenliğe ihtiyacı vardır. Özellikle Soğuk Savaş’ın
sona ermesiyle yaşanan jeopolitik değişimler Türkiye’yi çok hassas bir konuma
itmiştir. İran ise güvenlik konusunda kendini sürekli olarak savunma güvenliğini
artırma arayışı içinde bulmuştur.

                Bu
araştırmada güvenlik politikası konularındaki karşılaştırmalı analiz üzerinde
durulmuş ve her iki ülkenin iç ve dış güvenlik sorunlarındaki tedbirleri ortaya
konularak, betimsel ve açıklayıcı yöntem kullanılmıştır. İran’ın milli güvenlik
anlayışı anavatanın varlığının korunması yanında dini, etnik etki sahalarını da
kapsamakta ve özellikle milli çıkarlarını genişletmek üzerinedir. Komşu iki
ülkenin de güvenlik politikalarının coğrafi bütünlük, jeopolitik ve teknolojik
olarak ele alınması gerekli ve önemlidir. Her iki ülke de geçmişinde önemli bir
tarih sürecini barındıran, ilişkileri geçmişten gelen ve günümüzde de küresel
güvenliğin sağlanmasında iki önemli güç olarak görülmelidir.

Anahtar Kelimeler

Güvenlik, Güvenlik Politikaları, Strateji

Kaynakça

• AFRASIABI, K., MALEKI, A., (2003), “Iran’s Foreign Policy After 11 September” The Brown Journal Of World Affairs, Vol. 9, Issue 2. ARAS, B., (1999), “Amerika-Orta Asya İlişkileri ve İran’ın Konumu”, Avrasya Dosyası, No 3. ARI, Tayyar, (1999), 2000’li Yıllarda Basra Körfezinde Güç Dengesi, Alfa Yayınları, İstanbul ARI, Tayyar, (2004), Irak, İran ve ABD “Önleyici Savaş, Petrol ve Hegemonya”, Alfa Yayınları, İstanbul. AYBET, Gülnur, (2000), Türkiye ve Gelişen Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası, (yayınlanmamış makale), Ankara Üniv. Siyasal Bilgiler Fakültesi. CAŞIN, M., H., (1999), “İran’ın İki Deniz Jeopolitiğine Dayalı Değişim Arayışları”, Avrasya Dosyası, İran Özel, Cilt 5, Sayı 3. CORNELL, S., E., (2003), “Regional Politics in Central Asia: The Changing Roles of Iran, Turkey, Pakistan and China”, Sarpa Foundation, New Delhi. ÇEÇEN, Anıl, (2005), Türkiye’nin Güvenliği”, Uluslararası Çalışma Alanları ve Türkiye’nin Güvenliği, Gamze Güngörmüş Kona (Der.), IQ Yayınları, İstanbul. FREEDMAN, Robert Owen, (1997), “Russia and Iran: A Tavtical Alliance”, SAIS Review, 17, No: 2. GREN, Jerrold, (2001), Iran’s Security Policy in The Post-Revolutionary Era, International Affairs, Vol 16, Issue 2. HERZIG, Edmund, (2004), “Regionalism, Iran and Central Asia”, İnternational Affairs, Vol. 80, Issue 3, May 2004. HUNTER, S, (1990), Iran and the World: Continuaty in a Revolutionary Decade, Indiana Univ. Press, HUNTER, S, (2003), Iran’s Pragmatic Regional Policy: Journal of International Affairs, Vol. 56, Issue 2. İLHAN, Suat, (2000), Jeopolitik Duyarlılık, Ötüken Yayınları, İstanbul. İZCİ, Rana, (1998), “Uluslararası Güvenlik ve Çevre”, Uluslararası Politikada Yeni Alanlar ve Yeni Yaklaşımlar, Der Yayınları, İstanbul. KALE, Başak, (2001), “AB’nin Güvenlik ve Savunma Politikası’nda Değişen Perspektifler”, Stratejik Analiz Dergisi, Cilt I, Sayı 10. KARABULUT, Bilal, (2005), Uluslararası İlişkilerde Anahtar Kavramlar Serisi:I, Strateji- Jeostrateji-Jeopolitik, Platin Yayınevi, Ankara. MENASHARI, David, (1998), Central Asia Meets The Middle East, Frank Cass Press. MİLLİ GÜVENLİK BİLGİSİ DERS KİTABI, (2010), 10. Sınıf. OĞUZ, Sami, ÇAKIR, Ruşen, (2000), Hatemi’nin İran’ı, İletişim Yayınları, İstanbul. OLCOTT, M., B., (2003), “Taking Stock of Central Asia”, Journal of International Affairs, Vol. 56, No. 2. ORAN, Baskın, (2002), Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, Cilt 2, İletişim Yayınları, İstanbul. OYTUN, Orhan, (2007), “Türkiye’nin Lübnan!a Asker Göndermesi, Riskler ve Fırsatlar”, Stratejik Analiz Dergisi, Cilt 7, Sayı 78. ÖZCAN, Gencer, (2000), “Türkiye’nin Değişen Güvenlik Ortamı”, En Uzun On Yıl: Türkiye’nin Ulusal Güvenlik ve Dş politika Gündeminde Doksanlı Yıllar, Büke Yayınları, İstanbul. ÖZGÜN, Faruk, (2001), Küresel Terör, Okumuş Adam Yayınları, İstanbul. POLİS OKULLARI DERS KİTABI, (2006), Cilt I. SADRİ, H, (1999), “An Islamic Perspective on Non-Allianmainment: Iranian Foreign Policy in Theory and Practice”, Journal of Third World Studies, 16:2. SARAY, Mehmet, (1999), Türk-İran İlişkileri, Atatürk Arş. Mrk. Yayınları, Ankara. SİSAV YAYINLARI, (2000), Sayı 54. SLOAN, Geoffrey, GAY, Colin, (2003), Jeopolitik, Strateji ve Coğrafya, ASAM Yayınları, Ankara. ŞEHİRLİ, Atilla, (2000), Türkiye’de Bölücü Terör Hareketleri, Burak Yayınları, İstanbul ŞİMŞEK, Halil, (2002), Türkiye’nin Ulusal Güvenlik Stratejisi, IQ Yayınları, İstanbul
• INTERNET:
• (http://www.turkcebilgi.com/t%C3%BCrkiye'de_d%C4%B1%C5%9F_g%C3%BCvenlik_ve_savunma/ansiklopedi, 19 Kasım 2014) (http://www.haberx.com/fuze_kalkanina_evet(17,n,10506455,234).aspx, 20 Kasım 2014) (http://www.ulusalkanal.com.tr/index.php?option=com_content& ,20 Kasım 2014) (http://www.msb.gov.tr/anasayfa/phpscr/beb/index.php, 22 Ekim 2014) (http://www.balkantimes.com/cocoon/setimes/xhtml/tr/features/setimes/newsbr, 22 Ekim 2014) (http://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0ran, 15 Kasım 2014) (http://www.tasam.org/index.php?ulke=93, 15 Kasım 2014) (http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/NEWS/0,,pagePK:piPK:34431~theSitePK:4607,00.html, 10 Ekim 2014) (http://dunyagundemi.org/orta-dogu/, 12 Ekim 2014) (http://www.tau.ac.il/research-eng./iranarmy.html, 16 Ekim 2014) (http://www.milliyet.com.tr/2010/10/22/dunya/, 22 Ekim 2014) (http//www.csis.org/region/iran, 17 Ekim 2014) (http://www.stradigma.com/index.php?sayfa=anasayfa&sayi=22, 12 Ekim 2014) (http://www2.irna.ir/tr/news/menu-446/ 12 Ekim 2014) (http://www.turksam.org/tr/a2070.html, 12 Ekim 2014) “Hasan Ruhani, İran’ın Müstakbel Cumhurbaşkanı”, BBC Türkçe, Erişim Tarihi: 18.06.2013, Adresi: http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2013/06/130615_iran_secimi_ruhani.shtml.
• GAZETE:
• Dünya Gündemi Gazetesi (03-10 Temmuz 2005, s. 14)